به تازگی و با شروع فصل تابستان نخستین خانه تخصصی آموزش گلیم تهران در منطقه ۹ افتتاح شده است. این خانه گلیم در ۱۰۰مترمربع، ۶ کارگاه و با ظرفیت ۶۰ نفر در دل بوستان شمشیری جای گرفته است تا علاقه‌مندان به هنر گلیم‌بافی بتوانند از مناطق مختلف پایتخت راهی خیابان ۲۰ متری شمشیری شوند. استقبال گسترده شهروندان از این مرکز آموزش و هنری بهانه‌ای شد تا به آن سری بزنیم و از نزدیک با فعالیت هنرجویان در آن آشنا شویم.
سمت راست تابلوی آبی رنگ سردر خانه فرهنگ شمشیری، تابلوی خوش رنگ لعاب دیگری با نام «خانه گلیم تهران» خودنمایی می‌کند که مدت زیادی از نصبش نمی‌گذرد. بی‌معطلی وارد خانه فرهنگ می‌شویم به سمت طبقه دوم می‌رویم. صدای هیاهوی بانوانی که خوشحال از حضور در نخستین مرکز تخصصی آموزشی‌ـ اشتغالزایی گلیم تهران پشت دارهای کوچک و بزرگ چله‌کشی شده نشسته‌اند، به گوش می‌رسد. گلیم‌های رنگارنگی در سایزهای مختلف دیوارهای اطراف راهرو را پر کرده است. جلوتر که می‌رویم درِ یکی از کارگاه‌ها نیمه‌باز است و صدای استاد به گوش می‌رسد: «تارها که خوب روی چهارچوب سوار شد، کم‌کم هنرنمایی شما شروع می‌شود... د. » کارگاه‌های دیگر یک در میان پر از هنرجویانی است که فارغ از سن و سال و روزمرگی‌ها به یادگیری هرچه بهتر فکر می‌کنند.
مانند «رکسانارضایی» ساکن محله شمشیری که روزها بیشتر اوقات خود را در خانه گلیم تهران سپری می‌کند: «نخستین دلیل من برای پرداختن به این هنر، آرامشی است که از آن می‌گیرم. مثلاً میان گره‌های آن به زودرنجی خودم پی بردم. خیلی خوب است که در منطقه ما چنین مرکزی راه‌اندازی شد تا سختی راه نکشیم. » «اکرم طلوعی» مربی قلاب‌بافی است. از تهرانپارس می‌آید اینجا تا به‌طور حرفه‌ای گلیم‌بافی را هم یاد بگیرد: «مادرم گلیم‌باف بود. اما هیچ‌وقت نشد که از او یاد بگیرم. آن زمان‌ها به هنرهای دیگر علاقه‌مند بودم. حالا دلم می‌خواهد گلیم یاد بگیرم. بافتن روکش کوسن‌های شیک، دمپایی روفرشی، کیف‌هایی با سایزهای مختلف، پادری و تابلو مرا به این فکر انداخت. »
- شغل خانگی با سرمایه اندک
«مریم کاشانی» از محله امامزاده حسن(ع) می‌آید. آرزوی داشتن یک شغل خانگی کم‌دردسر و کم‌هزینه او را به اینجا کشانده است. از پشت کلاف‌های پشمی و ابریشمی آویزان از دار تبریزی‌اش با ما هم‌کلام می‌شود: «این کار را می‌توان با سرمایه ۵۰۰ هزار تومانی شروع کرد. از طرفی این روزها بازار مصرف خوبی پیدا کرده که می‌توان به درآمدزایی‌اش فکر کرد. چند بازارچه صنایع‌دستی در منطقه‌های ۶، ۲ و ۳ هستند که خواهان محصولات گلیم هستند. »
کاشانی با کاردک ضربه‌های محکمی بر گره‌های‌دار می‌زند و از نحوه آموزش مرکز می‌گوید: «دوره‌های آموزشی خانه گلیم به‌طور فصلی برگزار می‌شود. به نسبت جاهای دیگر شهریه‌اش هم مناسب‌تر است. ضمن اینکه مدرک پایان دوره را هم از سازمان فنی و حرفه‌ای کشور و هم از سازمان میراث فرهنگی دریافت می‌کنیم. قسمت خوب ماجرا این است که قبل از پایان دوره آموزشی کارشناسانی هستند که بازارهای مصرف و فروش را شناسایی می‌کنند تا هنرجو در پایان بتواند محصولاتش را برای فروش عرضه کند. آن هم در شرایطی که تولید گلیم به صورت ماشینی نیز امکان‌پذیر شده است. هرچند ارزشمند بودن این صنایع به هنر دست بودنشان است. »
- آموزش و اشتغال
«علی عطایی» مدیر خانه گلیم تهران زودبازده بودن دوره‌های آموزشی این مرکز را یکی از ویژگی‌های حائز اهمیت آن در دنیای پر سرعت امروز بر می‌شمرد و می‌گوید: «مراکز آموزشی مرتبط با گلیم‌بافی در تهران کم نیست. آنچه عنوان نخستین خانه گلیم تهران را به این مرکز الصاق می‌کند برگزاری دوره‌های ارزان‌قیمت، زودبازده و مهارتی است که مدرک معتبر در پایان آن اعطا می‌شود. البته فاز دوم فعالیت خانه گلیم یعنی بازاریابی و شناسایی فرصت‌های کسب و کار از دیگر ویژگی‌های آن است که زمینه‌های اشتغال خانگی و حتی کارآفرینی را برای بانوان و آقایان بسیاری که توانایی و شرایط فعالیت در بیرون از منزل را ندارند، فراهم می‌کند. »
همچنین عطایی از افتتاح بخش جدیدی در خانه گلیم تهران خبر می‌دهد: «کارگاه «مهر» ویژه بانوان سرپرست خانواده است که تجهیزات گلیم‌بافی شامل انواع‌دار، کلاف‌های نخی و پشمی، ابزار بافت و طرح به‌طور رایگان در اختیارشان قرار می‌گیرد. مقدمات راه‌اندازی این کارگاه با همکاری سازمان صنایع‌دستی و سازمان فرهنگی و هنری شهر تهران در حال پیگیری است که امیدواریم تا قبل از شروع فصل پاییز به نتیجه برسد. »
- گلیم از کهن تا به امروز
پژوهش در تاریخ نشان می‌دهد انسان اولیه قبل از شروع به ساختن خانه و ابزار، بافتن را فرا گرفته است انسان‌ها با بافتن برگ‌ها و شاخه‌ها به هم و بافتن موی بز و تار و پود حاصل از پشم گوسفندان به هم برای خودشان لباس درست می‌کردند. شواهد نشان می‌دهد نخستین گلیم‌ها نیز در محدوده آسیای مرکزی کشف شده‌اند که بعدها به مرور زمان و به واسطه تجارت به سایر کشورها راه‌یافته است. گلیم‌ها برای استفاده به‌عنوان زیرانداز، خورجین و چادرهای صحرایی بافته می‌شدند. مرغوب‌ترین‌شان از جنس ابریشم و با رنگ‌های طبیعی است که در ایران براساس مواد اولیه و موقعیت جغرافیایی به گلیم ایل شاهسون، لری، بلوچ، خمسه، قشقایی، ترکمن و عنبران تقسیم‌بندی می‌شود. در بافتن این هنر دیرین به‌دار (افقی و عمودی)، دفتین، قیچی، شانه، چاقو و نقشه نیاز است.