جدا از بحث سرمایه‌سوزی و خدشه وارد شدن به چهره محله‌ها، این زمین‌ها به منبعی از انواع آسیب‌ها و آلودگی‌ها تبدیل شده است؛ تخلیه نخاله و زباله، حضور کارتن‌خواب‌ها و معتادان، تجمع سگ‌های بدون صاحب و ایجاد حس ناامنی به‌ویژه برای زنان و کودکان از جمله مشکلاتی است که زمین‌های بایر در محله‌ها ایجاد کرده است. شهرک فرهنگیان و آزادی، شهرک استقلال، وردآورد، غزالی و چیتگر جنوبی از جمله محله‌هایی هستند که با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند. در گفت‌وگو با شهروندان و مدیران شهرداری موضوع زمین‌های بایر در منطقه ۲۱ را بررسی می‌کنیم.
شهرک استقلال یکی از محله‌هایی است که به‌صورت جدی با مشکل زمین‌های بایر روبه‌رو است. «یوسف غیاثوند» از ساکنان قدیمی شهرک و دبیر شورایاری این محله می‌گوید: «آلودگی زیست‌محیطی با تخلیه و تجمع زباله‌ها و پخش شدن گرد و خاک در هوا، و همچنین تجمع افراد معتاد و کارتن‌خواب از مهم‌ترین مشکلاتی است که زمین‌های بایر ایجاد کرده است. این زمین‌ها مالک خصوصی دارند اما آنها نه ساخت‌وساز می‌کنند و نه زمین‌هایشان را می‌فروشند. بلوار عبیدی نبش کوچه‌های پنجم، هفتم و شهید بهشتی و انوری، جنب مدرسه ابتدایی پسرانه و دخترانه سیدالشهدا(ع) و امید انقلاب، جنب سوله بحران، ضلع جنوبی بوستان استقلال، جنب ایستگاه پمپ بنزین، جنب مدرسه‌راهنمایی و دبیرستان دخترانه سید الشهدا(ع) و زمین‌های ضلع غربی بلوار عرفانی از جمله زمین‌های بایر شهرک استقلال هستند. مردم محله بارها شکایت و طومار امضا کرده‌اند تا مشکل زمین‌های بایر و آسیب‌های ناشی از آنها حل شود. زمین‌های ضلع غربی بلوار عرفانی قرار است به بوستان تبدیل شود و کلنگ‌زنی هم شده است. مردم انتظار دارند تا در تابستان این بوستان افتتاح شود و کار به زمستان و گل و لای شدن آنها نکشد. »
- حسن و عیب زمین‌ها
ساکن قدیمی منطقه ۲۱ و دبیر شورایاری محله شهرک غزالی درخصوص فراوانی زمین‌های بایر در این محدوده می‌گوید: «منطقه ۲۱ از معدود مناطق تهران است که زمین‌های بایر و دست نخورده فراوانی دارد. این موضوع هم حسن دارد و هم اشکال. حسنش این است که اگر درست و بجا از آنها استفاده شود، امکانات خوبی در منطقه و شهر تهران ایجاد خواهد شد. در نقطه مقابل اگر همین‌طور به حال خودش رها شود، منشأ بسیاری از مشکلات باقی خواهد ماند. مشکلاتی از قبیل تجمع و زاد و ولد حیوانات، حضور افراد معتاد و کارتن‌خواب و بزه‌کار، تبدیل شدن به محلی برای تخلیه انواع زباله و نخاله و ضایعات و همچنین پخش شدن گرد و غبار در هوا بعد از وزش بادهای تند و طوفان که باعث به دردسر افتادن مردم می‌شود. در منطقه ۲۱ زمین بایر فراوان است و می‌شود از آنها برای برطرف کردن برخی کمبودها مانند بیمارستان، مراکز فرهنگی و آموزشی و تفریحی استفاده کرد. به‌ویژه اینکه بحث اجرای طرح‌های مشارکتی مدتی است که بر سر زبان مسئولان افتاده است. »
«صالح صیامی» درباره مشکلات شهرک غزالی هم می‌گوید: «در محله ما زمین بایر بزرگی در ضلع غربی شهرک و در جوار بوستان حضرت خدیجه(ع) وجود دارد. در سال‌های گذشته قرار بود اینجا ضمیمه بوستان شود و جدول‌گذاری هم شد. اما بعدها این زمین معارض پیدا کرد و کار نیمه‌تمام ماند. در ضلع شمالی شهرک هم زمین بایری وجود دارد که متعلق به سازمان بازنشستگی صدا و سیما است. این زمین‌ها هم چهره محله را زشت کرده‌اند و هم باعث شده‌اند خانه و زندگی مردم پر از گرد و خاک شود. حالا دیگر بحث حیوانات و کارتن‌خواب‌ها و معتادان بماند. دست‌کم باید دیواری اطراف این زمین‌ها کشیده شود تا مشکلات ناشی از آنها تا اندازه‌ای کاهش پیدا کند. هرچند علاج قطعی، استفاده درست از آنهاست تا هم صاحبان زمین، هم شهرداری و هم مردم منتفع شوند. »
- زمین بایر، فضای سبز می‌شود
معاون خدمات شهری و محیط‌زیست منطقه ۲۱ درباره زمین‌های بایر و مشکلاتی مانند تخلیه نخاله و زباله در آنها به همشهری محله می‌گوید: «در سال گذشته ۲۰ هزار سرویس کامیون و کمپرسی زباله و نخاله از زمین‌های بایر منطقه تخلیه کردیم. بعد از آن با بلوک‌های سیمانی و نیوجرسی این زمین‌ها را محصور کردیم تا دیگر ماشین‌ها نتوانند به داخل آنها بروند و زباله و نخاله تخلیه کنند. » سیاوش زابلی مشکل اصلی این زمین‌ها را مشخص نبودن یا پیدا نشدن مالک آنها عنوان می‌کند: «تمام زمین‌های بایر به فضای سبز تبدیل می‌شود. فقط در زمین‌هایی که مالک آنها مشخص نیست، صاحب زمین در دسترس نبوده و پیدا نمی‌شود یا وراثتی است و چند مالک دارد نمی‌توانیم دخل و تصرفی انجام دهیم. اغلب زمین‌های بایری که در گوشه و کنار منطقه دست نخورده رها شده‌اند چنین مشکلاتی دارند. شناسایی زمین‌های بایر منطقه و مشخص کردن وضعیت آنها همچنان ادامه دارد. »
- بیشترین فراوانی کجاست؟
طبق اعلام شهرداری منطقه ۲۱ مساحت زمین‌های بایر در این محدوده در حدود ۹۳ هکتار است که بیشترین فراوانی را در ناحیه‌های ۲ و ۳ دارد. بسیاری از قطعات دارای مالک خصوصی است و با توجه به تشکیل نشدن پرونده و درخواست سیستمی، اطلاعاتی از مالکان این زمین‌ها در دسترس نیست.
- فرصت نه تهدید
«حسن رحمانی» شهردار منطقه در خصوص زمین‌های بایر گسترده‌ای که در منطقه ۲۱ وجود دارد می‌گوید: «درمنطقه ۲۱ تهدیدهایی وجود دارد که می‌توانیم آنها را به فرصت تبدیل کنیم. یکی از مهم‌ترین آنها وجود زمین‌های بایر است. ما این زمین‌ها را نه تهدید که فرصتی برای توسعه منطقه و شهر تهران می‌دانیم در سال گذشته با استفاده از همین ظرفیت و همکاری صنایع چند پروژه مشارکتی مانند بوستان‌های التیام و بهمن افتتاح شد و بوستان خوارزمی را هم کلنگ‌زنی کردیم. زمین‌های بایر منطقه ۲۱ یکی از آخرین فرصت‌ها برای توسعه تهران است و باید از آن به بهترین شکل ممکن استفاده و بهره‌برداری کنیم. »