اگرچه باغداری دیگر رونق گذشته را در محدوده غربی پایتخت ندارد و نگهداری از باغ برای باغداران دیگر با توجیه اقتصادی همراه نیست، با این حال هنوز نبض باغ‌های توت و خرمالوی کن، هلوی روستای کشار، گیلاس روستای سنگان و طالون و شاه‌توت روستای سولقان می‌زند. بحث راه‌اندازی بازار محلی برای عرضه مستقیم محصولات کشاورزی بیش از یکسال است که از طرف شورایاری و باغداران محله کن مطرح شده است، بازارچه‌ای که دفتر توسعه محله‌ای شهرداری ناحیه ۲ منطقه ۵ پیگیرآن است تا بتواند با مشارکت باغداران نخستین بازارچه فصلی عرضه محصولات باغی و خانگی را در غرب تهران راه‌اندازی کند.
آیا محصولات باغ‌های محله کن و روستاهای حاشیه البرز قابلیت تولید انبوه دارد؟ این سؤالی است که مسئولان پاسخ آن را دلیلی موجه برای راه‌اندازی بازار میوه و محصولات کشاورزی در این محدوده مطرح می‌کنند. «علیرضا حسن‌زاده» رئیس دفتر توسعه محله‌ای شهرداری ناحیه ۲ منطقه ۵ معتقد است برای توانمندی اقتصادی و اجتماعی محله کن راه‌اندازی چنین بازارچه‌ای ضروری است. حسن‌زاده می‌گوید: «قابلیت‌های محله کن و روستاهای حریم منطقه ۵ بسیار زیاد است. این محدوده از غرب تهران از پتانسیل خوبی برای سرمایه‌گذاری اقتصادی و جذب مشارکت‌های مردمی برخوردار است. بازارچه عرضه محصولات باغ‌های کن و تولیدات خانگی گزینه مناسبی برای شروع این فعالیت‌هاست. سال گذشته طرح راه‌اندازی این بازارچه را مطرح کردیم که خوشبختانه مورد قبول قرار گرفته است اما هنوز نتوانسته‌ایم زمینی مناسب برای آن پیدا کنیم. »
- حذف دلال‌ها
به گفته رئیس دفتر توسعه محله‌ای این طرح با همکاری باغداران و هیئت امنای قدیمی محله که مدیریت تعاونی‌های محلی را برعهده داشته‌اند انجام می‌شود و برای هدایت مشاغل خانگی و دستفروشان محلی به این بازارچه برنامه‌ریزی شده است. او می‌گوید: «زمین مورد نیاز راه‌اندازی این بازارچه حداقل باید ۲ هزارمترمربع باشد و در حاشیه محله قرار بگیرد تا مشکلات ترافیکی و رفت‌وآمد نداشته باشد. » بازارچه میوه و عرضه محصولات باغ‌های کن به‌عنوان یک بازار مرکزی می‌تواند بر توسعه اقتصاد باغداری تأثیرگذار باشد.
حذف دلال‌ها و تشکیل یک بازارچه مرکزی در محله که همه مراحل کشت، برداشت و عرضه محصولات در یک محدوده انجام می‌شود می‌تواند رونق را به کسب و کار باغداری در غرب تهران برگرداند. حسن‌زاده می‌گوید: «تا به امروز بازارچه‌های میوه و معرفی محصولات باغ‌های تهران تنها در قالب جشنواره‌های دوره‌ای برگزار شده است. بازارمیوه کن می‌تواند به‌عنوان نخستین بازار میوه محلی که محصولات کشاورزی را از مبدأ در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهد سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را هم جذب کند. نهادهای شهری و بقیه سازمان‌ها باید نگاه جدی‌تری به این موضوع داشته باشند. »
- باغ‌های تفریحی
- منطقه ۲۱
۱۵ تا ۲۰درصد محله وردآورد را باغ‌ها تشکیل داده‌اند. در حقیقت تنها باغ‌های باقیمانده در منطقه۲۱ در محله وردآورد جا خوش کرده‌اند. باغ‌هایی که در ملکیت شخصی قرار دارند و میوه‌ها و محصولات این باغ‌ها برای مصارف شخصی مالکانشان تولید می‌شود. روح‌الله عظیمی از اهالی قدیمی محله وردآورد می‌گوید: «باغ‌های وردآورد تنها به مدد مالکانی باقی مانده است که هنوز به باغداری علاقه دارند. همه جور میوه و صیفی در این باغ‌ها کاشته می‌شود. بعضی از مالکان در فصل برداشت، میوه‌هایشان را در مقابل در باغ‌ها برای فروش عرضه می‌کنند. بسیاری از مالکان هم باغ‌هایشان را برای باغ‌رستوران و تالار اجاره داده و یا فروخته‌اند. »
- نخستین صادرکننده خرمالوی کن
حاج محمد اسماعیل اصفهانی از اهالی قدیمی محله کن است که همه او را به‌عنوان نخستین صادرکننده خرمالو می‌شناسند. وقتی از او درباره بازار میوه محلی در کن می‌پرسیم می‌گوید: «محصولی که استانداردهای صادر شدن را دارد باید زودتر از اینها مورد توجه قرار می‌گرفت. خرمالوی کن سال‌هاست که مظلوم واقع شده است. ژاپن، کره، مالزی هم خرمالو دارند. اما این خرمالو نمی‌شود؛ هرچند می‌گویند اصل‌نژاد خرمالو در کشورهای آسیای جنوب‌شرقی است. چرا راه دور برویم.
شهریار که کنار تهران است هم خرمالو دارد، اما در مقابل خرمالوی کن حرفی برای گفتن ندارد. در بازار میوه وتره‌بار همه خرمالوها را اگر هم محصول باغ‌های کن نباشد به اسم خرمالوی کن می‌فروشند. » او در ادامه می‌گوید: «من از سال ۴۳ شروع به صادرات خرمالو کردم. هنوز بعد از چندسالی که بازنشسته شده‌ام برایم از کشورهای مختلف فکس و ایمیل برای همکاری می‌آید. خودم که نمی‌توانم، اما فرزندم را آماده کردم که بتواند راه من را ادامه دهد. »
- قطب توت و خرمالوی پایتخت
بخش مهمی از توت و خرمالوی بازارهای میوه پایتخت را باغ‌های محله کن تأمین می‌کنند. محصولات درجه یکی که مخاطبان تنها به واسطه نام توت یا خرمالوی کن آنها را می‌خرند. «علیرضا محبعلی» دبیر شورایاری محله کن می‌گوید: «طرح راه‌اندازی بازار میوه را مطرح کرده‌ایم چون از این طریق می‌توانیم انگیزه خوبی برای باغداران محله ایجاد کنیم. الان فصل برداشت توت در باغ‌های کن است. در هفته‌های نخست برداشت روزی ۷۰۰ تن توت از باغ‌ها عرضه می‌شود. دو سوم از باغ‌های میوه ۴۸۰ هکتاری کن، متعلق به درختان خرمالو است که از این باغ‌ها، سالانه حدود ۳هزار و۵۰۰ تن خرمالو برداشت می‌شود.
اگر این محصولات در یک مکان مشخص در نزدیکی خود محله عرضه شود حذف دلالان را به دنبال دارد و سود اقتصادی خوبی خواهد داشت. از طرفی به رونق گردشگری محله کن نیز کمک می‌کند. در طرح بازار میوه کن بحث میوه‌های روستاهای حاشیه مطرح نشده است اما اگر باغداران این روستاها همکاری کنند مطمئناً می‌توان یک بازار میوه منحصربه‌فرد در غرب تهران راه‌اندازی کرد. » به گفته محبعلی تنها ۳ماه از سال، میوه‌ای از باغ‌های کن برداشت نمی‌شود. ۹ماه کسب وکار باغداری در این محله رونق دارد و همین می‌تواند تأکیدی بر راه‌اندازی بازار میوه باشد.
- درختان میوه خیابانی
- منطقه ۲۲
علی‌اصغر قدیمی بیش از ۲۵ سال است که در منطقه ۲۲ زندگی می‌کند. او که سال‌ها در شورای محله فعال بوده است می‌گوید: «خبری از باغ در این منطقه نیست. روزگاری وسعت باغ‌های کن تا بخش زیادی از اراضی که این روزها به‌عنوان منطقه ۲۲ شناخته می‌شود می‌رسید. حالا از آن باغ‌ها خبری نیست. به جایش ساختمان و آپارتمان قد علم کرده است. باقیمانده درختان آن باغ‌ها هنوز در خیابان‌های محله‌های قائم و آبشار دیده می‌شود. توت سیاه این درختان این روزها از رهگذران پذیرایی می‌کند. »
- طعم خوش میوه‌های کوهپایه
سال ۱۳۹۷ سال متفاوتی برای باغداران روستاهای حریم منطقه ۵ و ۲۲ بوده است. برگزاری نخستین جشنواره شاه‌توت در روستای سولقان، نخستین جشنواره خرمالو در روستای سنگان و همچنین برگزاری جشنواره گل و گیاه روستای کشار را می‌توان به‌عنوان تحولی در رونق باغداری در این روستاها قلمداد کرد. «عباس حیدری» عضو شورای روستای کشار می‌گوید: «استقبال از میوه شاه‌توت روستای کشار باعث شد تا بیش از ۶۵درصد از باغ‌های این روستا را به کاشت این محصو ل اختصاص دهند. در حقیقت کشار و سولقان بورس شاه‌توت تهران هستند. در کنار آن باید به گیلاس‌های خوش طعم و با کیفیت روستاهای سنگان و طالون هم اشاره کنیم. »
حیدری شغل باغداری را برای روستانشینان حاشیه البرز شغلی سخت و پر هزینه معرفی می‌کند و می‌گوید: «باغداری شغل آبا و اجدادی ماست. روزگاری همه محصولات باغ‌ها را برای عرضه به شهر می‌آوردیم و در سه‌راه طرشت می‌فروختیم. کم‌آبی و توسعه‌نیافتگی روستاهای حاشیه البرز باعث شده این روستاها بیشتر به ییلاقی تفریحی تبدیل شوند. اگر هنوز هم نبض باغداری در این روستاها می‌زند تنها عشق و علاقه اهالی دنبالش است در غیراین صورت منبع درآمد مناسبی نیست.
محصولات این روستاها را دلالان میوه جابه‌جا می‌کنند. از باغدار با قیمت پایین می‌خرند و میوه‌فروشی‌های تهران با قیمت گزاف می‌فروشند. اول تیر ماه وقت برداشت شاه‌توت است. شک نکنید که در همان هفته‌های اول زیر ۵۰ هزار تومان معامله نخواهد شد. » حیدری طرح راه‌اندازی بازارمحلی برای عرضه میوه‌های روستاهای غرب تهران را مناسب می‌داند و می‌گوید: «این بازار میوه و تبلیغات مناسب برای آن می‌تواند تقاضا برای تولید این محصولات را افزایش دهد. در حال حاضر هزینه‌های نگهداری باغ‌ها افزایش پیدا کرده است. منابع طبیعی و جهاد کشاورزی چندان حمایت نمی‌کنند. باغدارها حتی نمی‌توانند یک سرویس بهداشتی در باغ‌هایشان بسازنند. مشکل بی‌آبی جدی است.
برای ذخیره آب در بعضی از باغ‌ها باید استخر ساخته شود. اما برای ساخت یک استخر باید کلی اداره‌های مختلف را بالا و پایین کنیم تا شاید مجوز بگیریم. از طرفی هزینه کارگر بالا رفته است. به خاطر شرایط اقتصادی کشور خیلی از افغانی‌هایی که اینجا کار می‌کردند رفته‌اند. آنهایی هم که مانده‌اند دست مزد کمتر از ۲میلیون و ۵۰۰ هزار تومان را قبول نمی‌کنند. کارگرهای ایرانی هم مرد کار در باغ و زمین نیستند. همه این موارد دست به دست هم می‌دهد تا شغل باغداری رونق گذشته را نداشته باشد. این درحالی است که زمین‌های این روستاها قابلیت خیلی خوبی دارد و بسیار غنی است. »