دندانپزشکان به این می‌گویند «حساسیت دندانی» و شما حتماً انواع خمیر دندان‌های ضد حساسیت را در بازار دیده‌اید ولی این‌که هر حساسیت دندانی با خرید یک خمیر دندان ضد حساسیت بهبود یابد، امکان ندارد.
حساسیت دندانی علت‌های گوناگونی دارد و روش‌های گوناگونی هم برای درمانش وجود دارد که برای هر فرد فرق می‌کند. در این زمینه با دکتر کسری طبری، متخصص ترمیمی و زیبایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
- آقای دکتر، گاهی وقتی «چای داغ یا بستنی سرد و یا آب یخ می‌خوریم» همه دندان‌ها تیر می‌کشند. این همان حساسیت دندانی است؟
نه. گاهی در اثر خوردن و یا نوشیدن خوراکی‌های داغ یا سرد همه دندان‌ها هم‌زمان درد می‌گیرند، این طبیعی است و دلیلی بر حساس بودن دندان‌ها نیست در این موارد فقط باید دمای غذا را تعدیل کرد و آن را اندک‌اندک خورد.
- پس چه موقع می‌گوییم دندان‌ها حساس شده‌اند؟
زمانی‌که یک دندان و یا چند دندان در بخش ویژه‌ایی از فک در اثر سرما یا گرما و لمس (مثل مسواک زدن و یا ناخن کشیدن) درد می‌گیرند و یا اصطلاحاً تیر می‌کشند، این درد را حساسیت دندانی می‌گوییم و به بیمار می‌گوییم دندان‌های شما حساس شده‌اند.
- گاهی بعضی بیماران می‌گویند وقتی مسواک نمی‌زنند، دندان‌هایشان حساس نیست ولی وقتی مسواک می‌زنند دندان‌هایشان حساس می‌شود و درد می‌گیرد، این دلیلی است که مسواک زدن را کنار بگذارند؟
به هیچ وجه گاهی در اثر رعایت نکردن بهداشت دهان، لثه‌ها تحلیل می‌روند و سطح ریشه دندان در دهان نمایان می‌شود. در این شرایط با کشیدن مسواک روی دندان، این موها با سطح ریشه تماس پیدا کرده و دندان را حساس می‌کنند و شما احساس درد در دندان‌هایتان می‌کنید.
این بیماران می‌گویند وقتی مسواک می‌زنم دندان‌هایم حساس می‌شوند که نباید مسواک را کنار بگذارند بلکه باید به فکر درمان تحلیل لثه و رفع حساسیت دندانی‌شان باشند.
- گاهی کسانی‌که دندان قروچه می‌کنند هم از درد دندان‌ها شکایت دارند. این هم حساسیت دندانی است؟
بله، گاهی کسانی‌که در اثر استرس عادت دارند در شب دندان‌هایشان را روی هم سایش دهند و وقتی صبح از خواب بیدار می‌شوند احساس می‌کنند عضلات فک و صورتشان خسته است بعضی‌ها در اثر این استرس‌ها عادت دارند در بیداری دندان‌هایشان را روی هم فشار دهند، در اثر این فشارهای شدید طوق دندان‌ها به تدریج ترک برمی‌دارد و مینا خرد می‌شود و می‌ریزد و از آن نواحی دندان حساس می‌شود.
- چرا گردن دندان؟ چرا بیشتر حساسیت‌های دندانی از این بخش احساس می‌شود؟
چون مینا که لایه محکم پوشاننده دندان است در این نواحی گردن دندان کمترین ضخامت را دارد و به آسانی در اثر وارد آمدن نیروی زیاد دچار ترک می‌شود و یا اگر بهداشت دهانی را رعایت نکنید دندان از گردن دچار پوسیدگی شده و حساس خواهد شد.
بعضی از بیماران ترک‌های ریزی در سطوح دندان‌هایشان دارند و بیشتر به سرما حساسند این ترک‌ها در رادیوگرافی (عکس دندان) به سختی قابل تشخیص‌اند این ترک‌ها دندان‌ها را حساس می‌کند راه چاره هم فقط این است که دندان‌های ترک‌دار را زیر روکش ببریم تا حساسیت برطرف شود.
- خود روکش‌ها چطور؟ بعضی‌ها مدتی پس از روکش کردن دندان‌هایشان احساس می‌کنند این دندان‌های زیر روکش به سرما و گرما حساسند. چرا؟
درد پس از روکش کردن در چند روز اول به دلیل تراش دندان طبیعی است ولی اگر این دردها ادامه یابد باید به دندانپزشک‌تان مراجعه کنید تا علت را پیدا کند ممکن است لبه‌های روکش کوتاه باشد، لثه تحلیل رفته باشد و یا همان (چپ روکش) حل شده باشد که باید این مشکلات برطرف شود تا درد از بین برود.
- گاهی کسانی‌که دندان‌هایشان را سفید کرده‌اند، می‌گویند دندان‌هایم حساس شده‌اند؛ درمان‌های دندانپزشکی هم می‌توانند باعث حساسیت دندانی شوند؟
بله روکش‌‌هایی که بلندند و یا ترمیم‌هایی که بلند شکل داده شده‌اند نیز می‌توانند دندان‌ها را حساس کنند. همچنین روش‌های سفید کردن دندان (bleaching) هم گاهی دندان‌ها را حساس می‌کنند. در این‌صورت باید مدت زمان استفاده از ژل سفیدکننده در روز را کاهش دهید و یا با مراجعه به دندانپزشک غلظت ژل فلوراید را کاهش دهید. گاهی نیز باید قبل از ژل سفید کننده، دهانشویه فلوراید استفاده کنید و با خمیر دندان ضد‌حساسیت دندان را بشویید و ژل سفیدکننده را بگذارید. سپس دندان‌ها را دوباره بشویید و دهانشویه فلوراید استفاه کنید.
- خب با وجود این همه دلایلی که دندان‌ها را حساس می‌کنند، چه‌کار کنیم که دندان‌هایمان حساس نشوند؟
بهترین روش این است که شرایطی را که باعث حساس شدن دندان‌ها می‌شوند در دهان از بین ببریم. با رعایت بهداشت دهان، روزی 2 بار مسواک زدن و استفاده از دهانشویه فلوراید و مراجعه منظم به دندانپزشک از پوسیدگی دندان‌ها و تحلیل لثه جلوگیری کنیم. اگر دندان قروچه دارید و یا دندان‌هایتان را روی هم فشار می‌دهید، باید با ورزش‌های فکی و کم کردن استرس‌های روزانه این فشارها را از روی دندان‌ها حذف کنید گاهی دندانپزشک برایتان یک محافظ شبانه شفاف (تایت گارد) می‌سازد که به کاهش فشار دندان قروچه از روی دندان‌ها کمک می‌کند.
اگر حساس شدن دندان در اثر پودگی بلند و یا روکش بلند است باید با مراجعه به دندانپزشک روکش و ترمیم اصلاح شود. بیماران باید روش درست مسواک زدن را از دندانپزشکان بیاموزند.
- اگر با این مراقبت‌های خانگی، حساسیت دندان‌ها کاهش پیدا نکرد، چه کنیم؟
در این صورت باید در مطب دندانپزشکی محلول‌های حساسیت‌زدا روی دندان‌ها مالیده شود و فلوراید با غلظت بالا روی سطوح دندانی قرار درمانی شود. اگر همچنان حساسیت باقی بود، با مواد هم رنگ دندان نواحی که باعث حساسیت دندان هستند را ترمیم می‌کنیم. فلوراید و مواد حساسیت‌زدا دهانه لوله‌های عاجی را مسدود می‌کنند و با جلوگیری از حرکت مایع درون این لوله‌ها، مانع تحریک انتهای اعصاب دندان و بروز درد و حساسیت می‌شوند.
- همه بیماران با این روش‌ها حساسیت دندانی‌شان برطرف می‌شود و جواب می‌گیرند؟
آستانه درد اثر مختلف و متفاوت دارد. بعضی‌ها آستانه درد پایینی دارند و به آسانی دندان‌هایشان حساس می‌شود در این افراد باید درمان‌های پیشرفته‌تر دندانپزشکی برای رفع حساسیت انجام شود.
- خمیر دندان‌های ضد حساسیت را این روزها در تبلیغات روزنامه‌ایی زیاد می‌بینیم؛ این خمیر دندان‌ها در رفع حساسیت دندانی مفیدند؟
این خمیر دندان‌های حساسیت‌زدا مفیدند به شرط این‌که حساسیت دندانی بیمار خیلی (چندان) پیشرفته نباشد در حساسیت‌های متوسط و کم می‌توانند باعث کاهش حساسیت دندانی شوند.
- دستورالعمل مصرف آن‌ها چگونه است؟
روزی 2 مرتبه به مدت 2 هفته باید استفاده شوند. مطالعات نشان می دهند که اگر بیمار 5-1 هفته پس از یک دوره مصرف، خمیر دندان ضد حساسیت را کنار بگذارد، حساسیت دندانی دوباره باز خواهد گشت. بنابراین برای گرفتن دستیابی به نتایج مطلوب باید به طور منظم و پیوسته استفاده شوند.
- لیزر چطور؟ جدیداً آن را برای رفع حساسیت دندانی توصیه می‌کنند.
استفاده از لیزر برای رفع حساسیت دندانی روش جدیدی است. لیزر با انعقاد پروتئین‌ها دهانه لوله‌های عاجی را می‌بندد و حساسیت را رفع می‌کند. در ایران بیشتر در مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی استفاده می‌شود.
- بعضی از بیماران مسن همه دندان‌هایشان سایش پیدا کرده‌اند و به همین دلیل حساس‌اند. در این شرایط استفاده از خمیر دندان ضد حساسیت درمان این دردها می‌تواند باشد؟
در اثر افزایش سن و رژیم غذایی خام و سخت همه دندان‌ها سایش پیدا کرده و دندان‌ها دچار گودی‌ها و فرورفتگی‌هایی است که گاهی حساس است. باید این ضایعات ترمیم شوند بر اساس میزان سایش دندان‌ها ترمیم می‌شوند و یا روکش می‌شوند.
- گاهی وقتی به تازگی دندان را با مواد ترمیمی نقره‌ای (آمالگام) ترمیم می‌کنیم آن دندان‌ها با خوردن غذاهای سرد و گرم تیر می‌کشند و درد می‌گیرند با این حساس شدن دندان چه کنیم؟
حساسیت دندان پس از ترمیم با مواد نقره‌ای اگر فقط به صورت حساسیت به سرما باشد، تا 2 ماه طبیعی است و در طول این زمان این دردها باید به سمت کمتر شدن برود و در نهایت برطرف شود. اگر پس از 2 ماه همچنان باقی بود ترمیم باید تعویض شود.