بارها به نهادهای مختلف نامه نوشته‌اند تا چاره‌ای برای معضلات آن اندیشیده شود. مشکلاتی که اهالی این محله دارند، مشکل جدید و تازه‌ای نیست بلکه زخم کهنه چندساله این محله به شمار می‌آید. گلایه‌ها از پاتوق‌های معتادانی است که برای خرید و فروش و مصرف موادمخدر تشکیل می‌شود. رفت‌وآمد معتادان، امنیت محله، آرامش و مسائل بهداشتی خانواده‌ها را تهدید می‌کند و تنها درخواست ساکنان فرحزاد، توجه و رسیدگی مسئولان به مشکلات این محله است. جمعی از مسئولان برای بازدید از وضعیت دره به محله فرحزاد رفتند. اهالی امیدوارند با بازگو کردن مشکلات و مشاهده میدانی، تدابیری برای رفع مشکلات محله در نظر گرفته شود.
خرید با ترس و لرز
هرچه از بوستان گلپاد در ابتدای محله فرحزاد به سمت پل ذوالفقار می‌رویم، بافت مسکونی از شکل و شمایل ساخت‌وسازهای آپارتمانی فاصله می‌گیرد و بافت قدیمی بیشتر می‌شود. کوچه‌های کم‌عرض و بن‌بست، خانه‌های کم متراژ با بافت فرسوده و خیابان‌هایی که با عقب‌نشینی نکردن یک خانه، شکل نامنظمی به محله داده‌اند. خیابانی که به سمت دره محله فرحزاد می‌رود، شلوغ‌تر است و ساکنان آن بیشتر اتباع کشورهای افغانستان و پاکستان هستند. برخی از این خانه‌های قدیمی، محل زندگی چند کارگر است که چندان اهمیتی به سبک زندگی اهالی این منطقه نمی‌دهند. اما آنچه معضل محله است، حضور و رفت‌وآمد معتادانی است که از پله‌های منازل، خودشان را به دره فرحزاد و پاتوق‌هایشان می‌رسانند. اصلی‌ترین معظل همینجاست، ساکنانی که منزلشان تا مسیر دره، پله دارد، مسیر تردد معتادان تازه واردی شده که چندان به محل آشنایی ندارند و از این مسیر خودشان را به پاتوق‌ها می‌رسانند و همین موضوع ایجاد ناامنی کرده است به‌گونه‌ای که به گفته اهالی محل، غروب به بعد، از خانه خارج نمی‌شوند و در خانه را از داخل قفل می‌کنند و صبح از ساعت ۹ به بعد، با ترس و لرز برای خرید پا به محل می‌گذارند.
شب‌ها دره تاریک است و پر سروصدا
همین که پله‌ها به پایان می‌رسد، باید از روی انبوه زباله بگذرید تا به ته دره و جایی که صدای آب شنیده می‌شود برسید. بوی تعفن زباله‌های انباشته شده فضا را پر کرده است. یکی از دلایلی که این دره تبدیل به پاتوق امنی برای معتادان شده، وجود انبوه زباله در بدو ورود به دره است که هر کسی با مشاهده این زباله‌ها، رغبت نمی‌کند برای تفریح به فضای خنک دره برود، اما معتادان هر طوری شده خود را به دره می‌رسانند. پس از عبور از زباله‌ها، همین که به تجمع معتادها نزدیک می‌شویم، آنهایی که هنوز خمار نشده‌اند از دامنه کوه‌ها پا به فرار می‌گذارند و اما برخی نای تکان خوردن ندارند. کمی جلوتر پای درختانی که سایه گسترده و وسیع‌تری دارند، فقط فندک، ته سیگار و گهگاهی ته سرنگ و از این‌گونه زباله‌ها دیده می‌شود و یا روی تنه درختان، پای برخی از دیوارچین‌ها و روی خاک اثرات آتش روشن کردن هویداست. یکی از اهالی می‌گوید: «اگر جرأت دارید، شب پا به این دره بگذارید. شب‌ها زن و مرد دور یک آتش جمع می‌شوند و مشغول مصرف مواد و هزار و یک کار خلاف هستند که گاهی صداهایشان را از داخل دره می‌شنویم.»
نارضایتی اهالی از پاتوق معتادان
برای تازه واردها به دره، همین مسیر پله‌ها، نخستین مسیری است که به آنها معرفی می‌شود اما همین که تعداد دفعات مراجعه آنها به دره برای تهیه و مصرف مواد و یا نشئگی بیشتر می‌شود، برای آنکه در محله شناسانده نشوند، مسیرهای دیگری را انتخاب می‌کنند و چه بسا برخی از مسیرها منجر به آن می‌شود که برای زن و بچه برخی از خانواده‌ها ایجاد مزاحمت و ناامنی کنند و این موضوع بیشترین نارضایتی را در بین اهالی دارد. گلایه اهالی این است که چرا هیچ اقدامی درباره حضور این معتادان به کوچه‌پسکوچه‌های محله فرحزاد و دره زیبای فرحزاد نمی‌شود؟ اهالی از پاتوق‌هایی که معتادان در دره فرحزاد برای خودشان به وجود آورده‌اند و جوانان زیادی را به ته دره ویرانی می‌کشانند ناراضی هستند. حضور مدیران شهرداری، مأموران انتظامی و سایر نهادهایی که می‌توانند راه‌حلی برای زخم کهنه فرحزاد داشته باشند همه از مطالبه‌گری بومی‌های محله فرحزاد است و امید دارند این بخش از دره فرحزاد مانند بوستان نهج‌البلاغه رونق بگیرد و به جای آنکه، اینجا پاتوق معتادان پایتخت باشد به عنوان پاتوق گردشگران و خانواده‌های پایتخت معرفی و شناخته شود. با این کار شاید از آسیب محله کاسته شود.
کاهش آسیب با اجرای طرح روددره فرحزاد
عدم امنیت در محله فرحزاد برای ساکنان بومی این منطقه مشکل امروز و دیروز نیست بلکه با توجه به مستندات، این دره خوش آب و هوا، سال‌هاست که کلونی معتادان است. شهردار ناحیه ۹ منطقه ۲ درباره پاکسازی دره فرحزاد می‌گوید: «دره فرحزاد مرز منطقه ۲ و منطقه ۵ است و حدود ۳ ماه پیش مأموران انتظامی منطقه ۵ پیگیری‌های جدی درباره امنیت و پاکسازی غرب دره انجام دادند و با دستگیری یکی از سردمداران قاچاقچی موفق شدند تا آرامش را به این دره بازگرداندند، اما هنوز برخی از معتادان متجاهر بر حسب نیاز و شناختی که به منطقه دارند، به اینجا می‌آیند. برای ایجاد امنیت صددرصدی در منطقه باید اقدامات اساسی انجام شود که مهم‌ترین اقدام، پاکسازی موادفروشان است. مرحله بعد، پاکسازی مصرف‌کنندگان مواد است. آنها باید به کمپ‌های ۶ ماهه فرستاده شوند و با آموزش مهارت به زندگی برگردانده شوند. جوان معتادی را می‌شناسم که کارشناسی ارشد ژنتیک از دانشگاه تهران را دارد اما اسیر موادمخدر شده است و نمونه‌های مانند این جوان بین آنها زیاد است.» یکی از مشکلاتی که این محدوده از دره فرحزاد دارد، مالکیت زمین‌ها و باغ‌هاست که تا حدودی اجرایی شدن اقدامات نیروها را محدود می‌کنند. شهردار ناحیه ۹ پیگیری از طریق دادستانی را راه‌حل می‌داند و تأکید می‌کند: «باید مالکیت این املاک را با اجازه دادستانی پیگیری کنیم. اگر مالکان این املاک مشخص شوند می‌توانیم طرح روددره فرحزاد را که ادامه بوستان نهج‌البلاغه است، عملیاتی کنیم. اگر در حال حاضر بتوانیم مسیری ایجاد کنیم که نیروهای انتظامی برای گشت در محل، تردد داشته باشند، با کاهش آسیب و افزایش امنیت مواجه خواهیم بود. بنابراین در جلسات آینده با مسئولان، روشنایی دره و مسیری برای گشتزنی در محل و شناسایی املاک آسیب‌زا را در برنامه خواهیم داشت.»
زهیر ابراهیم‌زاده، رئیس اداره خدمات رفاه اجتماعی شهرداری منطقه ۲:
شرایط انجام جرم را ناایمن کنیم
آنچه مهم است درباره شکل‌گیری جرم در محله فرحزاد بدانیم، چرایی آن است. معمولاً فراهم شدن شرایط برای انجام جرم به ۳ عامل مهم ربط دارد. نخست وجود فرد بزهکاری که موادفروشی می‌کند، دوم عناصر مورد هدف، جمعیت معتادان است و کسانی که در معرض آسیب قرار دارند و سومین عامل آن، شرایطی است که فرصتی را برای بزهکاری فراهم می‌کند. وقتی هر ۳ کنار هم قرار می‌گیرند جرم شکل می‌گیرد و مهم‌تر از آن پاتوقی برای بزه و همچنین امکان خرید و فروش فراهم می‌شود. تنها اقدامی که می‌توان در این‌باره انجام داد دور کردن این عوامل از یکدیگر است و باید با این ۳ اصل مبارزه کرد. پلیس باید روی عناصر اصلی کار کند. اقدامات اطلاعاتی برعهده پلیس و نیروی انتظامی است. اما موضوع دیگر حضور معتادان متجاهر است. شرایط دره به گونه‌ای است که برای فرد، اعتیاد به موادمخدر یک امتیاز است چون دور از انظار عموم به راحتی می‌تواند آنجا بیتوته کند. خروج معتادان و جمع‌آوری آنها از مهم‌ترین اقدامات است. فرصت جرم در منطقه به این دلیل است که راهی برای ورود پلیس نیست بنابراین فرصت جرم را ایجاد می‌کند. وقتی دره نه روشنایی دارد و نه نظارتی و نه رفت‌وآمد محلی، بستر برای جرم مهیا می‌شود. سیاست سازمان «رفاه و خدمات و مشارکت‌های اجتماعی» این‌گونه است که گرمخانه‌های کوچک در هر محله جمع‌آوری شود و در کل مجموعه گرمخانه‌هایی در ۴ پهنه شهر ساخته شود تا بتوانیم خدمت‌رسانی کلان‌تری را بدون گلایه شهروندان در آن مناطق داشته باشیم. در گذشته منطقه ۲ گرمخانه‌ای را در محله طرشت داشت اما به دلیل آسیب‌هایی که محله را تهدید می‌کرد، جمع‌آوری شد و برای ارائه خدمات به بیماران، آنها را به منطقه ۵ ارجاع می‌دهیم.
«بهمن جلالیان» معاون سیاسی انتظامی فرمانداری شمیرانات:
این زخم با مشارکت نهادها درمان می‌یابد
بازدید میدانی با همکاری نهادها و سازمان‌های مرتبط سبب می‌شود تا برنامه‌ریزی و اقدامات لازم برای پاکسازی محیطی با سرعت بیشتری انجام شود. آنچه مهم است، پاکسازی محل از وجود موادفروشان و سرشاخه‌های مشخص شده برای فروش مواد است. برای آنکه در این‌باره زودتر به نتیجه برسیم، نیروی انتظامی باید اقداماتی انجام دهد که مهم‌ترین آن برخورد جدی با فروشندگان مواد است. با شناسایی این فروشندگان آنها را به کمپ ماده ۱۶ بهزیستی معرفی می‌کنیم یا به کمپ ماده ۱۵ برای درمان و رهایی از مصرف مواد هدایت می‌شوند. با توجه به اقداماتی که تاکنون توسط نهادهای انتظامی و شهرداری منطقه انجام شده وضعیت کنونی نسبت به ۳ ماه گذشته نسبتاً بهتر شده اما برای ایجاد رفاه و آرامش در منطقه هنوز نیاز به اقدامات اجرایی است و باید با همکاری همه نهادها دست به دست هم بدهیم تا به نتیجه مطلوب برسیم.
مدیرعامل مؤسسه کاهش آسیب نسیم مهرآفرین:
معتادان زیادی را به زندگی برگردانده‌ایم
میان تعدادی از خانه‌های قدیمی محله فرحزاد، خانه‌ای قدیمی با رویکرد مشاوره و شناسایی افراد معتاد زیر نظر اداره بهزیستی استان تهران و شمیرانات با عنوان «مؤسسه کاهش آسیب نسیم مهرآفرین» فعالیت می‌کند. «کوروش گرامی» مدیرعامل این مؤسسه درباره اقداماتی که طی ۱۱ سال گذشته در این مؤسسه انجام شده است، برایمان می‌گوید.
برای کاهش آسیب در محله فرحزاد چه اقداماتی انجام شده است؟
مهم‌ترین آسیبی که این محله با آن مواجه است، حضور معتادان، مصرف موادمخدر در دره فرحزاد و خرید و فروش مواد است. به دنبال این آسیب، شاهد آسیب‌هایی ناشی از اعتیاد مانند حضور بانوان معتاد، افراد مبتلا به اچ آی وی(ایدز)، هپاتیت و بیماری‌های مقاربتی هستیم. مؤسسه درباره کاهش و کنترل اعتیاد، تخصصی عمل می‌کند. در آغاز این افراد را جذب مؤسسه و سپس به آنها خدمات درمانی ارائه می‌دهد و پس از آن افراد، به دفتر خدمات اجتماعی بهزیستی هدایت می‌شوند.
این اقدامات تا چه میزان در راستای رسیدن به چشم‌اندازهای مؤسسه بهزیستی موفق بوده است؟
به هر حال وجود چنین ساختمانی در نزدیکی پاتوق معتادان در دره فرحزاد، نقش مؤثری در کنترل و کاهش آسیب در محله داشته است، اما با وجود ۶ پاتوق در دره، ما نیز مشغول فعالیت هستیم. خوشبختانه اهالی محله فرحزاد مجموعه را خوب می‌شناسند و در شناسایی افراد مشارکت داشته‌اند. روزانه به ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر خدماتی مانند استحمام، مشاوره، خدمات پزشکی و درمانی ارائه می‌دهیم. برخی این افراد را معرفی می‌کنند و یا خود معرف هستند و در این ۱۱ سال که مدیریت مؤسسه را در این محله برعهده داشته‌ام، نتایج مطلوبی را شاهد بودم و خیلی از افراد، پس از مشاوره و راهنمایی، اکنون در مساجد، حسینیه‌ها، سفرخانه‌ها و کارخانه سنگ معدن فرحزاد مشغول کار هستند و برگشت آنها به زندگی امید کار را به ما و سایر همکاران می‌دهد.