آنها به صراحت عنوان می‌کنند که طبق قانون هرگونه ساخت‌وساز در این مرزبندی‌ها ممنوع است، اما سؤال اینجاست که چرا در طول ۵۰ سال گذشته، بسیاری از شهروندان در حریم خط راه‌آهن خانه‌سازی کرده‌اند و بدون اینکه کسی جلو آنها را بگیرد، حالا هم که اغلب این خانه‌ها فرسوده و قدیمی شده‌اند به خانواده‌ها اجازه نوسازی داده نمی‌شود. جالب اینکه در سال‌های اخیر تعدادی آپارتمان و مجتمع مسکونی جدید نیز در حریم خط آهن سر به آسمان بلند کرده‌اند که هرچند به ظاهر دارای پروانه ساختمانی و مجوز ساخت هستند. اما برای مالکان این واحدهای مسکونی سند مالکیت شش‌دانگ صادر نمی‌شود و سکونت در این خانه‌ها با اما و اگرهای زیادی همراه است. با توجه به مشکلات مشابه ساکنان حریم راه‌آهن در مناطق ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۲۰ به یکی از نقاط بحرانی شهر تهران در محله تختی و شهید بهشتی می‌رویم که اکنون بیش از ۱۵ هزار نفر جمعیت ساکن در حریم خط راه‌آهن دارد. خانواده‌هایی که نه راه پیش دارند و نه پس و کابوس هر لحظه‌شان دیدن مأمور یا شنیدن صدای موتور لودرهایی است که گاهی در کوچه‌پسکوچه‌ها تردد می‌کنند و ترس را مهمان خانه‌هایشان می‌کنند.
از بزرگراه آزادگان به سمت شهرری و ورودی بزرگراه شهید رجایی می‌رویم. ربع ساعت زمان می‌برد تا به حریم خط راه‌آهن تهران‌ـ اهواز در جوار محله تختی و شهید بهشتی برسیم. این محله با دیوارهای صوتی محصور شده است. اینجا همیشه ساکت و آرام نیست. اگر سر و صدایی بلند شود و اهالی از خانه‌شان بیرون بیایند، تازه می‌فهمید که این محله جمعیت خیلی زیادی دارد. اغلب کوچه‌های محله تختی در محور طولی ریل راه‌آهن، با شماره نامگذاری شده و شامل کوچه‌های یکم تا هشتادم می‌شود. در هر کوچه بیش از ۴۰ خانه یک و چند طبقه در دو طرف کوچه‌ها کنار هم ردیف شده‌اند که در مجموع تعدادشان به ۸۰۰ تا ۹۰۰ پلاک می‌رسد. با اینکه اغلب خانه‌ها قدیمی و فرسوده‌اند و بیش از ۳۰ سال سن دارند، اما شهروندان نمی‌توانند آنها را تخریب کنند و دوباره بسازند. همین عامل باعث شده با حرکت قطارها ساختمان‌هایشان به لرزه بیفتد و با هر تکانی احساس می‌کنند سقف خانه‌هایشان در حال فرو ریختن است. مدتی قبل اهالی محله تختی طوماری امضا کردند تا مسئولان به دادشان برسند و آنها را از بلاتکلیفی نجات دهند، اما این درخواست‌ها مورد توجه کسی قرار نگرفت. اهالی در این نامه ذکر کرده بودند که از بلاتکلیفی به تنگ آمده‌اند و وقت آن رسیده که به فریادشان برسند.
- ۴۰ سال پیش این خبرها نبود
وقتی شهروندان متوجه موضوع گزارش ما می‌شوند به طرفمان می‌آیند. یکی از آنها می‌گوید: «۴۷ سال است که در این محله زندگی می‌کنم. تعصب زیادی به محله‌ام دارم. شرایط مالی‌ام آنقدر مساعد بود که بتوانم از این محله به جای بهتری بروم، اما این کار را نکردم. کاش مردمان اینجا آرامش و آسایش بیشتری داشتند. اهالی علاوه بر تحمل مشکلاتی مانند تجمع معتادان، اراذل و اوباش و حضور کارتن‌خواب‌ها پشت دیوار صوتی راه‌آهن از بلاتکلیفی هم رنج می‌برند. مردم می‌خواهند بدانند بعد از یک عمر زندگی در اینجا برچسب حریم راه‌آهن از خانه‌هایشان برداشته می‌شود یا خیر. » شهروند دیگری می‌گوید: «۴۰ سال قبل که به این محله آمدیم کسی به ما نگفت اینجا حریم خط آهن است و نباید ساکن نشویم. ما هم مثل خیلی‌ها برای ساخت خانه هزینه کردیم و انتظار نداریم که مسئولان این‌طور جواب ما را بدهند. » در ادامه بانویی می‌گوید: «بیشتر این خانه‌های قدیمی سند مالکیت منگوله‌دار دارند، پس چرا مالکان باید نگران وضعیت خانه‌های خود باشند؟ » وی ادامه می‌دهد: «آن طرف خیابان تختی، آپارتمان‌های نوساز متری ۱۰ تا ۱۲ میلیون خرید و فروش می‌شوند، اما خانه‌های ما را به دلیل قرار گرفتن در حریم نصف این قیمت هم نمی‌خرند. به قول معروف مشتری اول و آخر این خانه‌ها خودمان هستیم. »
- راه‌آهن بابت ساخت‌وسازها پول می‌گیرد
شهروند دیگری سر صحبت را باز می‌کند و می‌گوید: «اگر به هرکدام از این کوچه‌ها سری بزنید، می‌بینید با اینکه مسئولان راه‌آهن گفته‌اند که در حریم خانه‌سازی صورت نگیرد باز چندین آپارتمان و مجتمع مسکونی در حال ساخته شدن و تعدادی هم آماده فروش و واگذاری هستند. اگر ساخت‌وساز در این محدوده خلاف و غیرقانونی است، پس چه کسی مجوز ساخت‌وساز به این شهروندان را می‌دهد. فکر می‌کنم راه‌آهن هم در جریان این ساخت‌وسازها قرار دارد و بابت مجوزها از شهروندان پول می‌گیرد که بین ۵ تا ۵۰ میلیون متغیر است. » یکی از سازنده‌ها برای روشن شدن موضوع می‌گوید: «اهالی وقتی برای دریافت مجوز ساخت به شهرداری مراجعه می‌کنند، آنها ابتدا استعلام و نظر کارشناسی راه‌آهن را از مالکان می‌خواهند. بعد از مراجعه به راه‌آهن تعهدنامه‌ای نیز از مالکان خانه‌ها گرفته می‌شود که در آینده حق هیچ‌گونه اعتراضی را ندارند و طبق این تعهدنامه قادر نخواهند بود جلو تخریب خانه‌هایشان را توسط راه‌آهن بگیرند. » وی اضافه می‌کند: «هیچ‌کدام از آپارتمان‌های نوساز سند مالکیت دریافت نمی‌کنند، بنابراین قابل خرید و فروش نیستند و تنها می‌توان این واحدها را به دیگران اجاره داد.»
- شهردار منطقه ۱۶:
- شهرداری نمی‌تواند تصمیمی بگیرد
«شهروندان حق دارند در ساختمان‌های ایمن و نوساز زندگی کنند، اما در مورد املاک واقع در حریم خط آهن شهرداری نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند. » «هادی زبده» شهردار منطقه ۱۶ با این توضیح ادامه می‌دهد: «اکنون تنها در صورت تأیید کارشناسان راه‌آهن، مجوز ساخت‌وساز در این محدوده صادر می‌شود. نکته دیگر اینکه طبق قانون، طول ۳۴ متری در فاصله بین ۲ دیوار ریل راه‌آهن در حریم قرار گرفته، اما موضوع مهم‌تر این مسئله است که مدیران راه‌آهن می‌گویند بخشی از زمین‌ها هم در قسمت شرقی و غربی دیوارها به عرض ۳۰ متر(پشت دیوارها به سمت خیابان اصلی تختی) به‌عنوان حریم تلقی شده که با این حساب کل مساحت طولی حریم خط آهن به بیش از ۷۰متر می‌رسد و این در حالی است که جمعیت قابل توجهی در اینجا زندگی می‌کنند.»
- دبیر شورایاری محله تختی و شهید بهشتی:
- راه‌آهن خانه‌ها را بخرد
-
سید رضا خرمدره- بیر شورایاری محله تختی و شهیدبهشتی - «مشکلات ساکنان حریم راه‌آهن بیش از تصور است و با فرسودگی خانه‌ها و املاک واقع در این محدوده طی سال‌ها، رنج و زحمت خانواده‌ها بیشتر شده است. » سید «رضا خرمدره» دبیر شورایاری محله تختی و شهیدبهشتی با بیان این مطلب اضافه می‌کند: «مسئولان راه‌آهن برای حل مشکلات مردم همکاری نمی‌کنند و در هیچ حوزه‌ای کوتاه نمی‌آیند. اگر کسی بخواهد خانه‌اش را تخریب کند باید هفت‌خان رستم را طی کند. تازه بعد از پرداخت هزینه‌های مجوز ساخت راه‌آهن و شهرداری، مشخص می‌شود که مالکان هیچ‌گونه حق مالکیتی در این خانه‌ها ندارند. به عبارتی آنها فقط مالک خانه‌ها هستند و زمین متعلق به راه‌آهن است. » وی اضافه می‌کند: «اگر راه‌آهن ادعای مالکیت زمین‌های حریم را دارد، پس املاک معارض را خریداری کند تا این خانواده‌ها بتوانند در جای دیگری سرپناهی فراهم کنند.»