مرز بد و خیلی بد هم آن‌قدر نیست که انتظار جشنواره متفاوت یا غافلگیرکننده‌ای را بکشیم؛ اینکه جشنواره ترکیبی از فیلمسازان صاحب‌نام و مهم باشد یا فیلم اولی‌ها و جوانان آن را تسخیر کرده باشند هم تاثیری در جمع‌بندی نهایی آن نداشته.
نگاه کنید به نوشته‌های این سال‌های سینمایی‌نویس‌ها که همگی مانند «گلوم» سفرهای گالیور در دوران پیشا جشنواره‌ای ترجیع‌بند نوشته‌هایشان «من می‌دونم این جشنواره...» و در دوره پساجشنواره‌ای و گزارش جشنواره می‌نویسند «من می‌دونستم ...».
حالا، هم من و هم شما می‌دانیم حکایت جشنواره فجر حکایت یک جعبه تخم‌مرغ‌شانسی است که احتمالا 3-2تایی از آنها چیزی درون خود دارند و باقی فقط همان لایه نازک شکلات و زرق و برق بسته‌بندی همیشگی. اگر از ما می‌شنوید، میان این تخم‌مرغ‌ها آنهایی که اصلا فکرش را هم نمی‌کنید، احتمال پربودن بیشتری دارند.
لطف جشنواره، برخورد اولیه با آثاری چون «نفس عمیق»، «بوتیک»، «هفت پرده»، «رای باز»، «دم صبح»، «خواب تلخ» و... است. پیش‌بینی فیلم‌ها هم جزء اولین قدم‌های هر جشنواره روی حرفه‌ای است. با اعلام اسامی فیلم‌ها و کشیدن دایره به دور برنامه نمایش، همه چون نوستر آداموس در این بازی شرکت می‌کنند.
حالا ما این چند تخم‌مرغ‌شانسی را کنار گوشمان تکان دادیم، با دست، بالا و پایین کردیم و احتمال دادیم چیزی درونشان پیدا شود. اگر پوچ درآمدند، به همان شکلات نازک راضی شوید و باقی تخم‌مرغ‌ها را امتحان کنید.
کنعان
کارگردان: مانی حقیقی
بازیگران: محمدرضا فروتن، بهرام رادان، ترانه علیدوستی، افسانه بایگان، حسن معجونی، مهرداد صدیقیان و مینا نوروزی.
بازی‌ها: ترانه علیدوستی تنها بازیگری بود که حضورش در حین نوشته‌شدن فیلمنامه قطعی شد. علیدوستی در «کنعان» برای اولین‌بار در نقش یک دختر امروزی و مرفه ظاهر می‌شود و دیگر آن دختر فرودست و تحت ستم نیست. این قطعیت انتخاب و نقش ویژه بی‌شک مرحله دیگری را برای او رقم می‌زند.
کارگردانی: مانی حقیقی 2 فیلم اکران نشده «آبادان» و «کارگران مشغول کارند» را ساخته است. انتخاب هدایت فیلم به‌عنوان تهیه‌کننده نشان می‌دهد که او قطعا این‌بار برای ارتباط با تماشاگر سعی و تلاش زیادی داشته، چراکه گفته می‌شود فیلمنامه کنعان به قدری خوب بوده که احتمالا هیچ تهیه‌کننده‌ای دست رد به سینه او نمی‌زده. آنچه مشخص است اینکه مانی حقیقی تمام تلاش‌اش را در کنعان به کار برده.
فیلمنامه: گویا قرار بوده حقیقی، کنعان را پیش از 2 فیلم دیگرش بسازد. تجربه موفق نوشتن «چهارشنبه‌سوری» با اصغر فرهادی منجر به همکاری مجدد این زوج بر مبنای داستان کوتاهی از آلیس مونرو شد که طی این 6 سال فاصله از ساخت فیلم اولش بازنویسی و تغییرات اساسی‌ای پیدا کرد.
شب
کارگردان: رسول صدرعاملی
چکه‌ای از داستان: اپیزود اول از مجموعه فیلم‌هایی که داستان ورود و خروج زائران به شهر مقدس مشهد و ماجراهای مرتبط با سفر آنها را بازگو می‌کند. این اپیزود داستان گروهبانی است که برای تحویل دادن مجرمی سابقه‌دار، مجبور می‌شود همراه مجرم و دستبند، شبی را در مشهد بگذراند.
بازیگران: عزت‌الله انتظامی، خسرو شکیبایی و امین حیایی.
حاشیه: همین که رسول صدرعاملی بعد از سه‌گانه‌اش درباره مشکلات دختران نوجوان سراغ ساخت مجموعه فیلمی رفته که مرتبط است با زائران حرم امام رضا، خودش حاشیه اصلی فیلم محسوب می‌شود.
بازی‌ها: گفته می‌شود عزت‌الله انتظامی در این فیلم بازی چشمگیری داشته. این روزها آقای بازیگر در هر جشن و بزرگداشتی روی سن می‌رود، جایزه می‌دهد و گوشه چشمان‌اش اشک جاری می‌شود. احتمالا در این جشن، آقای بازیگر سیمرغی می‌گیرد که خنده بر لبانش می‌نشاند.
کارگردانی: صدرعاملی کارش را بلد است؛ این را به خوبی نشان داده.
هر شب تنهایی
کارگردان: رسول صدرعاملی
نویسنده فیلمنامه: کامبوزیا پرتوی و رسول صدرعاملی (براساس طرحی از اصغر فرهادی)
بازیگران: لیلا حاتمی و حامد بهداد.
چکه‌ای از داستان: اپیزود دوم از مجموعه صدرعاملی درباره مشهد.
عطیه نویسنده و مجری یک برنامه خانوادگی رادیوست. او هر روز به سؤالات شنوندگان این برنامه پاسخ می‌دهد و به آنها توصیه می‌کند با همسرشان چگونه باشند تا زندگی زناشویی بهتری داشته باشند. عطیه به شهر مقدس مشهد آمده و درگیر مناسبات خود و همسرش است و مشکلی دارد که حل‌نشدنی است و...
بازی‌ها: بی‌شک لیلا حاتمی از قدرندیده‌ترین بازیگران جشنواره فجر است. عطیه نویسنده و مجری یک برنامه خانوادگی رادیو - که به شنوندگان آموزش زندگی بهتر را می‌دهد - با همسرش(حامد بهداد) مشکل دارد. با این نقش، به‌نظر می‌رسد همه‌چیز برای گرفتن سیمرغ این جشنواره برای حاتمی فراهم باشد.
کارگردانی: عوامل و بازیگران درجه یک، امکانات مناسب، طرحی از اصغر فرهادی و فیلمنامه کامبوزیا پرتوی در 2 فیلم «شب» و «هر شب، تنهایی» همه‌چیز را فراهم کرده تا رسول صدرعاملی بهترین آثارش را ساخته باشد.
به همین سادگی
کارگردان: سیدرضا میرکریمی
چکه‌ای از داستان: فردا برای امیر روز مهمی است؛ او در یک مسابقه بین‌المللی معماری شرکت کرده و باید در رقابت با شرکت‌های خارجی موفق شود. همسر او - طاهره - به دنبال آن است که برایش محیط آرامی در خانه ایجاد کند اما به خاطر سفر دخترشان و مجلس عروسی - که در همسایگی آنها در جریان است - طاهره با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود.
بازیگران: هنگامه قاضیانی، مهران کاشانی، نیره فراهانی.
بازی‌ها: میرکریمی این بار هم سراغ بازیگران نوپا رفته و نقش‌های اصلی فیلمش را به هنگامه قاضیانی و مهران کاشانی داده.کاشانی پیش از این به‌عنوان نویسنده و دستیار با میرکریمی همکاری داشت، برای موسائیان فیلمنامه نوشت و «آواز گنجشک‌ها» را همراه مجید مجیدی آماده کرد. بازی یک نویسنده می‌تواندکنجکاوی برانگیز باشد.
کارگردانی: رضا میرکریمی پیش از این فیلم‌هایی ساخته در لوکیشن‌های مختلف و وسیع. «به همین سادگی» گویا تماما در یک آپارتمان می‌گذرد. فیلم نمایشی در خانه سینما و با حضور قالیباف داشت؛ ضمنا کیومرث پوراحمد از فیلم و کار میرکریمی تعریف کرده.
فیلمنامه: فیلم، داستان مردی است که می‌خواهد در یک مسابقه بین‌الملی معماری شرکت کند و همسرش سعی می‌کند شرایط مساعدی در منزل فراهم کند. فیلمنامه را میرکریمی به همراه شادمهر راستین نوشته و به دلیل معمار بودن راستین حتما فیلم در این جزئیات، پرداخت مناسبی پیدا کرده است.
جعبه موسیقی
کارگردان: فرزاد مؤتمن
چکه‌ای از داستان: «جعبه موسیقی» یک درام ماورایی است و مضمونی دینی دارد. قصه این فیلم درباره پسربچه‌ای است که به دنبال یک اتفاق، با فرشته‌ای آشنا می‌شود و این آشنایی خود ماجراهایی را به همراه دارد.
بازیگران: رامبد جوان، نیکی کریمی، شاهرخ فروتنیان، ارسلان قاسمی، جمشید گرگین، نگار جواهریان، مرتضی احمدی، داریوش اسدزاده، طناز طباطبایی و کیانوش گرامی.
حاشیه: تقریبا از زمانی که فکر ساخت این فیلم در مخیله محمد خزاعی (به عنوان تهیه‌کننده) و فرزاد مؤتمن (به عنوان کارگردان) افتاد تا زمانی که فیلم کلید خورد و آماده نمایش شد، می‌شد یک دوئلی یا روز رستاخیزی یا نجات سرباز رایانی ساخت. فرزاد مؤتمن روزها و شب‌های زیادی را سپری کرد تا جعبه موسیقی را جلوی دوربین ببرد. نکته جالب فیلم هم حضور نیکی کریمی به عنوان فرشته است!
همیشه پای یک زن در میان است
کارگردان: کمال تبریزی
بازیگران: حبیب رضایی، گلشیفته فراهانی، آهو خردمند، اسماعیل خلج، حسن معجونی و صبا کمالی. با هنرمندی مهران مدیری و حضور رضا کیانیان.
چکه‌ای از داستان: به یک خیابان باریک پر از ترافیک دقت کنید، به اکثر قهرها و دعواهای همسایه‌ها، هم محله‌ها و خانواده‌ها توجه کنید، به خیلی از جنگ‌های تاریخی نگاه کنید، حتی دعوای هابیل و قابیل را دوباره مرور کنید؛ همیشه پای یک زن در میان است.
حاشیه: اصولا فیلم‌های کمال تبریزی به خودی خود حاشیه وارند یا حاشیه می‌سازند. این فیلم هم از زمان شروع فیلم‌برداری با حاشیه همراه بود. ابتدا که قرار بود حوزه هنری تهیه‌کننده باشد ولی انگار وقتی فیلمنامه را بیشتر خواندند و کارنامه کمال تبریزی را مرور کردند ترسیدند تا مبادا فیلم با چیزی که آنها در ذهنشان ساخته‌اند، متفاوت از کار دربیاید.
آنها به همین سادگی کنار کشیدند تا تبریزی با تهیه‌کننده شخصی فیلم را پیش ببرد. این فیلم، اولین فیلمی بود که بعد از مدت‌ها، حضور مهران مدیری را جار زد. مدیری در این فیلم یکی از متفاوت‌ترین نقش‌های زندگی‌اش را بازی کرده و خیلی‌ها معتقدند یکی از کاندیداهای دریافت سیمرغ امسال می‌شود.
اما به غیر از مدیری، سوژه فیلم کمی آدم را قلقلک می‌دهد؛ تبریزی این بار سراغ زن‌ها رفته و می‌خواهد بگوید در همه دعواها و اختلافات همیشه پای یک زن در کار بوده. حالا اینکه چقدر توانسته حق مطلب را ادا کند، باید ببینیم!
بازی‌ها: شاید دیده‌نشدن بموقع فیلم «دیدار» (هنرمند 72) باعث شد که مهران مدیری از سینما دور شود و در تلویزیون تثبیت شود. نام مدیری در پروژه ساخته نشده بهرام بیضایی و دیدن عکس‌های همین فیلم به همراه گریم خاصش تعجب خیلی‌ها را برانگیخت؛ مردی همانند ضحاک مار دوش که سیگار برگ بر لب گذاشته و به مرد ساده فیلم (حبیب رضایی) مدام درباره زن‌ها اخطار می‌دهد. این نقش خاص و حضورش در «دایره زنگی» شاید باعث شود امسال سیمرغ بازیگری را هم به کلکسیون افتخارات‌اش اضافه کند. به دیدن یک بازی خوب از احمد آقالو هم می‌توان امید زیادی داشت.
کارگردانی: فیلم بازگشت دوباره کمال تبریزی است با فضای طنزگونه «لیلی با من است»؛ با همان جسارت‌ها و خط قرمزهای همیشگی تبریزی. گوشه و کنار به گوش می‌رسید که فیلم احتمالا دچار سرنوشت «مارمولک» خواهد شد؛ به‌هرحال باتوجه به فیلم‌های طنزی که تبریزی ساخته، می‌توان به کار او در همیشه پای یک زن در میان است، امید زیادی داشت.
فیلمنامه: قصه جذاب و جنجالی سید مهدی شجاعی (ماجرای مردی که همه اصرار می‌کنند تا دل از زن‌ها ببرد چون هیچ امیدی به آنها نیست و زن‌ها همیشه باعث دردسر می‌شوند) توسط رضا مقصودی (لیلی با من است) به فیلمنامه تبدیل شد و نغمه ثمینی و تبریزی آن را بازنویسی کردند. این ترکیب هم انتظار بالایی از فیلمنامه را به‌وجود می‌آورد.
دیگر عوامل: تیتراژ انیمیشنی برای فیلم ساخته شده که گویا تجربه‌ای است برای اولین‌بار در سینمای ایران. از همه بازیگران عکس گرفته شده و آنها تک تک دیالوگی را بیان می‌کنند. از نکات مثبت فیلم، فیلم‌برداری بهرام بدخشانی است و موسیقی فیلم توسط آریا عظیمی‌نژاد به‌صورت تلفیقی از سازهای کلاسیک و آوازهای ایرانی به صورت ارکسترال ساخته شده است.
دایره زنگی
کارگردان: پریسا بخت‌آور
نویسنده: اصغر فرهادی
بازیگران: باران کوثری، مهران مدیری، امین حیایی، صابر ابر، نیما شاهرخ شاهی، محمدرضا شریفی‌نیا، گوهر خیراندیش، بهاره رهنما، نیلوفر خوش‌خلق، نگار فروزنده، اکرم محمدی، ملیکا شریفی‌نیا، امیر نوری، اردشیر کاظمی، شاهرخ سخایی، محسن قاضی‌مرادی، بهشاد شریفیان، کیانوش گرامی، آفرین چیت‌ساز و امید روحانی.
با حضور: حامد بهداد، مهدی پاکدل، رامین راستاد و منصور شهبازی
چکه‌ای از داستان: محمد و شیرین تنها تا بعدازظهر فرصت دارند هزینه صافکاری ماشین تصادفی‌‌شان را تأمین کنند. شیرین جرأت ندارد ماشین پدر را - که یواشکی از خانه بیرون آورده و با آن تصادف کرده- با آن وضع به خانه برگرداند. آنها راهی خانه‌ای در شمال شهر می‌شوند تا با کاری که انجام می‌دهند، پول موردنیازشان را تأمین کنند.
حاشیه: اصلا از همان روز اولی که خبرهای ابتدایی درباره ساخت این فیلم منتشر شد، حاشیه را دنبال خودش داشت. بعد از فیلم‌برداری صحنه‌های خیابانی، گروه در مجتمع مسکونی حاضر شدند و به دلیل تعداد زیاد بازیگران فیلم، گاهی اوقات همسایگان از حضور و سر و صدای عوامل، شاکی می‌شدند. خب، حضور 35 بازیگر حرفه‌ای در یک مجتمع مسکونی به هر حال سرسام‌آور است.
نکته اصلی «دایره زنگی» هم سوژه جالبی است که در قصه به آن پرداخته و برای فیلم دردسرساز شد و این فیلم را در لبه حذف از جشنواره قرار داد ولی در نهایت فیلم به بخش مهمان جشنواره راه‌یافت. همه چیز هم به قصه ماهواره در این فیلم برمی‌گشت. نصب ماهواره در یک فیلم ایرانی خودش به خودی خود جذاب است؛ آن هم زمانی که بیشتر لوکیشن‌های فیلم در پشت بام یک خانه در شمال شهر باشد.
بازی‌ها: «دایره زنگی» یکی از پربازیگرترین فیلم‌های سینمای ایران است؛ حدود 20 شخصیت اصلی و فرعی که نیمی از آنها جزو ستارگان سینما محسوب می‌شوند. شایعه عدم حضور هدیه تهرانی - که در دورخوانی‌های اولیه هم شرکت کرده بود - مدت‌ها توسط تهیه‌کننده تکذیب می‌شد تا اینکه عنوان شد به علت بالارفتن زمان فیلم از حد معمول حضور او منتفی است؛ نقشی که به گفته بهاره رهنما بالاخره نصیب او شد. این فیلم قرار است اتفاق ویژه‌ای برای بهاره رهنمایی باشد که مادر و دخترش هم در این فیلم حضور دارند؛ در ضمن قرار است امید روحانی پس از 2 فیلمی که نقش خودش را بازی کرد ، این‌بار در نقشی متفاوت و دور از آنچه تصور می‌کنیم، دیده شود.
کارگردانی: پریسا بخت‌آور پیش از این تجربه‌های موفقی در ساخت مجموعه‌های طنز تلویزیونی داشته و این فیلم هم بخش عمده‌اش در یک آپارتمان می‌گذرد؛ در ضمن مشاور کارگردان کسی نیست جز اصغر فرهادی. با این حساب دیدن نام بخت‌آور با اولین ساخته‌اش در بین کاندیداهای کارگردانی نباید عجیب باشد.
فیلمنامه: دایره زنگی مضمونی کمدی دارد و درباره زندگی پر فراز و نشیب چند خانواده تهرانی در شهر تهران است که در کشاکش سنت و مدرنیته گرفتار شده‌اند. فیلم باوجود داشتن فضایی طنز موضوعات مهم اجتماعی را - آنچنان که شیوه اصغر فرهادی است - در خود جای داده و به گواه کسانی که فیلمنامه را خوانده‌اند، اثری است بکرو قابل تحسین.
آتش سبز
کارگردان: محمدرضا اصلانی
بازیگران: عزت‌الله انتظامی، مهدی احمدی، مهتاب کرامتی، فرخ نعمتی، آهو خردمند، پگاه آهنگرانی، فهیمه نارمنجی و...
چکه‌ای از داستان: «آتش سبز» سرنوشت افسانه‌ای دختری به نام ناردانه است که در کودکی سروش ازدواجش را با یک مرد مرده می‌شنود و برای گریز از این سرنوشت خوف‌انگیز، ناخواسته گام در راهی دشوار می‌گذارد.
حاشیه: اصلا یک‌جورهایی لغت حاشیه، برازنده این فیلم است. اصلانی بعد از چند سال، فیلمی را شروع کرد و با خودش کلی حاشیه آورد. دیگر کمتر کسی است که داستان سقوط پگاه آهنگرانی را از ارتفاع 9 متری نداند. گروه تولید فیلم آتش سبز آن‌قدر شاهکار عمل کردند که پگاه آهنگرانی خانه‌نشین شد.
بازی‌ها: به دور از حاشیه و سانحه‌ای که برای پگاه آهنگرانی به‌وجود آمده، گفته می‌شد که بازی خوبی در این فیلم ارائه کرده. در فیلم محمدرضا اصلانی - پس از سال‌ها دوری از سینمای داستانی و تجارب سینمای مستند - می‌توان بازی‌های متفاوتی را از عزت‌الله انتظامی، مهدی احمدی و مهتاب کرامتی شاهد بود.
دیگر عوامل: محمدرضا درویشی موسیقی فیلم را براساس «قطعه بی‌نشان» ساخته و همایون شجریان در این فیلم آواز می‌خواند.
خاک آشنا
کارگردان: بهمن فرمان‌آرا
بازیگران: رضا کیانیان، بابک حمیدیان، مریم بوبانی، بیتا فرهی، رویا نونهالی، نیکو خردمند، هدایت‌هاشمی، رعنا آزادی‌ور و...
چکه‌ای از داستان: نامدار (رضا کیانیان) نقاشی است که در گریز از هیاهوی مرکز به روستایی در کردستان پناه برده و به خلق آثار خود مشغول است. ورود خواهرزاده جوان او به محیط روستا در کنار وقایعی که در محیط روستا رخ می‌دهد، باعث تغییری شگرف در زندگی نامدار می‌شود.
حاشیه: هنگام فیلم‌برداری این فیلم همه با یک لباس متحدالشکل حضور داشتند؛ تی‌شرت سفید رنگی که روی آن عنوان «خاک آشنا» نوشته شده بود. احتمالا چون در بیابان کار داشتند، ترسیدند مبادا کسی کم بشود!
بازی‌ها: می‌شود گفت که دیگر رضا کیانیان و بابک حمیدیان به‌عنوان یک زوج از 2 نسل مختلف تثبیت شده‌اند. «خاک آشنا» ششمین همکاری این دو نفر است. حمیدیان پیش از این در تئاتر فعالیت داشت و در تجربه کوتاهی که با فرمان آرا داشت به بازیگر موردعلاقه او تبدیل شد؛ تا آنجا که فرمان‌آرا در حین نوشتن فیلمنامه او را درنظر داشته و به نوعی نقش اصلی فیلمش را به‌عهده او گذاشته. حمیدیان در این فیلم، جوانی است که بارها به دلیل اعتیاد، دست به خودکشی زده و این‌بار بر حسب اتفاق، قرار است مدتی با دایی‌اش(کیانیان) – به‌دور از هیاهوی شهر و وسایل ارتباط‌جمعی- زندگی کند.
کارگردانی: چندی پیش فرمان‌آرا در جایی گفته بود که در عرصه فیلمسازی کشورم به جایگاهی رسیده‌ام که از این بزرگ‌تر نمی‌شود و حالا می‌خواهم فیلم دلم را بسازم.
فیلمنامه: خاک آشنا بعد از تریلوژی «مرگ» قرار است به مقوله عشق و همبستگی نسل‌ها بپردازد.
آواز گنجشک‌ها
کارگردان: مجید مجیدی
بازیگران: رضا ناجی
چکه‌ای از داستان: کریم، کارگر مزرعه پرورش شترمرغ است که در حاشیه شهر در خانه کوچکش زندگی خوبی دارد. حوادثی در مزرعه منجر به اخراج کریم از کار می‌شود. او برای کار به شهر می‌آید و در آنجا اتفاقاتی مسیر زندگی‌اش را عوض می‌کند.
حاشیه: مجیدی برای انتخاب بازیگر نقش اصلی فیلم - که یک نوجوان است - شهرها و روستا‌ها را زیر پا گذاشت. سرانجام این اتفاق بعد از چند ماه افتاد تا او فیلمش را در حومه شهر تهران، کلید بزند.
بازی‌ها: در فروردین ماه آگهی‌ای منتشر شد مبنی بر اینکه مجید مجیدی در فرهنگسرای بهمن از سنین 35 تا 50 سال برای آخرین فیلمش از بازیگران شهرستانی تست می‌گیرد؛ البته اتفاقی همچون «سلام سینما» نیفتاد و نقش اصلی فیلم هم از آنجا انتخاب نشد. رضا ناجی باتوجه به همکاری قبلی‌اش با مجیدی ایفاگر این نقش شد.
کارگردانی: در متنی که دبیر جشنواره برلین برای مجیدی فرستاده است، آمده: «قبل از هر چیز اجازه دهید تشکرات قلبی خود را بابت ارائه فیلم «آواز گنجشک‌ها» به جشنواره برلین ابراز کنم. من فیلم را به همراه هیات بازبینی مشاهده کردم و همگی به شدت مبهوت و مسحور این فیلم بسیار زیبا شدیم...».به‌هرحال نمی‌شود چیزی را پیش‌بینی کرد؛ فقط باید کمی صبر کرد تا نمایش فیلم در جشنواره.
دیگر عوامل: تصاویر تورج منصوری به همراه شنیدن موسیقی حسین علیزاده می‌تواند برگ برنده این فیلم باشد.