شما هم مانند بسیاری از مردم فکر می‌کنید مراقبت از دندانها در مسواک زدن خلاصه میشود؛ مسواک‌زدنی که متأسفانه در بسیاری از موارد هم به درستی انجام نمی‌شود!؟ بعضی‌ها وقتی به دندانپزشک مراجعه میکنند - که البته معمولا بسیار هم دیر به دیر صورت می‌گیرد- از داشتن دندانهای پوسیده در دهان خود تعجب میکنند و جمله تکراری اغلب آنها این است: «اما من که دندونهام رو هر شب میشورم!».
بد نیست بدانید پوسیدگی دندان نه مربوط به یک ماه و 2 ماه اخیر که تاریخچه آن میتواند به زمانی خیلی دور برگردد؛ شاید قبل از 8سالگی. در این شماره، سؤالات شایع شما راجع به بهداشت دهان و دندان- در همین دوره حساس- را از یک دندانپزشک پرسیده‌ایم.
اولین مرواریدها
* بچه اول من 9ماهه بود که اولین دندانهایش درآمد اما بچه دوم‌ام در 6ماهگی صاحب دندان شد. بچه خواهرم هم در همان ماه اول، دندانش درآمد. میخواستم بدانم اصلا قانون خاصی در مورد دندان درآوردن بچهها وجود دارد؟ البته بچه خواهرم الان یک ماه و نیمه است و خواهرم زمان شیر دادن به او خیلی اذیت میشود. آیا راه‌حلی برای او وجود دارد؟
در مورد سؤال اول باید گفت که در مورد سن دندان درآوردن محدوده مشخصی وجود دارد. ایدئال‌ترین زمان برای رویش اولین دندان، 9ماهگی است؛ البته اگر از 3ماه زودتر- یعنی از 6ماهگی- یا تا 3ماه دیرتر- یعنی تا 12ماهگی- هم اولین دندانهای کودک شیرخوار درآمدند، طبیعی است و جای نگرانی نیست.
اما در رابطه با مورد دوم؛ در موارد استثنایی ممکن است نوزادی در همان ابتدای تولد صاحب دندان باشد یا در ماه اول، دندان دربیاورد؛ البته این فقط در مورد 2 دندان جلوی پایین اتفاق میافتد. در این مواقع، فقط این دو دندان جلو هستند که زودتر از موعد درمیآیند و باقی دندانها در زمان مناسب درخواهند آمد.
در صورت بروز این مسئله، باید در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه شود چرا که باید مشخص شود، این دندان درآمده دندانی اضافی است یا جزء دندانهای شیری محسوب میشود. برای تشخیص این موضوع، باید عکس گرفته شود. اگر در عکس مشخص شود که دندان شیری در زیر این دندان وجود دارد، این دندانی اضافی است که البته در اکثر مواقع نیز چنین است.
با توجه به اینکه این دندان عمر طولانیای نخواهد داشت و هنگام افتادن، میتواند به درون حلق کودک بیفتد و خطراتی را متوجه او کند و البته با توجه به ناراحتیای که مادران در زمان شیر دادن، خواهند داشت، این دندان بلافاصله کشیده میشود اما اگر در عکس از دندانها متوجه شویم که این دندان شیری کودک است که زودتر از موعد درآمده، در صورت امکان، باید با آن ساخت؛ هرچند که برای مادر شیرده سخت خواهد بود.
شیرتو بخور؛ مفیده!
* بچه من 6ساله است و اولین دندان شیری‌اش از هفته پیش لق شده؛ البته هنوز نیفتاده است. من از آن موقع هر روز به او 3لیوان شیر میدهم تا دندانهای دائمیاش محکم شوند. میخواستم بدانم چه کار دیگری میتوانم انجام دهم تا فرزند من دندانهایی خوب و سالم داشته باشد؟
باید توجه داشت که اولین دندانهای دائمی که درمیآیند، دندانهایی نیستند که به جای دندانهای شیری درمیآیند بلکه دندانهای آسیای بزرگ کودک هستند که در محدوده سنی 6سالگی بیرون میآیند. نکته دوم اینکه دندانهای دائمی از مدت‌ها قبل از آنکه بخواهند دربیایند، شروع به تشکیل کردهاند.
به‌عنوان مثال، تشکیل تاج دندانهای آسیای دائمی- یعنی قسمتی از دندان که ما در دهان میبینیم- از 8-7ماهگی شروع میشود. پس برای داشتن دندانهایی سالم و مستحکم باید از همان ابتدا به تغذیه و بهداشت دهان کودک توجه داشت؛ البته این به آن معنا نیست که خوردن شیر در 6سالگی دیگر فایدهای ندارد چرا که تا 8 الی 9سالگی دوره حساس رشد دندانهاست و تامین کلسیم لازم برای بدن امری ضروری است؛
در عین حال تعدادی از تحقیقات جدید نشان دادهاند که کلسیم نه‌فقط برای رشد و استحکام دندان که برای سلامت لثهها نیز مفید است. پس مصرف لبنیات برای همه سنین سودمند خواهد بود؛ البته صرف داشتن تغذیهای خوب برای رشد و سلامت دندانها کفایت نمیکند و باید از همان سنین ابتدایی به بهداشت دهان نیز توجه کافی مبذول شود.
چشم بستن برای چند ماه
* بچه من 6سال دارد و یکی از دندانهای شیری پیشین بالای او پوسیدگی دارد. میخواستم بدانم با توجه به اینکه تا یک سال دیگر دندان‌اش خواهد افتاد و با توجه به هزینههای بالای دندانپزشکی، اصلا لازم است دندان‌اش پر شود؟
در مورد پوسیدگیهای دندان باید توجه داشت که این موضوع میتواند یک اخطار باشد؛ اخطار برای عدم رعایت بهداشت دهان؛ در عین حال که پوسیدگی خود کانونی عفونی است که میزان باکتریهای پوسیدگی‌زا را در دهان افزایش میدهد. پس لازم است با مشاهده اولین پوسیدگی، مراقبت بیشتری در مورد بهداشت دهان داشته باشیم تا دندانهای دیگر دچار پوسیدگی نشوند.
نکته دوم اینکه اگر دندان شیری پوسیده منجر به آبسه شود، میتواند باعث آسیب به دندان دائمیای شود که زیر آن وجود دارد، پس در این‌گونه موارد، باید حتما به دندانپزشک مراجعه کرد؛ البته برای رفع نگرانی در مورد هزینههای بالای دندانپزشکی، باید این نکته را متذکر شد که اگر پوسیدگی دندان شیری بسیار جزئی باشد یا کمتر از 6 ماه دیگر به افتادن دندان مانده، میتوان با شرط رعایت دقیق‌تر بهداشت دهان، از پر کردن دندان صرف‌نظر کرد؛ البته تشخیص این دو مورد فقط از عهده دندانپزشک برخواهد آمد چرا که گاهی اوقات ظاهر دندان پوسیدگی کوچکی دارد اما پوسیدگی از زیر به قسمتهای داخلیتر نفوذ کرده؛
در این موارد، ممکن است مادری- بر مبنای ظاهر دندان- این‌طور نتیجه‌گیری کند که پوسیدگی جدی نیست اما زمانی متوجه اشتباه شود که دندان به عصب برسد. پس در این موارد به هیچ‌عنوان خودتان تصمیم نگیرید.
بی‌دندانی از نوع موقت
* دندان شیری آسیای اول پسر 4ساله من پوسیده شده است. میخواستم بدانم اگر دندان او را بکشیم آیا در زودتر در آمدن دندانش تاثیری دارد؛ بلکه به این وسیله مجبور به تقبل هزینههای درمان نباشیم؟
دندانهای شیری آسیای اول تقریبا در محدوده 10-9سالگی میافتند و به‌جایشان دندانهای دائمی درمیآیند. اگر در سن پسر شما- یعنی 4سالگی- دندان شیری او کشیده شود، نه‌تنها به زودتر درآمدن دندان دائمی کمکی نمیکند که آن را به تاخیر هم میاندازد، در عین‌حال که میتواند عوارض دیگری نیز داشته باشد.
مهم‌ترین مسئله در زمانی که این دندان در سنین پایین کشیده شود، پر شدن جای خالی آن توسط دندانهای مجاور قبل از درآمدن دندان دائمی است. در این وضعیت، در سنین بالاتر نیاز به ارتودنسی خواهد بود که البته هزینه‌اش بیش از ترمیم دندان در زمان مناسب میشود. مشکل دیگر در صورت کشیدن دندان ایجاد اختلال در جویدن کودک است.
پس اگر متوجه پوسیدگی دندان آسیای کودک خود شدید، در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید تا درمان لازم در مورد آن صورت بگیرد. توجه داشته باشید که گاهی اوقات پوسیدگی دندان آن را در موقعیتی قرار داده که لازم میشود از روکش استفاده شود.
در مواقعی نیز که مراجعه به دندانپزشک با تاخیر صورت گرفته، ممکن است چارهای جز کشیدن دندان نباشد؛ البته معمولا در این شرایط، بهترین گزینه جهت جلوگیری از عوارض بعدی، استفاده از فضای نگهدارنده بعد از کشیدن دندان است.
استفاده از این وسیله به همکاری والدین کودک نیاز دارد تا نتیجه مناسب را بدهد و اما نکته پایانی آنکه اگر دندان شیری آسیای اول کودک 8-7سالهای دچار پوسیدگی شدید باشد و امکان ترمیم وجود نداشته باشد، با توجه به نزدیک بودن نسبی زمان درآمدن دندانهای دائمی، میتوان با نظر دندانپزشک، دندان پوسیده را کشید. در این سن، کشیدن دندان میتواند باعث رویش سریعتر آن شود.
رؤیای همیشگی شکلات
* کودک 4ساله من عاشق شکلات و آب‌نبات است اما با توجه به آنکه میگویند برای دندان بد است، من سعی میکنم که به او ندهم ولی از طرفی او بهانه‌گیری زیادی در این مورد میکند. میخواستم بدانم اگر بعد از هر بار خوردن شکلات مسواک بزند، میتوانم این خوراکیها را به او بدهم؟
اینکه از این سن به فکر سلامت دندانهای کودک خود هستید، بسیار خوب است؛ البته برای آنکه هم بچهها بتوانند خوراکیهای مورد علاقه خود را بخورند و هم سلامت دندانهایشان حفظ شود، راههای دیگری نیز جز مسواک زدن پیدرپی در روز وجود دارد.
مهم‌ترین نکته‌ای که در مصرف خوراکیهای شیرین باعث پوسیدگی میشود، دفعات زیاد مصرف است برای همین یک راه پیشگیری از عوارض خوردن شیرینیجات، اختصاص دادن زمانی خاص برای خوردن شیرینی است؛ به این معنی که به‌عنوان مثال ساعت 10صبح را ساعت خوردن شیرینی، شکلات و آب‌نبات قرار دهید و در آن زمان خوردن آن را آزاد بگذارید.
بعد از آن نیز اگر دهان به‌خوبی با آب تمیز شود، کفایت میکند. راه دیگری که میتوانید انجام دهید، این است که خوردن شکلات یا شیرینی را به‌بعد از وعده غذای اصلی منتقل کنید.
این کار چند فایده دارد؛ اول آنکه چون کودک غذا خورده، اشتهای کمتری برای خوردن شیرینی دارد؛ در ضمن چون در همان زمانی که دندانها در معرض مواد غذایی قرار میگیرند، در معرض شیرینی نیز قرار میگیرند، آسیب کمتری نیز متوجه دندانها میشود؛ در ضمن با حداکثر 3بار مسواک زدن نیز بهداشت دهان رعایت میشود.
مسواک زدن بعد از صبحانه و شام دفعاتی هستند که نباید فراموش شوند. بعد از ناهار نیز اگر مسواک زده شود، بهتر است. در باقی ساعات روز بعد از خوردن مواد غذایی شست‌وشوی خوب با آب خالی کفایت میکند.
