شورایارانی که براساس مصوبه شورای‌شهر باید نظر آنها در موضوع‌های محلی اخذ شود و به گفته «محمدرضا جوادی‌یگانه»، معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار تهران، حتی باید مکتوب شود و به اطلاع شورای‌شهر برسد. اما شورایاران چگونه می‌توانند در دور جدید نقش مؤثرتری در کمک به مدیریت شهری داشته باشند؟ در این‌باره با جوادی یگانه که ریاست ستاد برگزاری پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌ها را هم به عهده دارد، به گفت‌وگو نشستیم.
نقش و جایگاه شورایاران را در تحکیم پایه‌های جامعه مدنی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما در حال حرکت به مدیریت محله‌ای هستیم. یعنی اینکه مردم هر محله خودشان برای محله‌شان تصیم بگیرند. البته مدیریت شهری به شدت پیگیر این موضوع است و حتی شهردار تهران، هم توجه به مدیریت محله‌ای را به‌عنوان برنامه‌های اصلی‌کاری خود دنبال می‌کند. منظور از شورایی بودن هم فرایندی است که از شورایاری، هیئت امنای محله‌ها و مدیریت محله است که با هم در شورای محله کنار هم کار می‌کنند.
در دور جدید فعالیت شورایاری‌ها آیا در اهداف و رویکردهای این نهاد تغییراتی رخ داده است؟
در این دوره از شورایاری، با نگاه انتقادی و بازنگرانه به دوره‌های قبلی، ۲بند در زمینه وظایف شورایاری‌ها مورد توجه قرار گرفت. در اصل، یک‌بند کم شد و بر اساس آن شورایاران حق دخالت در امور مالی، اجرایی و استخدامی شهرداری و شورای‌شهر و دیگر سازمان‌ها را ندارند. یعنی دخالت‌های احتمالی اجرایی را کم کردند. از طرفی بندی اضافه شد که بسیار خوب بود. براساس این‌بند در اجرای تصمیم‌هایی که در حد محله گرفته می‌شود، باید نظر شورایاران اخذ شود. البته اخذ نظر شورایاران به معنی اعمال نظرشان نیست. مثلاً اگر قرار باشد اسم خیابان یا کوچه‌ای عوض شود یا بوستانی محلی احداث شود، با توجه به اینکه کوچه و خیابان جزئی از بافت محلی است، باید نظر شورایاران در نظر گرفته شود. اما مواردی مانند ساخت مترو یا نامگذاری بزرگراه دیگر محلی نیست و شورایاران نمی‌توانند اعمال نظر کنند. بنابراین با توجه به اینکه شورایاری عملاً نهادی مشورت‌دهنده است و شورای‌شهر مسئول انتخابات است و ما کمیته اجرایی انتخابات را داریم، به نظرم در مجموع در مسیر درستی حرکت می‌کنیم.
در دوره‌های گذشته برخی شهرداران با نگاه سلیقه‌ای عمل می‌کردند. اخذ نظر شورایاران در فعالیت‌های محلی به آنها ابلاغ شده است؟
این موضوع تکلیف شده و ستاد در حال تهیه دستورالعملی با کمک شوراست. البته این مقدمه کار است و با توجه به رویکرد مثبت اعضای شورای شهر، شهردار و شهرداران مناطق به مدیریت محلی خوشبختانه مقدمات قانونی کار فراهم شده است. گرچه لزوماً اخذ نظر شورایاران به معنی عمل نیست. اما شهرداران باید نظر شورایاران را مکتوب بگیرند که مثلاً اگر قرار بر ساخت پارکی هست، آن را بسازند یا نسازند.
شورایاری‌ها در تحقق شعار «تهران از کوچه‌هایش آغاز می‌شود» چطور می‌توانند مؤثر باشند؟
تهران شهر بزرگی است و رخدادهای زیادی در آن اتفاق می‌افتد. اگر قرار بر تغییر است، باید قدم به قدم پیش رفت. ما از تعدادی مردم که کنار هم زندگی می‌کنند، باید به همسایه، همشهری و هم‌محله‌ای تبدیل شویم. تبدیل شدن از همشهری به هم‌محله‌ای خیلی راحت‌تر است. البته در تهران یکی از مشکلات این است که تعلق محله‌ای بالا نیست اما تحرک بالاست. یعنی مردم به سرعت از غرب تهران به شرق تهران می‌روند اما محله‌شان را نمی‌شناسند که نتیجه‌اش کم شدن حس تعلق به محله و مشکلات اجتماعی است.
بهترین راهکار برای ایجاد حس تعلق محله‌ای چیست؟
باید مراکز محلی داشته باشیم. در گذشته، در شهرها مراکزی مانند ارگ، مسجد، بازار و حتی قهوه‌خانه وجود داشته که محل تردد در شهر بوده است. هدف ما این است که مردم برای موضوعی جز کار و خرید از خانه بیرون بیایند. اینکه بتوانیم مردم را از خانه‌هایشان بیرون بیاوریم، بسیاری از مشکلات حل می‌شود و می‌توان همان نظریه پنجره شکسته را پیاده کرد. یکی از ایده‌های این نظریه این است که پلیس پیاده در شهر قدم بزند یا مردم در شهرها حضور داشته باشند. اما الان شهر در تصرف خودروهاست. شهر خودرومحور شده در حالی که شهر باید به مردم بازگردد و مردم در شهر حضور داشته باشند.
برخی از کارشناسان شهری معتقدند که شورایاری‌ها در دوره گذشته کارایی و عملکرد قابل دفاعی نداشته‌اند دلیل این موضوع چیست؟
شورایاری نوعی «امکان» است. وقتی در امکانی حضور نداریم عملکرد هم منفی می‌شود. مثلاً حضور بانوان خود امکانی است که امسال ۲۵درصد ثبت‌نام‌کنندگان از ۱۲ هزار و ۳۰۰ نفر ثبت‌نام‌کننده خانم هستند. وقتی فرصت هست و مابقی استفاده نمی‌کنند این فرصت در اختیار بخش خاصی قرار می‌گیرد. بنابراین عدم تنوع و فقدان تنوع کافی شورایاران باعث شده تا شورایاری به آنچه مد نظر بوده نرسد. البته امیدواریم این موضوع در دوره جدید حل شود.