رنگ‌آمیزی دیوارها، نصب بیش از ۶۰۰ گلدان روی دیوارها و حذف زواید فیزیکی و بصری در این کوچه اتفاقی بود که برای نخستین‌بار در پایتخت به وقوع پیوسته بود. اما حالا بعد از گذشت ۳ ماه از اجرای این طرح، بسیاری از گلدان‌ها خالی از گل هستند و حتی جای برخی از آنها از روی دیوار کنده شده‌اند. فرجام نازیبای این طرح زیبا ما را دوباره راهی کوچه امیدی کرد تا در گفت وگو با اهالی و مسئولان شهری چرایی آن را بررسی کنیم.
- ۳۰۰ متر طول کوچه امیدی (شهید بابایی)
- ۵۵ پلاک فرسوده در کوچه امیدی (شهید بابایی) وجود دارد
- ۶۴۳ گلدان در رنگ‌های مختلف در کوچه نصب شده است
- ۳ پلاک در کوچه امیدی (شهید بابایی) نوسازی شده‌اند
قدم به کوچه امیدی که می‌گذاریم خنکای نسیم صبحگاهی و طراوت بهاری با رنگ و لعاب گلدان‌های باقی‌مانده روی دیوارها آمیخته شده و اندکی از فرسودگی ۹۰درصدی پلاک‌ها و دیوارهای کوچه می‌کاهد. در شروع طرح، دیوار خانه‌های یک طبقه به‌طور کامل و دیوار خانه‌های دو یا چند طبقه تا میانه رنگ سفید به تن گرفته بودند و رنگ آبی نیز حاشیه پنجره‌ها و کانال‌های بیرونی کولرها را پوشانده بود. اما حالا رنگ و رو رفته و فرسوده به نظر می‌رسیدند. «ننه مهربانو» ساکن قدیمی کوچه امیدی در حالی که مقابل در خانه خودش را جارو می‌کند و آب می‌پاشد می‌گوید: «قبل از عید آمدند و اینجا را حسابی با این گل و گلدان‌ها صفا دادند. واقعاً روحیه‌مان تغییر کرد. ولی خب بعضی آدم‌های بی‌فرهنگ و نامحترمی هستند که کارشان این شده بیایند اینجا و گل‌ها را بکنند. تازگی‌ها حتی گلدان‌ها را هم می‌برند. اغلب‌شان از این محل نیستند و رهگذرند. بهشان تذکر می‌دهیم ولی خب اثری ندارد. » ننه مهربانو ۸۴ ساله جارویش را تندتر بر زمین می‌کشد و می‌گوید: «از شهرداری تقریباً هر ۳ روز در میان می‌آیند و گلدان‌ها را دوباره پر از گل می‌کنند ولی چه فایده! فکر جدی‌تری باید کرد یا اینکه قید زیبایی کوچه را زد. »
- ماهیگیری یادمان دهید
چند پلاک آن طرف‌تر «صادق برزگر» با دقت و وسواس خاصی به گل‌ها آب می‌دهد: «بعد از اجرا شدن طرح گل و گلدون انگار که کوچه‌مان معروف شده باشد. پنجشنبه و جمعه‌ها اینجا می‌شود پاتوق دانشجوهای هنر و دختران و پسرانی که دوران نامزدی‌شان را سپری می‌کنند. می‌آیند عکسی می‌گیرند و چرخی می‌زنند و می‌روند. خیلی‌هایشان تا می‌بینند که گلدان‌ها مورد بی‌مهری برخی شهروندان قرار گرفته‌اند دست به کار می‌شوند و هفته بعدش با بذر و گل می‌آیند تا گلدان‌ها را پر از گل و سبزه کنند. » «بتول بزازی» نیز سال‌های زیادی ساکن این کوچه است می‌گوید: «زمانی که گلدان‌ها را کاشتند، گفتند حالا نگهداری‌اش با خودتان است. در حالی که می‌توانستند هر هفته بیایند جلسات آموزشی برای‌مان بگذارند که چطور گلدان‌ها را آبیاری کنیم، چطور بذرهای متنوع دیگر بکاریم. هنوز خیلی از همسایه‌ها نمی‌دادند این نوع از گل‌ها چقدر آب مصرف می‌کنند. یکی با آبپاش به آنها آب می‌دهد یکی با سطل! این وسط شهرداری تنهاکاری که می‌کند این است که می‌آید گلدان‌ها را پر کند. این هزینه کردن اضافه است در حالی که می‌توان به جای ماهی دادن، ماهیگیری یادمان بدهند. با این برگزاری جلسات آموزشی و رفت و آمدهایی که به واسطه آن شکل می‌گیرد دیگر کمتر رهگذری جرئت می‌کند گل‌ها را بکند. »
- اهالی مشارکت نمی‌کنند
محله شهید دستغیب از فرسوده‌ترین محله‌های جنوب غرب پایتخت است که با دارا بودن ۸۰درصد فرسودگی رتبه نخست را در منطقه به خود اختصاص داده است. از این‌رو نگاه ویژه مسئولان شهری در حوزه نوسازی و تجمیع را می‌طلبد. «رضا مددی» معاون خدمات شهری و محیط‌زیست منطقه در این ارتباط می‌گوید: «تراکم بافت‌های فرسوده و فشرده در منطقه باعث شد تا برای نخستین بار طرح «گل و گلدون» در آن اجرا شود که تا به حال نظیرش را در تهران ندیده‌ایم. هزینه اجرای این طرح در مقایسه با طرح‌های مشابه به صرفه بود اما متأسفانه عدم مشارکت اهالی برای بقای آن باعث شده تا هزینه‌های اضافی در ارتباط با آن به ما تحمیل شود. به‌عنوان مثال هر هفته نیاز است گل‌ها و گلدان‌های این کوچه را شارژ کنیم یا دیوار نوشته‌های آن را پاکسازی کنیم. در حالی که می‌شد از این هزینه‌های اضافی برای اجرای همین طرح در معابر دیگر که شناسایی شده‌اند و تعدادشان در منطقه بیش از ۲۰۰ معبر است، استفاده کرد تا بازآفرینی شهری در منطقه با شتاب بهتری پیش رود. این عدم مشارکت برخی از شهروندان مانع بزرگی بر سر راه اجرای چنین طرح‌هایی است. به‌رغم تلاش و برنامه‌ریزی با ۳ ماه تأخیر فاز دوم طرح گل و گلدون را در معابر جنوبی بوستان آزادی محله استادمعین با همکاری معاونت اجتماعی و فرهنگی و دفاتر توسعه محله‌ای منطقه اجرا خواهیم کرد. »
- فرهنگ قبل از اجرای هر طرح
«احمد مرادپور» کارشناس ارشد شهرسازی در ارتباط با شرایط ایجاد سرزندگی و نشاط در محله‌های فرسوده می‌گوید: «میزان بافت فرسوده در محله‌های قدیمی تهران آن هم در اوضاع اقتصادی نابسامان امروز به حدی است که توان بازسازی و تجمیع پلاک‌ها را تا حدود قابل توجهی برای صاحبان بناها کاهش داده است. از این‌رو برای احیا و بازپیرایی نماهای بصری فرسوده باید به ایجاد نشاط در پاتوق‌ها و ظرفیت‌های محلی موجود کوچک مقیاس و کم هزینه‌تر توجه کرد. اجرای طرح‌های حتی کوچک مقیاس نیز به فرهنگسازی نیاز دارد. لزوماً چون شهرسازی مجموعه‌ای از اقدامات عملیاتی است نمی‌توان مدعی شد به مقدمات فرهنگی وابسته نیست. در واقع فرهنگ و آگاهی، ضرورت پیشرفت علوم در حوزه‌های مختلف است. اگر آموزش‌ها و آگاهی‌بخشی در زمینه نگهداشت گل و گلدان‌های کوچه امیدی قبل از اجرای طرح انجام می‌شد به‌طور حتم نتایج بهتری حاصل می‌شد و ضریب موفقیت طرح با تداوم خلاقانه مباحث آموزشی، بالاتر هم می‌رفت. »