این فکر، توهم نیست و تبدیل شدنش به واقیعت هم دور از ذهن نخواهد بود چراکه در سند برنامه ششم توسعه استان تهران، پایتخت تا سال ۱۴۰۰ باید به «شهر هوشمند» با محوریت مدیریت یکپارچه شهری، گردشگری و فعالیت‌های دانش‌بنیان تبدیل شود. از سال ۹۵ این طرح اعلام شد و تاکنون باید مقدماتش فراهم می‌شد. نزدیک به یک سال و نیم دیگر از این زمان باقیست، اما هنوز تا محقق شدن این طرح، راهی طولانی در پیش است. شهرداری‌های مناطق پهنه غربی پایتخت درصدد هستند تا مناطق را به سمت هوشمندسازی و شهر هوشمند هدایت کنند. برخی از آنها برای رقابت در این ماراتن هوشمندسازی اقداماتی را در دستور کارشان گنجانده و برخی مناطق هم مانند منطقه ۲۱ هنوز پشت خط شروع ایستاده‌اند. در این گزارش به مناسبت هفته فناوری و اطلاعات جایگاه و وضعیت مناطق پهنه غرب تهران در زمینه هوشمندسازی و تهران هوشمند در سال ۱۴۰۰ را بررسی کرده‌ایم.
- همگام با هوشمندسازی شهر
- منطقه ۵
«رجبعلی خسروآبادی» شهرداری منطقه ۵ اعتقاد دارد در کلانشهرها هیچ راهی جز هوشمندسازی وجود ندارد و اکنون با توجه به سرعت رشد و تغییر تکنولوژی، عملکرد سنتی پاسخگو نیست. به همین خاطر وقتی وارد سایت شهرداری منطقه ۵ می‌شوید، بخش هوشمندی با عنوان خدمات الکترونیکی وجود دارد که در آن امکان دسترسی آسان به اطلاعات مهم و همچنین نرم‌افزارهای مهم شهری مهیا شده است. گزینه خدمات الکترونیکی سایت این منطقه شامل بخش‌هایی همچون اطلاعات جغرافیایی، عوارض، شهرسازی، اطلاع‌رسانی، حمل‌ونقل و ترافیک، مدیریت شهری و سرویس‌های موبایل می‌شود. شهروندان منطقه از طریق این بخش می‌توانند بدون تردد در شهر و صرف هزینه‌های گزاف، فعالیت‌های الکترونیکی‌شان را از صدور مجوز حفاری، خرید بلیت الکترونیکی، نشانی دفاتر خدمات الکترونیک و موقعیت‌یاب مکانی گرفته تا پرداخت عوارض از طریق سامانه پرداخت‌های نوین، ثبت درخواست‌های مردمی در سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ و مشاهده پرونده شهرسازی تنها با زدن چند دکمه انجام دهند. همچنین اغلب معابر بزرگراهی و تقاطع‌های این منطقه به دوربین نظارت تصویری و ثبت تخلفات رانندگی مجهز است و کوچک‌ترین تخلفی توسط این دوربین‌ها ثبت و ضبط می‌شود.
- پیش به سوی فناوری‌های جدید
- منطقه ۹
شهر هوشمند به شهری گفته می‌شود که دارای ۶ معیار اصلی زندگی هوشمند جدید مانند اقتصاد هوشمند، حمل‌ونقل هوشمند، محیط هوشمند، شهروندان هوشمند، روش زندگی هوشمند و در آخر یک مدیریت اداری هوشمند باشد. در همین راستا نخستین گام هوشمندسازی پهنه غرب در منطقه ۹ شهرداری تهران آغاز شده است. با همکاری سازمان فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و پارک علم و فن‌آوری دانشگاه صنعتی شریف نخستین «مرکز فن‌آوری‌های هوشمند شهری» در این منطقه احداث شده است. مجموعه «مرکز فن‌آوری‌های هوشمند شهری» با هدف حمایت از کسب وکارهای نوآور و در راستای حل چالش‌های شهر تهران در زمینی به مساحت ۲ هزارمترمربع در بزرگراه شهید آیت‌الله سعیدی واقع شده است. این مرکز شامل ۴ طبقه و ۶ سالن با ظرفیت ۹ شرکت در فضاهای اختصاصی و ۲۰ شرکت در فضاهای اشتراکی است و شرکت‌های دانش‌بنیان دارای محصول و نوپا در این محیط مستقر خواهند شد. این مجموعه برای هوشمندسازی شهر تهران، زیرساخت‌های لازم را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها قرار می‌دهد و با این اقدام به دنبال آن است تا گامی برای رسیدن به تهران هوشمند بردارد و امکانات هوشمندسازی شهر را مهیا کند و توسعه بدهد.
- محروم در زمینه هوشمندسازی شهری
- منطقه ۲۱
طرح هوشمندسازی مدیریت شهری مدتی است در مناطق شهر تهران در قالب طرح‌های مختلف اجرایی می‌شود، اما در پهنه غرب تهران، شهرداری منطقه ۲۱ به‌منظور هوشمندسازی فعالیت‌های خود از امکانات اولیه هم بی‌بهره‌است. «سینا محمدی» روابط‌عمومی سازمان فاوا شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: «اینکه هوشمندسازی در این مناطق جایی نداشته باشد عبارتی نادرست است، بلکه ابتدا باید زیرساخت‌های لازم برای توسعه شبکه هوشمند شهری را مهیا و مسئولان شهری پتانسیل‌های هوشمندسازی در این منطقه را شناسایی کرد و سپس آنها را به مرحله اجرا درآورند. خوشبختانه زیرساخت‌های مناسبی از نظر آی. پی و شبکه در منطقه ۲۱ فراهم شده و ما از نظر زیرساختی با خیلی از شهرهای بزرگ دنیا قابل مقایسه هستیم. اکنون مناطق محروم نیاز دارد که موضوع شهر هوشمند برایشان به نیاز و ضرورت تبدیل شود تا با سازمان فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری و دبیرخانه تهران هوشمند همراه شوند و مانند دیگر مناطق شاهد اقدامات مفیدی در راستای شهر هوشمند باشیم. »
- تفاهم نامه ای برای هوشمندسازی
- منطقه ۲۲
شهرداری منطقه ۲۲ هم درصدد است تا مقدمات هوشمندسازی منطقه را فراهم کنند. به گفته شهردار منطقه ۲۲، این منطقه دارای دو کارکرد فرامنطقه‌ای، فراغتی و دانش‌بنیانی دارد که باید ۲ کارکرد همسو با هم اجرا شود تا این منطقه به قطب دانش و تفرج تهران تبدیل شود. به همین خاطر هم طبق برنامه و بودجه سال۹۸ این منطقه حدود ۲۵درصد از پروژه‌های بزرگ در مورد هوشمندسازی منطقه و در زمینه‌های خدمات شهری، ایمنی و ترافیک است تا از این طریق رده‌بندی شهر هوشمند را در سال۱۳۹۸ کسب کند. اکنون این منطقه ۲ طرح پیشنهادی نیز در زمینه شهر هوشمند آماده کرده است که در صورت انعقاد تفاهمنامه با سازمان فاوا فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود. «حمیده محمدزاده تیتکانلو» معاونت برنامه‌ریزی توسعه شهری شهرداری منطقه ۲۲ درباره طرح‌های هوشمندسازی منطقه می‌گوید: «هوشمندسازی، صرفاً الکترونیکی کردن فضاها، امکانات و خدمات نیست. هوشمندکردن فرایندهای مدیریتی هم است.
به همین خاطر در منطقه ۲۲ برای هوشمندسازی ابتدا مطالعه‌های لازم را انجام می‌دهیم تا بدانیم چه کارهایی در این زمینه برای منطقه مفید است، چه الزاماتی دارد و برای انجامش به چه بستری نیاز داریم، اما شهرداری منطقه ۲۲ برای اینکه به پیشواز هوشمندسازی و توسعه شهر هوشمند رفته باشد، طرحی پژوهشی را در شورای پژوهش مطرح کرده و نظر فنی آن را هم گرفته است. موضوع این طرح فراهم کردن زیرساخت‌های هوشمندسازی شهری است. به همین خاطر ابتدا پتانسیل‌های شهر هوشمند را در این منطقه شناسایی و مورد بررسی قرار گرفته است و با امضاء و تأیید تفاهمنامه، این طرح آغاز و پروژه‌های دیگری هم در این زمینه تعریف می‌شود. همچنین برای هوشمندسازی منطقه طرح دیگری در مرحله انعقاد تفاهمنامه با وزارت علوم است که در صورت تأیید آن، اکوسیستم نوآوری و خلاقیت در منطقه ما مستقر می‌شود. با اجرای این طرح از استارت‌آپ‌ها حمایت می‌کنیم.»
- چه منطقه‌ای هوشمند است!
شهر هوشمند، عصر اطلاعات و انقلاب دیجیتال وسیعی از تکنولوژی با سیم و بدون سیم است که در روابط اجتماعی، امنیت، بهداشت، آموزش، شیوه‌های اشتغال جدید مثل کار از راه دور، خرید و فروش، بانکداری، حکومت شهری، مدیریت شهری، شهرسازی، سیستم حمل‌ونقل هوشمند تأثیر می‌گذارد. هوشمندسازی شهری می‌تواند به‌عنوان یک سیاست راهبردی بازاریابی در مدیریت یکپارچه شهری مطرح شود و عوامل متعددی در موضوع هوشمندسازی دخیل هستند که اولویت‌بندی آنها باعث توجه مدیران شهری و همچنین پایداری توسعه بیشتر خواهد شد.
- ۱۵ ماه از شروع فعالیت الو پارک در منطقه ۹ می گذرد. الو پارک سیستم هوشمند پارک حاشیه ای است که اکنون در محدوده فرودگاه مهرآباد و آزادی اجرا می شود.
- ۲۵ درصد از پروژه های شهری در زمینه خدمات شهری، ایمنی و ترافیک و... در منطقه ۲۲ تهران تا پایان سال ۹۸ هوشمند می‌شود.
- ۱۷ دوربین نظارت تصویری وضعیت ترافیک و ترددهای منطقه ۹ را رصد می‌کنند. اغلب این دوربین‌ها در بزرگراه‌ها و تقاطع‌های مهم منطقه جانمایی و نصب شده‌است.
- ۱۶ خودرو برای جمع آوری پسماندهای خشک در منطقه ۲۱ اختصاص یافته است. این خودروها به سیستم جی پی اس برای شناسایی محل فعالیت خودروها تجهیز شده اند
- مدیرعامل فاوای شهرداری تهران خبر داد
- پروژه‌های هوشمندسازی در راه غرب تهران
هوشمندسازی یک شهر و رفتن به سمت تحول دیجیتالی می‌تواند کیفیت زندگی مردم را ارتقا دهد. «دکتر محمد فرجود» مدیرعامل فاوای شهرداری تهران درباره راه‌اندازی مرکز فن‌آوری‌های هوشمند شهری در منطقه ۹ می‌گوید: «یکی از مشکلات کسب و کارهای نوآور، مشکل فضاست. به همین خاطر برای حل چالش‌های این نوآوران ما می‌توانیم فضا و زیرساخت‌های لازم را در اختیارشان قرار بدهیم و در عوض آنها در راستای توسعه شهر هوشمند همکاری خوبی با شهرداری داشته باشند. فضای اشتراکی کار با استارت‌آپ‌ها از دغدغه‌های سازمان فاواست. در پروژه مرکز فن‌آوری‌های هوشمند هم که طرح مشترک بین سازمان فاوا، دبیرخانه و مرکز تهران هوشمند، شهرداری منطقه ۹ و دانشگاه صنعتی شریف است امکانات دانشگاه و منطقه در اختیار استارت‌آپ‌ها گذاشته شده، اما از آنها می‌خواهیم به کمک شهرداری بیایند و شهرداری از ظرفیت‌های آنها در مسائل شهری و توسعه شهر هوشمند استفاده کند. منطقه ۲۲ با توجه به شرایط خاصی که دارد، یکی از مناطق خوب تهران محسوب می‌شود. به همین خاطر امیدواریم این منطقه در راستای هوشمندسازی و شهر هوشمند هم مؤثر باشد. چراکه شهرداری و شهروندان این منطقه مستعد هوشمندسازی هستند. » «دکتر محمد فرجود» اعتقاد دارد جدی‌ترین شــــــاخصه هوشمنـدی، داده محوری است. او در این‌باره می‌گوید: «توسعه شهری پایدار، هدایت نوآوری، رضایت شهروندان، ارتقای مشارکت و شفافیت و نظام‌های مدیریت و خدمات کارآمد از جمله محورهای استراتژیک هوشمندسازی تهران است و پروژه‌های هوشمندی همچون سامانه طرح ترافیک جدید، سامانه تهران من، مسیریاب و نقشه تهران، سامانه شفافیت، داشبورد انتشار داده‌های شهر برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان برنامه‌ریزی و اجرا شده است.
حرکت به سمت شهر هوشمند در دوره جدید مدیریت شهری در مقایسه با گذشته جدی‌تر پیگیری می‌شود. در پهنه غرب تهران هم شهرداری‌های مناطق به دنبال هوشمندسازی و توسعه شهر هوشمند هستند. بهره‌برداری از نخستین «مرکز فن‌آوری‌های هوشمند شهری» در منطقه ۹ یا راه‌اندازی کیوسک‌های هوشمند در منطقه ۲ نمونه و مثال روشنی برای توسعه شهر هوشمند در پهنه غرب است. » او در ادامه می‌افزاید: «برنامه تهران هوشمند، بر اساس فعالیت‌ها و مطالعات شهرهای هوشمند موفق دنیا جمع‌آوری شده است و در بازه زمانی به تقابل تجربه و مطالعه با افراد برجسته در این زمینه پرداخته و در نتیجه بهترین و کارآمدترین روش برای جوابگویی به نیازها و چالش‌های شهر تهران را تهیه و تدوین کردیم. چون نیازهای تهران با دیگر شهرهای جهان متفاوت است و به همین خاطر هوشمندسازی شهر تهران بر اساس مدلی کاملاً بومی اجرا می‌شود. به‌عنوان مثال همین طرح ترافیک جدید یک نمونه هوشمند در اصلاح پروژه بود. »