دیده شدن لثه‌هایی سالم و خوش رنگ هم یکی دیگر از شاخص‌های یک لبخند زیباست؛ شاخصی که دکتر رکن، رئیس‌هیأت‌مدیره انجمن پریودونتیست‌های ایران درباره آن صحبت می‌کند. با این متخصص در حاشیه هفتمین کنگره انجمن علمی پریودونتولوژی ایران، درباره پیشگیری از بیماریهای لثه‌ای به گفت‌وگو نشستیم.
- می‌گویند بیماریهای لثه، بیماری‌هایی خاموشند، چرا ؟
بیماریهای لثه بی‌سروصدا و به آرامی پیشرفت می‌کنند و چون دردی ایجاد نمی‌کنند بیشتر افراد فکر می‌کنند چنین بیماری ای ندارند و تا کار از کار نگذرد به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند، در حالی‌که در سنین بالا یعنی 60-50 سالگی چیزی حدود 70 درصد افراد به نوعی از بیماریهای لثه‌ای مبتلا هستند. از نوع خفیف این بیماری‌ها گرفته تا مراحل پیشرفته که در نهایت به لقی دندان می‌انجامد و دندانپزشک مجبور می‌شود دندان را از دهان خارج کند.
- شایع‌ترین نوع بیماری لثه‌ای که افراد به آن مبتلا می‌شوند، کدام است؟
شایع‌ترین بیماری لثه‌ای همان التهاب لثه است که با خونریزی از لثه آشکار می‌شود. خونریزی لثه در بین بسیاری از بیمارانی که به مطب دندانپزشکی مراجعه می‌کنند بسیار شایع است.
- حالا از کجا بفهمیم که به این بیماری خاموش مبتلا شده‌ایم؟ بیماریهای لثه‌ای علامت مشخصه‌ای هم دارند؟
خونریزی از لثه یکی از اولین نشانه‌های بیماریهای لثه‌ای است. این خونریزی می‌تواند به صورت خودبه‌خود اتفاق بیفتد یا هنگام مسواک زدن یا حتی گاز زدن یک سیب. دومین نشانه بیماریهای لثه، تغییر رنگ لثه است، بوی بد دهان هم از دیگر علایم وجود بیماریهای لثه‌ای به شمار می‌آید.
- تغییر رنگ لثه که به آن اشاره کردید به گونه‌ای هست که به سادگی مشاهده شود؟
بله. کافی است شما جلوی آیینه بروید و نگاهی به رنگ لثه‌هایتان بیاندازید؛ رنگ لثه سالم صورتی صدفی است. در شروع بیماریهای لثه‌ای، رنگ لثه قرمز رنگ به‌نظر می‌آید و به تدریج به سمت خاکستری متمایل به سفید و مات در می‌آید.
علاوه بر این لثه طبیعی نباید تحلیل داشته باشد و در گردن دندان‌ها به حالت هلالی (دالبوری) به دندان متصل شده باشد، تورم و تغییر قوام لثه‌ها نیز علائمی هشدار دهنده هستند که باید افراد را به فکر رسیدگی به وضعیت لثه‌هایشان بیاندازند.
- آقای دکتر، اصلاً چرا لثه‌ها بیمار می‌شوند؟
بیماریهای لثه‌ای منشأ عفونی دارند. یعنی مجموعه‌ای از میکروبها می‌توانند لثه‌ها را بیمار کنند. شاید این میکروبها در حالت عادی در دهان همه ما وجود داشته باشند ولی وقتی تعدادشان از میزان مشخصی بالاتر رفت، قدرت تخریب لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان را پیدا کرده و بیماریهای لثه‌ای آغاز می‌شوند.
بنابراین افراد باید تلاش کنند با مسواک زدن مرتب و نخ‌کشیدن منظم تعداد میکروب‌های بیماری‌زا برای لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان را پایین نگه دارند.
- شاید تشخیص این‌که لثه‌ها بیمار شده‌اند برای خیلی‌ها دشوار باشد، به‌نظر شما چند وقت به چند وقت برای چکاپ و معاینه لثه‌ها باید به متخصص لثه مراجعه کرد؟
توصیه ما این است که افراد نه فقط به متخصص لثه، بلکه هر 6 ماه یکبار به دندانپزشک عمومی مراجعه کنند تا سلامت دندان‌ها و لثه‌ها را دندانپزشک عمومی بررسی کند. در این صورت بیماریهای لثه‌ای نیز تشخیص داده می‌شوند.
- آیا دندانپزشکان عمومی می‌توانند درمان‌های اولیه برای بهبود بیماریهای لثه‌ای را برای بیماران انجام دهند؟
در بسیاری موارد این‌گونه است، مثلاً التهاب لثه ناشی از وجود جرم که منجر به خونریزی از لثه‌ها یا تحلیل لثه شده است را می‌توان در مطب یک دندانپزشک عمومی با یک جرم‌گیری درمان کرد و لثه‌ها پس از چند هفته به حالت طبیعی خود باز خواهند گشت.
ولی اگر بیماری لثه در مراحل پیشرفته باشد و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری مثل پیوند لثه، جراحی‌های وسیع در لثه‌ها و... باشد، همین دندانپزشک عمومی بیمار را به یک متخصص لثه ارجاع می‌دهد تا اقدامات درمانی مناسب برای او انجام گیرد.
- به طور کلی متخصص لثه، چه اقدمات درمانی به بیماران ارائه می‌کند؟
لازمه داشتن سلامت دهان و دندان، داشتن لثه‌ها و بافت‌های نگهدارنده دندان سالم است که از دندان‌های درون خود به خوبی حمایت کنند.
متخصصان لثه به بیماران کمک می‌کنند که از بیماریهای لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان پیشگیری کرده و بیماریهای این بافت‌ها را درمان می‌کنند.
جرم‌گیری زیر لثه، جرم‌گیری بالای لثه، پیوند لثه، جراحی‌های لثه، محکم کردن دندان‌هایی که اندکی لقی دارند (اسپلینت کردن)، تقسیم دندان‌هایی که دچار مشکلاتی شده‌اند به چند بخش و استفاده از آن‌ها پس از روکش کردن به‌عنوان واحدهایی مستقل، کار گذاشتن ایمپلنت‌های دندانی به جای دندان‌های از دست رفته و... از جمله درمان‌هایی است که متخصصین لثه برای بیماران انجام می‌دهند.
- چه کنیم که از بیماریهای لثه‌ای پیشگیری کنیم تا نیازی نباشد برای چنین درمان‌های پیشرفته‌ای به متخصصان لثه مراجعه کنیم؟
کلید اصلی برای پیشگیری از بیماریهای لثه‌ای مسواک زدن و نخ کشیدن مرتب و منظم دندان‌هاست. آنچه باید به آن توجه کرد مدت زمان نخ کشیدن و مسواک زدن است.
30 ثانیه قبل از رفتن به رختخواب، تندتند
مسواک زدن و نخ کشیدن را هم به صورت نامنظم انجام دادن یا اصلاً از نخ دندان استفاده نکردن، نمی‌تواند از بیماریهای لثه‌ها و بافت‌های نگهدارنده دندان پیشگیری کند.
مسواک زدن به طریقه صحیح و نخ کشیدن باید حداقل 5-4 دقیقه طول بکشد.
5 دقیقه در طول شبانه‌روز برای سلامت دهان و دندان وقت گذاشتن، زمان بسیار اندکی است ولی سلامت دندان‌ها و لثه‌ها را به بهترین صورت ممکن تضمین می‌کند.
نکته دیگر آموختن روش مسواک زدن و نخ کشیدن صحیح است، افراد می‌توانند این تکنیک‌ها را از دندانپزشکان عمومی در جلساتی که برای چکاپ و معاینه دندان‌هایشان مراجعه می‌کنند، بیاموزند.
- ممکن است بیماریهای لثه‌ای موجب بیماری سایر اندام‌ها شوند؟
بله، امروزه ثابت شده است که بیماریهای لثه می‌توانند موجب بروز بیماری در بافت‌های دیگر بدن شوند. مثلاً اگر خانم‌های باردار مبتلا به بیماریهای لثه‌ای پیشرفته باشند، ممکن است دچار زایمان زودرس شوند و نوزاد نارس به دنیا آورند.
به همین دلیل است که از بانوان باردار خواسته می‌شود در طول بارداری، چندین بار برای معاینه لثه‌ها و دندان‌هایشان به دندانپزشک مراجعه کنند تا با یک جرم‌گیری ساده از تبدیل یک بیماری لثه‌ای خفیف به بیماریهای پیشرفته پیشگیری شود. همچنین وجود بیماری لثه می‌تواند موجب تشدید بیماری مبتلایان به بیماری قلبی شود.
- آیا عکس این قضیه هم صادق است؟
بله، مطالعات نشان می‌دهد میزان بروز بیماریهای لثه‌ای در افرادی که بیماری قلبی دارند بیش از سایر افرادی است که شرایط مشابه با آن‌ها را دارند. چون منشأ بیماریهای لثه‌ای و برخی از بیماریهای قلبی هر دو عفونی است.
مثلا بیماری دریچه‌های قلب یکی از بیماری‌ها قلبی است که در اثر عفونت دریچه‌ها با میکروب‌های بیماری‌زا ایجاد می‌شود. حالا اگر کسی بیماری لثه‌ای داشته باشد، میکروبها می‌توانند خود را از طریق خون به قلب رسانده و آغازگر بیماریهای عفونی بافت‌های قلب باشند.
- آیا روش زندگی، می‌تواند‌شانس ابتلا افراد به بیماریهای لثه‌ای را بالا ببرد؟
صد درصد همین گونه است. برای ابتلا به بیماریهای لثه‌ای یک سری عوامل خطر ساز (Risk Factor) وجود دارد که اگر در زندگی روزمره افراد وجود داشته باشند بیش از دیگران در خطر ابتلا به بیماریهای لثه‌ای قرار می‌گیرند.
یکی از عوامل سیگار کشیدن است که چون مانع از فعالیت مؤثر عوامل دفاعی در محیط دهان علیه میکروبها می‌شود، سرعت تکثیر و بیماری‌زایی میکروبها را افزایش می‌دهد. همچنین تغییرات هورمونی که در دوران بلوغ، حاملگی و شیر‌دهی در بدن روی می‌دهند نیز شانس ابتلا به بیماریهای لثه‌ای را افزایش می‌دهند.
- لثه‌های بسیاری از افراد مسن، به ویژه در بخش جلویی تحلیل می‌رود، چه درمانی برای آن پیشنهاد می‌کنید؟
در درجه اول باید علت تحلیل لثه مشخص و بر اساس آن درمان صحیح استفاده شود. یکی از علت‌های تحلیل لثه روش غلط مسواک زدن و وارد کردن نیروی سنگین به لثه‌ها و استفاده از مسواک سخت (Hard) است. در این موارد تعویض مسواک و تصحیح روش مسواک زدن از تحلیل بیشتر لثه پیشگیری می‌کند.
در موارد پیشرفته نیاز به جراحی لثه و پیوند لثه است که در یک جراحی کوتاه حدود نیم ساعت، مقداری لثه معمولاً از کام (سقف دهان) برداشته شده و به محلی که لثه‌ها تحلیل رفته است پیوند زده می‌شود. این پیوند لثه لقی دندان‌ها را نیز کاهش می‌دهد.
