۱۵مکان مقدسی که هرکدام به تنهایی یک ظرفیت بالقوه برای فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌رود. در سال‌های اخیر با توجه به توصیه‌های مقام معظم رهبری مبنی بر توسعه فعالیت‌های فرهنگی در بقاع متبرکه و تبدیل اماکن مقدس به پایگاه‌های فرهنگی، تحولی جدی در برنامه‌ها و فعالیت‌های بقاع متبرکه روی داده و به نظر می‌رسد این مکان‌های مقدس رفته رفته به کانون‌های پر جنب‌وجوشی تبدیل می‌شود که می‌توان انتظار داشت بسیاری از کمبودها در زمینه سرانه فضاهای فرهنگی با بهره‌گیری از این اماکن مقدس جبران شود. امروز ۵ذی‌القعده مصادف با ۱۷تیر پنجمین روز از دهه کرامت است که به نام روز تجلیل از امامزادگان و بقاع‌متبرکه نامگذاری شده است. به همین بهانه سراغ «مرتضی صادقی» رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان ری رفتیم و با او به گفت‌وگو نشستیم.
- حدود ۱۰سال قبل مقام معظم رهبری در بیاناتی بر تبدیل بقاع متبرکه به قطب فرهنگی تأکید کردند. اکنون و بعداز گذشت این مدت زمان تا چه حد به این هدف نزدیک شده‌اید؟
از حق نگذریم در این ۱۰سال اتفاق‌های خوبی در این زمینه افتاده است. برگزاری برنامه‌های فرهنگی گوناگونی مثل «بصیرت عاشورایی» که در دهه نخست محرم برگزار می‌شود، «اکمال دین» که ویژه‌برنامه عید غدیر است، «سوگواره یاس‌نبوی» در ایام فاطمیه، «ضیافت الهی» که ویژه‌برنامه ماه رمضان است و «خیمه‌های معرفت» برنامه‌ای که روزهای پنجشنبه و جمعه اجرا می‌شود، همگی با هدف تبدیل بقاع متبرکه به قطب فرهنگی و براساس شیوه‌نامه ابلاغ شده از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه اجرا می‌شود. همچنین با توجه به آغاز تعطیلات تابستانی، برنامه «نشاط معنوی» را برای کودکان و نوجوانان اجرا می‌کنیم و امیدواریم کودکان یا نوجوانان لحظات خوشی را در اماکن مقدس ری سپری کنند.
- یعنی به آنچه مدنظر مقام معظم رهبری بوده، رسیده‌ایم؟
اینها فعالیت‌هایی است که انجام شده یا در حال انجام است، اما باید عرض کنم تا رسیدن به نقطه دلخواه هنوز فاصله داریم. بعداز ۱۰سال شاید قابل قبول نباشد که بگوییم هنوز به نقطه دلخواه نرسیده‌ایم. باید توجه داشته باشید که ما برای اجرای هریک از این طرح‌ها نیاز به یکسری زیرساخت‌ها داشتیم. بقاع متبرکه باید تکمیل می‌شد. خیمه‌های معرفت را باید تجهیز می‌کردیم. محلی برای اقامت مبلغان دینی باید آماده می‌شد. انجام تبلیغات محیطی، آموزش خادمان و ارزشیابی مدیران، همه و همه کارهای زمانبری بود که انجام شده و در حال انجام است. بنابراین می‌توان گفت زمان را از دست نداده‌ایم و از این پس با سرعت بیشتری مسیر پیش رو را طی خواهیم کرد.
- در زمینه اجرای طرح‌های فرهنگی تا چه حد از ظرفیت سایر نهادها استفاده می‌کنید؟ آیا بحث هم‌افزایی امکانات در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است؟
ما به‌خصوص در شهرری نمی‌توانیم به تنهایی و بدون مشارکت نهادها این طرح‌ها و برنامه‌ها را پیش ببریم. اگر کمک‌های شهرداری، فرمانداری، اداره تبلیغات اسلامی، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، امور مساجد، دفتر امام‌جمعه، اداره برق، شورای هیئت‌های مذهبی و... نبود، بی‌شک بسیاری از اهداف ما محقق نمی‌شد. به‌عنوان رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان ری دست تک‌تک دوستانی را که با ما همکاری می‌کنند به گرمی می‌فشارم و از این هم‌افزایی‌ها کاملاً استقبال می‌کنم.
- بقاع متبرکه ظرفیت‌هایی بالقوه در محله‌ها هستند که می‌توانند علاوه بر مباحث فرهنگی در سایر امور اجتماعی از جمله آسیب‌های اجتماعی و... ورود کرده و سرمنشأ خدمات باشند. در این زمینه چه کارهایی انجام شده است؟
ما به دستور رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه، در حال اجرای طرحی اجتماعی، فرهنگی و قرآنی هستیم به نام «افق» که براساس آن مشکلات اجتماعی پیرامون بقاع متبرکه را شناسایی و برای رفع آنها در حد بضاعت‌مان وارد می‌شویم. برای پیشبرد این طرح امامزاده عبدالله(ع)، بقعه شیخ صدوق(ره) و امامزاده ابوالحسن(ع) را به‌عنوان مرکز و کانون اجرای این طرح تعیین کرده‌ایم. سال گذشته با همکاری کمیته امداد امام خمینی(ره) ، دفاتر ائمه جمعه و مدیران بقاع متبرکه خانواده‌های نیازمند شناسایی و بسته‌های کالا تهیه و بین آنها توزیع شد که این در واقع آغازی بود برای اجرایی شدن طرح افق. همچنین نشستی با مسئولان فرهنگی زندان‌ها داشتیم و مقداری از ارزاق تهیه شده بین خانواده‌های زندانیان توزیع شد. علاوه بر این یکصدمیلیون تومان هم برای هزینه درمان بیماران نیازمند در بیمارستان فیروزآبادی پرداخت کردیم که همگی با هدف برداشتن باری از دوش اقشاری از جامعه بود.
- مردم ما از دیرباز اعتماد و اعتقاد زیادی به امامزادگان داشته و دارند. آیا نمی‌توان پا را فراتر گذاشت و از همین اعتماد و اعتقاد برای حل بسیاری از مشکلات اجتماعی بهره‌برد؟
به نکته خوبی اشاره کردید. اخیراً نشستی با سرکلانتر و رئیس دادگستری شهرستان ری داشتیم و مقرر شد تا از این پس پرونده‌های قضایی که با مشاوره‌های تخصصی قابل حل است، قبل از انتقال به دادسرا به بقاع متبرکه ارجاع داده شود. قرار است طرفین دعوا به بقاع متبرکه دعوت و از مشاوره مشاورانی که به‌صورت سازمان یافته از قم اعزام می‌شوند بهره‌مند شوند. این راهکاری است برای کاهش تعداد پرونده‌های قضایی در دادسراها. همچنین نشستی با مسئولان چند کمپ ترک اعتیاد داشتیم تا معتادان قابل کنترل ضمن حضور در امامزاده ابوالحسن(ع) از پذیرایی و مشاوره مشاوران مذهبی برای ترک اعتیاد بهره‌مند شوند، چراکه باور داریم فضای معنوی و آرام بخش بقاع متبرکه می‌تواند به این افراد کمک کند تا هرچه زودتر با کنار گذاشتن اعتیاد به زندگی عادی خود بازگردند. امیدواریم این روند به شکلی گسترده‌تر ادامه پیدا کند.
- غبارروبی امامزاده ابوالحسن(ع)؛ امروز
امروز به نام روز تجلیل از امامزادگان و بقاع‌متبرکه نامگذاری شده است و به همین مناسبت ویژه‌برنامه‌هایی در اماکن مقدس برگزار می‌شود. اگر در جوار امامزاده ابوالحسن(ع) زندگی می‌کنید، بد نیست بدانید آیین نمادین غبارروبی در این امامزاده برگزار می‌شود. همچنین نهم ذی‌القعده یعنی جمعه هم روزعفاف و حجاب نامگذاری شده که امسال در این روز اجتماع بزرگ عفاف و حجاب در بقعه بی‌بی‌زبیده (س) واقع در خیابان فداییان اسلام برگزار می‌شود.
- ظرفیت‌های ویژه گردشگری ری
بقاع متبرکه، گذشته از جایگاه مذهبی که در میان مردم دارند جزء ظرفیت‌های فرهنگی اجتماعی وگردشگری هم محسوب می‌شوند. ظرفیت‌هایی که بی‌شک می‌تواند زمینه‌ساز توسعه فرهنگی و اجتماعی شهر باشد. امامزاده عبدالله(ع) و بقعه شیخ صدوق (ابن‌بابویه) با ده‌ها هکتار وسعت، مشاهیر علمی، سیاسی، ورزشی و هنری بسیاری را در دل خود جای داده‌اند و جزء ظرفیت‌های کلان در حوزه بقاع متبرکه به شمار می‌روند. قبرستان امامزاده عبدالله(ع) هم ۱۴اردیبهشت ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این آرامستان را می‌توان یک موزه مستند از شخصیت‌های تاریخی به شمار آورد که هرکدام نماد بخشی از تاریخ ایران هستند.
«شیخ خزعل»، «مهدی شریعت‌رضوی»، «وحید دستگردی»، «صولت‌الدوله قشقایی»، «توران میرهادی»، «صوراسرافیل»، «یدالله سحابی»، «عمادالکتاب» از جمله شخصیت‌های مشهور مدفون در این آرامستان هستند. در فاصله کمی از امامزاده عبدالله(ع) بقعه شیخ صدوق(ره) واقع شده که گفته می‌شود قدیمی‌ترین آرامستان تهران است. در برخی از گمانه‌زنی‌ها قدمت آن تا دوره سامانیان هم تخمین زده شده است.
این آرامستان از لحاظ وسعت دومین آرامستان بزرگ تهران به شمار می‌آید. حاج ابوالحسن جلوه (طباطبایی)، حکیم و عالم شیعی قرن سیزدهم، علی‌اکبر دهخدا، دختر مظفرالدین شاه قاجار، میرزا لطفعلی نصیری، ملقب به صدرالافاضل (دانشمندی فاضل که از مشاهیر علم و تقوی در قرن چهاردهم هجری بوده است)، دکتر سیدحسین فاطمی (که از ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ در دولت دکتر مصدق وزیر امور خارجه ایران بود)، میرزاده عشقی (شاعر دوران مشروطیت) رحیم مؤذن‌زاده‌اردبیلی و شهدای سی‌تیر سال ۱۳۳۱ از افرادی هستند که در قبرستان تاریخی ابن‌بابویه دفن شده‌اند. بی تردید آرامستان‌های ابن‌بابویه و امامزاده عبدالله(ع) در صورت حفظ هویت تاریخی‌شان و ایجاد برخی زیرساخت‌ها می‌توانند ضمن توسعه گردشگری زمینه توسعه و رشد فرهنگی و اجتماعی محله‌های همجوار خود را هم فراهم کنند، اما متأسفانه تاکنون بیشتر طرح‌هایی که با هدف تبدیل این بقاع به کانون‌های فرهنگی و گردشگری اجرا شده، ناتمام مانده است.