نبود مترو و اتوبوس‌های تندرو از یک سو و حضور کمرنگ تاکسی‌ها از سوی دیگر باعث شده تا بخش بزرگی از مسئولیت حمل‌ونقل و جابه‌جایی شهروندان بردوش ناوگان اتوبوسرانی منطقه باشد؛ ناوگان نحیف و فرسوده‌ای که پراکندگی محله‌ها و جمعیت کم منطقه باری روی بارسنگینش گذاشته است. با توجه به اعتراض‌های مکرر شهروندان از وضع و کیفیت سرویسدهی اتوبوسرانی منطقه، سراغ «حسن تیموری» رئیس اداره اتوبوسرانی منطقه۲۱ رفتیم. به گفته تیموری، مدیریت شهری منطقه، میلیاردها تومان برای روشن نگهداشتن چراغ اتوبوسرانی در محله‌ها هزینه می‌کند و یارانه‌های کلان می‌دهد تا اتوبوس‌ها در مسیرهای کم مسافر هم که توجیه اقتصادی ندارد خدمت‌رسانی کنند. در این گزارش مواردی نظیر خاموش بودن کولر اتوبوس‌ها در فصل داغ تابستان، تأخیر در حرکت و معطل شدن مسافران و مواردی از این دست را که از سوی شهروندان گزارش شده پیگیری و بررسی کرده‌ایم.
اتوبوس‌های فرسوده
یکی از گلایه‌های اصلی شهروندان به هوای گرم تابستان و کولرهای خاموش اتوبوس‌ها برمی‌گردد. رئیس اداره اتوبوسرانی منطقه ۲۱ در پاسخ به انتقاد مطرح شده از سوی برخی مسافران می‌گوید: «موضوعی که شاید بسیاری از شهروندان اطلاع چندانی از آن ندارند این است که همه اتوبوس‌ها به کولر مجهز نیستند. ما در منطقه ۱۳۱ دستگاه اتوبوس داریم که کار جابه‌جایی مسافران را انجام می‌دهند. از این تعداد فقط ۱۳ دستگاه اتوبوس کولر دارند. از این تعداد ۵ ـ ۶ اتوبوس در خط وردآورد به آزادی، ۴ـ ۵ دستگاه در خط شهرک استقلال به آزادی و چند دستگاه دیگرهم در خط تهرانسر شرقی به مترو صادقیه فعالیت می‌کنند. در سایر خطوط منطقه، اتوبوس کولردار نداریم. فقط اتوبوس‌های اسکانیا که پنجره آنها طوری طراحی شده که باز نمی‌شود کولردار هستند که در این اتوبوس‌ها اصلاً راننده نمی‌تواند کولر را روشن نکند چون در این صورت به دلیل بسته بودن در و پنجره یک دقیقه هم نمی‌شود داخل ماشین نشست. اگر اتوبوسی مجهز به کولر بود و راننده آن را روشن نکرد، شهروندان می‌توانند به سامانه ۱۸۸۸ زنگ بزنند و گزارش بدهند تا خیلی سریع رسیدگی کنیم. اما اتوبوس‌های قدیمی را که کولر ندارد، نمی‌شودکاری کرد. به هرحال ناوگان اتوبوسرانی منطقه فرسوده است و نیاز به نوسازی دارد. استاندارد عمر اتوبوس‌ها در تهران ۱۰ سال است، اما سن ناوگان ما به بیش از ۱۰ سال می‌رسد.»
کنترل اتوبوس‌ها با جی‌پی‌اس
تأخیر اتوبوس‌ها و طولانی شدن مدت انتظار مسافران در ایستگاه یکی دیگر از گلایه‌های شهروندان است. تیموری دراین‌باره می‌گوید: «یکی از دلایلی که شهروندان زیاد انتقاد می‌کنند این است که اطلاعات کمی درباره امکانات و شرایط کار در ناوگان اتوبوسرانی دارند. در مورد ساعت و مسیر حرکت اتوبوس‌ها و همچنین توقف آنها در خطوط باید به این نکته توجه داشت که همه چیز به‌صورت آنلاین و از طریق جی. پی. اس کنترل می‌شود. مانیتوری مقابل مسئول وقت قراردارد که وضعیت اتوبوس‌ها لحظه به لحظه روی آن نمایش و میزان توقف اتوبوس‌ها در ایستگاه هم رصد می‌شود. مسافران باید بدانند که زمان توقف اتوبوس‌ها در ایستگاه‌های مختلف با توجه به میزان مسافر و تعداد اتوبوس‌هایی که در آن خط وجود دارد متغیر است. برای مثال زمان انتظار و توقف اتوبوس‌ها در خط شهرک استقلال ۲۰ دقیقه و برای خط شهرک دریا ۱۰ دقیقه است. این‌طور نیست که زمان انتظار در ایستگاه برای همه خطوط یکسان باشد. اتوبوس‌ها توسط جی. پی. اس ثانیه به ثانیه چک می‌شوند و اگر سر ساعت تعیین شده حرکت نکنند و تأخیر داشته باشند خیلی سریع موضوع را از طریق رئیس خط پیگیری می‌کنیم. اغلب هم دلیل تأخیرها این است که یا جی. پی. اس دچار مشکل شده و حرکت اتوبوس را به ما نشان نداده یا در آن خط کمبود اتوبوس وجود دارد.»
۷ میلیارد هزینه می‌کنیم
با توجه به کمبود مسافر و پراکندگی محله‌ها، وجود بسیاری از خطوط اتوبوسرانی توجیه اقتصادی ندارد و شهرداری منطقه برای رفاه حال شهروندان وخدمات‌رسانی به همه محله‌ها با دادن یارانه‌های میلیاردی آنها را حفظ کرده و برقرار نگه داشته است. تیموری می‌گوید: «در شرایطی با این حجم از نارضایتی شهروندان روبه‌رو هستیم که شهرداری برای حفظ خطوط اتوبوسرانی منطقه میلیارها تومان هزینه می‌کند. ۱۰ خط اتوبوسرانی در منطقه داریم که فقط ۲ خط از نوع A هستند (درآمد خوبی دارند) و یک خط دیگر هم بد نیست. فقط خطوط ۴۱۴، ۴۱۵ و ۴۱۶ که مبدأ یا مقصد آنها تهرانسر است توجیه اقتصادی دارد و برای راننده اتوبوس صرف می‌کند که مسافر جابه‌جا کند. ۷ خط دیگر با یارانه‌ای که شهرداری بر اساس «پرکیلومتر» به راننده‌ها پرداخت می‌کند برقرار هستند. یعنی بر اساس کیلومتری که اتوبوس با سرعت حداکثر ۵۰ کیلومتر طی می‌کند نرخی محاسبه شده و به راننده پرداخت می‌شود، البته باید مواردی مانند زمان استاندارد برای توقف در ایستگاه را هم رعایت کنند. اگر این موضوع نبود برای هیچ راننده‌ای صرف نمی‌کرد در مسیری که ۵ مسافردارد کار کند. یارانه پرداخت شده برای هر خط هم سالانه از ۹۰۰ میلیون تا یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون و یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان متغیر است. به عبارت دیگر سالانه بالغ بر ۷ میلیارد تومان برای اتوبوسرانی منطقه هزینه می‌شود تا در تمام محله‌ها ایستگاه و اتوبوس داشته باشیم. با این وجود برنامه‌ای برای کم یا حذف کردن هیچ مسیر یا ایستگاهی نداریم.»
مینی‌بوس‌ها در راه وردآورد
چند سال است که صحبت از آمدن چند دستگاه اتوبوس نو به منطقه است، اما تا امروز خبری نشده و گویا قرار هم نیست به این زودی‌ها اتفاقی بیفتد. با این وجود به تازگی ۷ دستگاه مینی‌بوس تحویل اتوبوسرانی منطقه ۲۱ شده تا در خط‌های کم مسافر از آنها استفاده شود. رئیس اداره اتوبوسرانی منطقه با اعلام این خبر به همشهری محله می‌گوید: «فعلاً خبری از اتوبوس‌های تازه نیست، اما ۷ دستگاه مینی‌بوس صفر کیلومتر تحویل گرفته‌ایم که قرار است در خط ۳۹۴(شهرک وردآورد به مترو وردآورد) که مسافر کمی دارد استفاده شوند. این مینی‌بوس‌ها مانند اتوبوس‌ها به دستگاه کارتخوان و جی. پی. اس مجهز می‌شوند و به لحاظ کارکرد تفاوتی با اتوبوس‌ها ندارند و فقط کوچک‌تر هستند. اتوبوس‌هایی که در این خط کار می‌کردند هم به خطوط دیگری منتقل می‌شوند که در آنها کمبود داریم. ابتدا می‌خواستیم این خط را به اتوبوسرانی قلعه حسن‌خان بسپاریم که شهرداری آنجا قبول نکرد، البته منطقه ۲۲ هم چند دستگاه مینی‌بوس گرفته است که اعلام کردند نیازی ندارند. نامه‌نگاری کردیم و درخواست دادیم تا آن مینی‌بوس‌ها نیز به منطقه ما واگذار شود. اگر مینی‌بوس‌های تازه برسد، قصد داریم در خطوط ۲۵۱(شهرک دانشگاه به مترو چیتگر) و ۲۴۹ (شهرک شهرداری به مترو ایران‌خودرو) که مسافران کمتری دارد هم از مینی‌بوس استفاده کنیم. در سایر خطوط، اتوبوس فعالیت خواهد کرد و برنامه‌ای برای جابه‌جایی با مینی‌بوس نداریم.»
۱۳۱ دستگاه اتوبوس در منطقه ۲۱ فعالیت می‌کند
۱۰ خط اتوبوسرانی در منطقه وجود دارد
۴۵۰ هزار مسافر منطقه ماهانه با خطوط اتوبوسرانی جابه‌جا می‌شوند
۱۳ دستگاه اتوبوس منطقه مجهز به کولر است
۱۸۴ ایستگاه اتوبوس در منطقه ۲۱ جانمایی شده است
۷ میلیارد تومان به اتوبوسرانی منطقه یارانه پرداخت می‌شود
۷ دستگاه مینی‌بوس صفر کیلومتر وارد خطوط اتوبوسرانی منطقه شده است