نتیجه گذر از این فراز و فرودها چنان شد که امروز مثلاً در شهر «آمستردام» اغلب مردم برای مسیرهای کوتاه از دوچرخه استفاده می‌کنند؛ وسیله‌ای که شهردار تهران چندین بار در روزهای سه‌شنبه موسوم به روز بدون خودرو، از آن استفاده کرده است. در این راستا مسئولان معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه ۸ تهران طی برنامه‌ای مدون تصمیم گرفته‌اند که طی سال‌های پیش رو طول مسیر ویژه تردد دوچرخه را به ۵۰ کیلومتر برسانند. همچنین دیگر مناطق شرق تهران یعنی مناطق ۱۴ و ۱۵ و ۴ و ۱۳ هم برنامه‌های مشابهی را در دستور کار قرار داده‌اند. برای آگاهی از چند و چون دقیق افزایش مناطق، ایمنی و امنیت مسیرهای مختص دوچرخه در ۵ منطقه شرق تهران گزارش ما را بخوانید.
- منطقه ۴
- ۷۰۰۰متر مسیر جدید دوچرخه
«مهدی اناری» را هم در سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه ۴ می‌یابیم. او می‌گوید: «ما در منطقه ۴ حدود هزار و ۱۰۰متر مسیر دوچرخه داریم. اما اخیراً نزدیک به ۷هزارمتر مسیر جدید طراحی کرده و مطالعاتش را انجام داده و با واحد حمل‌ونقل پاک ترافیکی شهر تهران مذاکره کرده‌ایم و تأییدیه‌اش را گرفته‌ایم. تنها موضوعی که می‌ماند تأییدیه معابر سازمان حمل‌ونقل و ترافیک است که اگر این تأییدیه را نیز دریافت کنیم، می‌خواهیم این ۷کیلومتر را به معابرمان بیفزاییم.
این طرح از پایانه شمال میدان رسالت انجام می‌شود. در مجموع در مناطق مرکزی، سهم بیشتری از معابر به مسیر دوچرخه مجهز شده اما در مناطق حاشیه‌ای مانند منطقه۴ در مسیرهای منتهی به پایانه‌ها و ایستگاه‌های مترو این اتفاق رقم خواهد خورد. این دستوری است که معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران داده است. در حال حاضر طرح «مراکز جاذب سفر» را نیز طراحی کرده‌ایم که یکی از این نقاط دانشگاه علم و صنعت است. تعداد زیادی دانشجو در این منطقه تردد می‌کنند که از آنجا مسیر ما شروع می‌شود و از یک سمت به مترو علم و صنعت و از سوی دیگر به مترو شهید باقری و از طرف دیگر وارد خیابان فرجام می‌شود و به سمت خیابان سرسبز سرازیر خواهد شد. این مسیر از سمت جنوب به مترو سرسبز می‌رسد و در ادامه از خیابان هنگام به پایانه میدان رسالت خواهد رسید. چه دانشجو و چه غیردانشجو اگر بخواهند در این مسیر تردد کنند می‌توانند از دوچرخه استفاده کنند. »
- منطقه ۸
- ۶ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه
«حامد میرزابیگی» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه۸ معتقد است که برای افزایش ایمنی و همچنین افزایش استفاده از دوچرخه در شرق تهران باید به گونه‌ای شهر را مدیریت کرد که وقتی ترافیک در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها ایجاد می‌شود، از این مسیرها برای تردد خودروهای شخصی استفاده نشود. او می‌گوید: «حدود ۶کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه در منطقه داریم اما در برنامه‌مان است که این ۶کیلومتر مسیر اختصاصی را که مانند دیگر مسیرها نیست که فقط با رنگ متمایز شده باشد، به ۱۰کیلومتر برسانیم.
برنامه‌ای ۵ ساله هم ارائه شده که مورد قبول قرار گرفته است. در این برنامه سالی ۱۰ کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری به منطقه ما افزوده می‌شود که طی این ۵ سال، در اغلب مسیرهای تردد منطقه‌ای، مانند شریان‌های درجه ۲ و شریان‌های پخش‌کننده محلی که قابلیت تردد دوچرخه را دارند، مسیر مختص این وسیله حمل‌ونقلی پاک را داشته باشیم. اما مسیرهای بزرگراهی و شریان‌های درجه یک را باید از این قاعده مستثنی کرد. طبعاً عملکرد و سرعت در بزرگراه‌ها متفاوت است و همین موضوع دست مسئولان شهری را می‌بندد. » میرزابیگی در ادامه می‌گوید: «اغلب شهرهای بزرگ جهان ۵۰ سال پیش همین آلودگی و ترافیــــک را داشته‌اند.
اما این مسائل با توجه به حمل‌ونقل پاک به مرور زمان حل شده است. آنها معتقدند که تا ۵۰۰متر را می‌توان با پیاده‌روی طی کرد اما باید تسهیلاتش ایجاد شود و به همین دلیل پیاده‌روهای مطلوبی ساخته‌اند. همچنین آنها معتقدند که ۳۰۰متر تا ۲ کیلومتر را می‌توان با دوچرخه طی کرد. به همین دلیل زیرساخت‌هایش را آماده کرده‌اند. از همین‌جا بحث خیابان کامل یا «COMPELET STRESS» را رواج داده‌اند. در چنین خیابان‌هایی سهم پیاده و دوچرخه‌سوار و حمل‌ونقل عمومی جداست و ۳۰درصد از این فضا نیز به خودرو شخصی اختصاص می‌یابد و اگر این‌گونه خودروها در ترافیک ماندند به خودشان ارتباط پیدا می‌کند. برای تهران هم باید فرهنگسازی شود تا به چنین جایی برسیم. در حقیقت نباید مسیر وسایل حمل‌ونقل عمومی انبوه‌بر و دوچرخه را فدای خودرو شخصی کرد.
- ۱۰۰ میدان با دوچرخه
در بخش‌هایی از تهران می‌توان به سادگی از دوچرخه استفاده کرد اما تصور اشتباهی هم وجود دارد که همه از خانه‌شان تا محل کار را با دوچرخه طی کنند. دوچرخه برای سفرهای بین ۳۰۰متر تا ۲ کیلومتر مطلوب است. به‌طور مثال شما می‌توانید از دم خانه پیاده به جایی برسید که دوچرخه دارد و از آنجا خودتان را به اتوبوس و مترو برسانید و باز هم پس از پیاده شدن سوار دوچرخه شوید. بعضی نقاط تهران مانند منطقه۸ بستر مناسبی برای تردد دوچرخه دارد. بنا به گفته معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه۸، این منطقه شیب چندانی ندارد. شیب‌های شمالی جنوبی و شرقی غربی، تقریباً زیر دو سه درصد است. پس قابلیت دوچرخه‌سواری را به لحاظ توپوگرافی(مکان‌نگاری) کاملاً دارد.
به لحاظ ایمنی هم وقتی شبکه معابر منطقه۸ را بررسی می‌کنید بالای ۹۰درصد از طول شبکه معابر این منطقه، شبکه شریانی درجه ۲ و دسترسی‌های محلی است. فقط باید تصمیم گرفت و مسیر دوچرخه را ساخت و غیر از آن باید کارهایی تشویقی انجام داد. شهرداری منطقه۸ از مناطقی است که این بسته تشویقی را تهیه و پیش‌نویسش را نیز عملیاتی خواهد کرد. این موضوع پس از امضای «مهناز استقامتی» شهردار منطقه۸ کاملاً اجرا خواهد شد. همچنین طی برنامه‌ای ۵ ساله، ۵۰ کیلومتر به مسیر ویژه دوچرخه اختصاص خواهد یافت. یکی دیگر از مزایای منطقه۸ وجود میدان‌هایی است که این میدان‌ها در حقیقت فضاهای تعاملی مردم هستند و می‌توان آنها را به مکان‌های اولیه دوچرخه تبدیل کرد.
بدین شیوه مردم به راحتی می‌توانند به دوچرخه دسترسی داشته و از آنجا تا نخستین محل عبور و مرور وسیله حمل‌ونقل عمومی تقریباً کمتر از ۳۵۰متر طی مسیر کنند و با کمتر از هزار و ۵۰۰متر به پایانه یا مترو برسند. اینها مشروط بر آن است که بسته‌های تشویقی عملیاتی شود. بسته‌های تشویقی، حمایت‌های مالی غیرمستقیم از استفاده‌کنندگان از دوچرخه است. یعنی دوچرخه‌سوار با کمترین هزینه در میدان‌ها به دوچرخه اشتراکی دسترسی داشته باشد. یعنی اول هزینه‌ای نداشته باشد و با کمترین هزینه هم سفر درون‌شهری‌اش انجام شود. شبکه دوچرخه‌ای که طراحی می‌شود و بسته‌های تشویقی باید حمایت‌کننده حمل‌ونقل عمومی باشد. منطقه۸ یکی از بهترین شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی را دارد که تقریباً هم کامل است. هدف از همه این کارها کم کردن استفاده از خودروهای شخصی و بالا بردن فرهنگ استفاده از دوچرخه است.
- منطقه ۱۳
- عرض مناسب مسیر دوچرخه در خیابان پیروزی
«سید رضا تربیت‌جو» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه۱۳ می‌گوید: «مسیر ویژه دوچرخه‌سواری در خیابان پیروزی عرض مناسبی دارد. در دیگر نقاط منطقه نیز به رغم اینکه جزو مناطق مرکزی شهر تهران محسوب می‌شویم، با هجوم موتورسواران روبه‌رو نیستیم. خوشبختانه حجم تردد موتورسیکلت‌سواران در مناطقی بیشتر است که طرح ترافیک بیشتری تعریف شده‌است. » او درباره جریمه متخلفان می‌گوید: «ثبت جریمه در کمیته‌ها تعریف شده و پلیس راهور هم حضور یافته و اعمال قانون نیز مانند بقیه خودروها درباره موتورسواران حتماً انجام خواهد شد.
البته ما برخی موانع در ورودی‌های مسیرهای مختص دوچرخه ایجاد کرده‌ایم که غیر از دوچرخه‌سواران نتوانند در این مسیرها مانور بدهند. در منطقه۱۳ حدود ۱۱کیلومتر مسیر دوچرخه داریم که ۸کیلومترش در خیابان پیروزی است. این مسیر از میدان شهدا تا میدان کلاهدوز مشخص شده است. دوچرخه‌سواری در تهران به ۲ عامل شیب زمین و آب و هوا بستگی دارد. ما به دوچرخه ۲ نگاه داریم یکی به‌عنوان وسیله‌ای برای تفریح که در بوستان‌های سرخه‌حصار و پیروزی این امکان را فراهم کرده‌ایم و دیگری برای تردد درون‌شهری که هفته پیش وارد مذاکره با دیگر مسئولان شهری شده‌ایم تا این وسیله حمل‌ونقل پاک را به‌طور رایگان در اختیار همه شهروندان قرار دهیم. متولی فرهنگ در شرق تهران فقط شهرداری نیست، به همین دلیل باید کارگروهی تشکیل شود تا این فرهنگسازی انجام شده و الزام‌ها و قوانینی را در کنار مباحث آموزشی تدوین کنند.
این حلقه تا امروز متأسفانه مغفول مانده و مشکلاتی را نیز در پی خواهد داشت. در حال حاضر ما «رک دوچرخه» (جایی که دوچرخه را می‌توانند در آنجا قفل کنند) در ناحیه ۲ نصب کرده‌ایم. پیش از اینها فقط در ایستگاه‌های مترو «رک دوچرخه» نصب می‌کردیم و مردم اعتماد نمی‌کردند اما در حال حاضر مردم با وجود دوربین‌هایی که وجود دارد، دوچرخه‌شان را قفل می‌کنند و آمار سرقت نیز پایین آمده. همچنین در پل عابرپیاده شیارهایی را تعبیه کرده‌ایم که مردم به جای کول کردن دوچرخه بتوانند چرخ‌ها را روی آن شیار بگذارد و به سمت دیگر خیابان برود. این تسهیلات عبور و مرور در منطقه را برای مردم حل می‌کنیم تا بتوانند به راحتی و با امنیت کامل از دوچرخه‌هایشان استفاده کنند. »
- منطقه ۱۴
- منطقه‌ای با استانداردهای رایج
«سعید سراج» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه۱۴ می‌گوید «به تازگی در این منطقه ۴هزار و ۴۰۰متر مسیر ویژه دوچرخه ساخته شده و اگر بتوان بانوان را جذب دوچرخه‌سواری کرد به سادگی می‌توان این موضوع را در شرق تهران جا انداخت. به همین دلیل از دوچرخه‌های مخصوص بانوان و دوچرخه‌های هلندی استفاده کرده‌ایم که در سبدی جداگانه بار و توشه خود را قرار دهند و به راحتی بیشتر با مانتو و حتی چادر دوچرخه‌سواری کنند.همچنین اگر بتوان با توجه به تردد خانم‌ها که بیشتر مسیرهای کوتاه را انتخاب می‌کنند، آنها را به دوچرخه‌سواری ترغیب کرد، شاهد رشد و توسعه دوچرخه‌سواری در شرق تهران خواهیم بود.
ما از سال گذشته حمل‌ونقل پاک را توسعه داده‌ایم. بنابراین با مسئولان سازمان حمل‌ونقل و ترافیک مشورت کرده‌ایم و در این طرح اولیه به دو فاز برخورده‌ایم. مسیر درجه یک و درجه ۲ داریم که مسیر درجه یک در سطح سواره‌رو قرار گرفته است و مسیر درجه دو به مسیری اطلاق می‌شود که با موانع فیزیکی از دیگر معابر جدا شده‌اند. ۳هزار و ۷۰۰متر طول در منطقه۱۴ مسیر درجه یک و ۷هزارمتر مسیر درجه۲ داریم. در فاز دوم تلاش کرده‌ایم که ۳هزار و۸۰۰متر را به مسیر دوچرخه‌سواری اضافه کنیم که ۱۰درصد این مسیر درجه۲ خواهد بود. پیش از این حدود ۵کیلومتر مسیر دوچرخه داشتیم که با علائم و نقوش سطحی مشخص شده بود و بنا داریم در برنامه‌ای بلندمدت و ۵ساله، ده‌ها کیلومتر دیگر به مسیر درجه یک بیفزاییم. »
- منطقه پایلوت برای دوچرخه‌سواران
منطقه ۱۴ بنا به گفته کارشناسان، تنها منطقه در شرق تهران است که مسیر ویژه دوچرخه به معنای درست کلمه و فنی موضوع را دارد. این مسیرها پیش از تصدی‌گری شهردار فعلی تهران، تبدیل به محل پارک خودرو یا تردد موتورسیکلت‌سواران شده بود. به همین دلیل مسیر مسدود می‌شد و کسی که می‌خواست در این مسیر تردد کند، مجبور می‌شد از سواره‌رو عبور کند و دوباره به مسیر دوچرخه بازگردد. مسیر خیابان نبرد در این منطقه به‌عنوان مسیر درجه یک انتخاب شده و بخشی از خیابان را تبدیل به مسیر تردد دوچرخه کرده‌اند تا دوچرخه‌سواران هم از خیابان به طور کامل سهمی داشته باشند. می‌توان به سادگی با پلیس راهور تعامل داشت تا این مسیر تبدیل به پارک خودرو و جولان موتورسواران نشود.
پلیس راهور تا سال گذشته در منطقه۱۴ مسیرهایی را در نظر داشت که در آنها علائمی برای دوچرخه‌سواران مشخص شود. پلیس البته ابتدا نگران بود که اگر شهرداری مسیر را به دوچرخه اختصاص دهد طول سطح ایجاد شود و شاهد حجم ترافیک پشت چراغ‌های راهنمایی و رانندگی باشیم. شهرداری منطقه۱۴ البته دغدغه‌های پلیس راهور را در سال گذشته برطرف کرد. اما برای اینکه مسیر به‌طور کامل اختصاص به دوچرخه یابد، طبق استانداردهای موجود یک‌متر و ۲۰ سانتیمتر باید عرض دهانه ورودی باشد اما شهرداری منطقه ۱۴ با موانعی که موتورسیکلت نتواند به سادگی از آن عبور کند، مسیر را برای موتورسواران مسدود کرده است.
می‌توان چنین تمهیداتی را در دیگر نقاط شرق تهران نیز فراهم کرد اما در عین حال در برخی موارد که شهرداری باید مثلاً جلو پارکینگ منازل به اصطلاح فنی «بازشو» ایجاد کند، باز هم نمی‌توان مانع قرار داد اما می‌توان از موانع ارتجاعی استفاده کرد که هم به سود مردم است و هم نتیجه کار مسئولان را بالا خواهد برد. معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه۱۴ همـــچنین اعلام کرده که همه این کارها امسال انجــام خواهد شد.
- منطقه۱۵
- ۲مسیر ویژه دوچرخه در پارک‌های توسکا و ترافیک
«مسعود لواف‌زاده» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه ۱۵ می‌گوید: «در منطقه۱۵ نیز مانند دیگر مناطق بیشتر در پارک‌ها، این مسیرهای تردد دوچرخه دیده می‌شود. ما در پارک توسکا و ترافیک این ۲ مسیر را داریم. اما اگر منظورتان تردد با دوچرخه در مسیری با جدول و میله‌گذاری مجزا باشد، خبری از آن نیست. » او می‌گوید: «اگر ما بتوانیم فرهنگ دوچرخه‌سواری را در خانواده‌ها به گونه‌ای جا بیندازیم که خانم‌ها بتوانند به راحتی دوچرخه‌سواری کنند، فرهنگ دوچرخه‌سواری را گسترش داده‌ایم.
از سوی دیگر اگر بچه‌ها نیز به این موضوع علاقه نشان دهند تفریحاتشان به آن سمت خواهد رفت که آخر هفته با دوچرخه باشند. ما روی این موضوع کار کرده‌ایم و خانم‌ها در چندین سئانس در پارک‌ها آموزش می‌بینند و مردم از شهرهای اقماری مانند ورامین و پاکدشت هم به این پارک می‌آیند. خود این موضوع باعث می‌شود که هم برای خانم‌ها فرهنگسازی شود و هم تفریح در کنار تردد پاک انجام شود. »
نظر شما