این قصه، آغاز اجرای طرح نوسازی تاکسی‌های فرسوده را از بهمن‌ماه سال ۱۳۹۴ روایت می‌کند. قرار بود ترمز تردد تاکسی‌های فرسوده و قدیمی کشیده و تاکسی‌های جدید وارد ناوگان حمل‌ونقل عمومی شود. برای همراهی تاکسیرانان با این طرح، ۲۰ میلیون تومان تسهیلات ارزان‌قیمت داده و ۵ میلیون تومان هم بابت اسقاط تاکسی فرسوده پرداخت می‌شد. به این ترتیب که ۲۵ میلیون تومان آورده مالک تاکسی برای تحویل گرفتن تاکسی نو بود و مابقی پول به‌شکل اقساطی پرداخت می‌شد. سال ۱۳۹۶ چرخ‌های طرح کم‌کم پنچر و قصه نوسازی ناوگان تاکسیرانی ناتمام رها شد. در این گزارش، با حضور مسئولان ناوگان تاکسیرانی و مدیران دفاتر تاکسیرانی در مناطق پهنه مرکزی، ۶، ۷، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ دلایل توقف طرح را بررسی کرده‌ایم.
مسافران ابتدای خیابان قائم‌مقام‌فراهانی در انتظار تاکسی ایستاده‌اند. دقایقی بعد، زردقناری مقابل پای مسافران ترمز می‌زند. بدنه‌اش قر شده و روکش صندلی‌ها هم وضعیت مناسبی ندارد. مسافران با اکراه روی صندلی می‌نشینند. هوا گرم است و مسافران درخواست کولر می‌کنند و چهره راننده که زیر تیغ آفتاب سیاه شده و اعصابش به هم ریخته با لحن تندی می‌گوید: «کولر ماشین خراب است.»
گویا منتظر فرصتی بود تا با مسافران درد دل کند. متوجه رفتار تندش با مسافران می‌شود و با عذرخواهی می‌گوید: «باور کنید من هم مقصر نیستم. خودرو دچار استهلاک می‌شود و نیاز به رسیدگی دارد. سال‌ها پیش تسهیلات خوبی برای نوسازی می‌دادند، اما اکنون قیمت خودرو گران شده است و تسهیلاتی هم نمی‌دهند. عیالوار هستم و باید با همین تاکسی فکستنی خرج زندگی را دربیاورم.» مسافران در طول مسیر به طرق مختلف با راننده ابراز همدردی می‌کنند. تعداد تاکسی‌های فرسوده در ناوگان حمل‌ونقل عمومی کلانشهر تهران به‌ویژه مناطق پهنه مرکزی، کم نیست و در میدان‌های راه‌آهن، انقلاب اسلامی، شهدای هفتم‌تیر، قزوین و از همه مهم‌تر در بازار تهران و خیابان ۱۵ خرداد، تردد می‌کنند.
بوی کهنگی مشام مسافران را آزار می‌دهد
مسافران محدوده بازار هم دل‌خوشی از وضعیت تاکسی‌ها ندارند و می‌گویند: «تاکسی‌های همه خطوط بازار فرسوده‌اند و برخی چنان وضعیت بدی دارند که بوی کهنگی‌شان آزاردهنده است.» تاکسیرانان مقابل ایستگاه مترو ۱۵ خرداد به انتظار ایستاده‌اند و گاهی اوقات لنگی به دست می‌گیرند و روی ماشین می‌کشند. «محمد اسلامی» یکی از راننده‌ها در برابر گلایه مسافران از فرسودگی تاکسی‌ها می‌گوید: «مسافران حق دارند اما راننده‌ها مقصر نیستند. نوسازی تاکسی‌ها نیاز به حمایت مسئولان و دولت دارد. وقتی هیچ تسهیلاتی نمی‌دهند، راننده تاکسی با کدام پشتوانه مالی، خودرو نو خریداری کند؟»
اعتبار برای نوسازی کافی نیست
به گفته «مرتضی ضامنی» مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری کشور، نبود اعتبار مناسب و کافی از یک سو و افزایش تاکسی‌های فرسوده از سوی دیگر موجب توقف طرح نوسازی شده است: «اعتباری که هر سال در قانون بودجه برای نوسازی تاکسی‌ها اختصاص داده می‌شود، متناسب با تعداد تاکسی‌های فرسوده نیست.» به گفته ضامنی، طرح نوسازی ناوگان تاکسیرانی چندین سال متوقف شده بود تا اینکه از سال ۱۳۹۷ این طرح دوباره آغاز شده و قرار است ۱۸۶ هزار دستگاه تاکسی نوسازی شوند.
توقف نوسازی پس از افزایش قیمت خودرو
به گفته «مهدی ابراهیمی» معاون فنی و بهره‌برداری تاکسیرانی تهران، نوسازی تاکسی‌های فرسوده توسط خودروسازان به در بسته خورده است: «از سال گذشته به دلیل نبود همکاری خودروسازان، آمار نوسازی تاکسی‌های فرسوده به کمتر از هزار دستگاه رسیده است و متأسفانه هر روز به تعداد تاکسی‌های فرسوده افزوده می‌شود.» او به یک راه‌حل مناسب اشاره و عنوان می‌کند: «در شرایط کنونی جایگزینی، بهترین راه‌حل است که این موضوع از سوی مسئولان اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری کشور و سازمان تاکسیرانی شهر تهران مطرح شده است. در این روش خودروهای کارکرده که کمتر از ۳ سال عمر دارند، وارد ناوگان تاکسیرانی می‌شوند و مالکان تاکسی‌های فرسوده به ازای اسقاط تاکسی فرسوده خود می‌توانند این خودروها را تحویل بگیرند و با رنگ کردن و تغییر پلاک آن به «ت» در خطوط تاکسی فعالیت کنند.»
- منطقه ۶
رئیس تاکسیرانی منطقه ۶:
۴۰درصد تاکسی‌ها باید نوسازی شوند
منطقه ۶ تهران را قلب پایتخت می‌نامند و به دلیل وجود مراکز تجاری، اداری، آموزشی و درمانی، روزانه بیش از هزاران نفر در آن تردد می‌کنند. همین حجم جمعیت موجب می‌شود تا مدیران شهر به ناوگان حمل‌ونقل عمومی این منطقه بیش از سایر مناطق توجه کنند. براساس گفته‌های «مزدک احمدی‌نژاد» مدیر تاکسیرانی منطقه ۶، بیش از ۴ هزارو ۴۰۰ دستگاه تاکسی در قالب تاکسی‌های خطی، گردشی و تلفنی در این منطقه فعالیت می‌کنند و به مسافران خدمات ارائه می‌دهند. احمدی‌نژاد در گفت‌وگو با همشهری محله می‌گوید: «اوایل، طرح نوسازی تاکسی‌ها به خوبی اجرا می‌شد و تاکسیرانان هم استقبال می‌کردند اما از سال ۹۶ این روند کند پس و بعد از گرانی خودرو، برای مدتی متوقف شد.» به گفته او ندادن تسهیلات ویژه و حمایت نکردن متولیان طرح از تاکسیرانان موجب توقف طرح شده است: «تاکسی‌های مدل سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ نوسازی شده‌اند و اکنون نوبت تاکسی‌های مدل ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ است که بیش از ۱۰ سال از عمرشان می‌گذرد و باید از ناوگان خارج شوند.» مدیر تاکسیرانی شهرداری منطقه در ادامه صحبت‌هایش وضعیت نوسازی تاکسی‌های منطقه را نامناسب می‌داند و می‌گوید: «در سال‌های اخیر، حدود ۶۰درصد از تاکسی‌های منطقه نوسازی شده‌اند و ۴۰درصد تاکسی‌ها هم بیش از ۱۰ سال عمر دارند که باید نوسازی شوند. با توجه به موقعیت منطقه و حجم جمعیت شناور انجام این کار در کوتاه‌ترین زمان لازم و ضروری است.»
- منطقه ۷
مدیر تاکسیرانی منطقه ۷:
رانندگان، پولی برای نوسازی تاکسی ندارند
تاکسی‌هایی که در تکه هفتم پایتخت تردد می‌کنند به نسبت برخی مناطق دیگر پهنه مرکزی تهران، جدیدتر هستند. آن‌گونه که مدیر تاکسیرانی منطقه ۷ می‌گوید تنها ۲۴درصد از ناوگان تاکسیرانی منطقه نیازمند نوسازی است: «اکنون ۲ هزار و ۱۵۰ دستگاه تاکسی شامل هزارو ۴۵۰ دستگاه تاکسی خطی، ۵۰۳ تاکسی تلفنی و ۲۰۳ تاکسی گردشی در منطقه فعالند. از این تعداد ۷۵درصد آنها نوسازی شده‌اند.» به گفته «حسین شاطری» با اینکه بیشتر تاکسی‌های منطقه نوسازی شده‌اند اما، پیکان تاکسی هم جزئی از ناوگان تاکسیرانی منطقه است: «درحال حاضر ۲ دستگاه پیکان تاکسی در خطوط تاکسیرانی منطقه فعال است که استانداردهای معاینه‌فنی را دارند. این تاکسی‌ها مجوز خاص برای تردد را دارند. شاید جزء معدود مناطقی باشیم که هنوز پیکان تاکسی در آن تردد می‌کند.» مدیر تاکسیرانی منطقه از تلاش تاکسیرانی برای نوسازی تاکسی‌های فرسوده سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: «۲ مدل خودرو شامل پژو ۴۰۵ به قیمت ۶۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و آریو به قیمت ۱۰۱ میلیون تومان برای عرضه به رانندگان تاکسی‌های فرسوده در اختیار داریم. قیمت این خودروها بالاست و رانندگان تاکسی پول کافی برای خرید خودروهای در نظر گرفته شده را ندارند. گرانی خودرو و نبود تسهیلات کافی برای جایگزین کردن تاکسی‌های فرسوده چالشی است که رانندگان منطقه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.»
- منطقه ۱۰
مدیر تاکسیرانی منطقه ۱۰:
آماری از خودروهای فرسوده نداریم
یکی از پر تراکم‌ترین و شلوغ‌ترین خطوط تاکسیرانی شهر تهران، در دل تکه دهم پایتخت جای گرفته است. به گفته «چنگیز رجبعلی» مدیر تاکسیرانی منطقه ۱۰، حدود ۲ هزارو ۹۲۴ دستگاه خودرو تاکسی در منطقه وجود دارد که ۶۱۴ دستگاه تاکسی خطی، هزارو ۱۲۲ دستگاه خودرو در اختیار ادارات، ۲۹۴ دستگاه تاکسی تلفنی و ۸۹۴ دستگاه گردشی به مسافران خدمات ارائه می‌دهند. رجبعلی درباره وضعیت نوسازی تاکسی‌های فرسوده منطقه می‌گوید: «تاکسی‌های مدل ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ نوسازی شده‌اند و اکنون تاکسی‌های مدل ۱۳۸۷ در اولویت کار قرار دارند اما به دلیل نبود تسهیلات مناسب، تاکسیرانان اقدام نمی‌کنند.» او در گفته‌هایش آماری از تاکسی‌های نوسازی شده و فرسوده ارائه نمی‌دهد و می‌گوید: «آمار دقیقی در دست نیست اما به هر حال تاکسی فرسوده در همه مناطق وجود دارد و نوسازی آنها نیازمند حمایت دولت و متولیان است که در سال‌های اخیر گران شدن قیمت خودرو و همراه نبودن مسئولان، موجب توقف این طرح شده است.» هرچند این طرح در حال اجرا است اما روند کندی دارد و مدیر تاکسیرانی منطقه امیدوار است با حمایت متولیان بتوان سرعت اجرای طرح را افزایش داد. مدیر تاکسیرانی منطقه در پایان از راه‌اندازی ۲ خط جدید تاکسیرانی در مسیر مترو بریانک خبر می‌دهد و می‌گوید: «به‌زودی خطوط تاکسی بریانک ـ میدان شمشیری و بریانک ـ سی‌متری جی راه‌اندازی می‌شود.»
- منطقه ۱۱
مدیر تاکسیرانی منطقه ۱۱:
۷۰درصد تاکسی‌ها فرسوده‌اند
تکه یازدهم پایتخت شاید بیش از سایر مناطق با موضوع تاکسی‌های فرسوده درگیر است. به گفته «محمدرضا صدیقی» مدیر تاکسیرانی منطقه، ۳ هزار دستگاه تاکسی در منطقه فعالیت می‌کنند که قرار بود سال ۱۳۹۶ حدود ۸۸۰ دستگاه نوسازی شود. او می‌گوید: «۱۷۲ دستگاه تاکسی همان سال و ۳۴ دستگاه هم سال ۱۳۹۷ نوسازی شد. ۶۷۴ دستگاه باقی مانده که قرار است نوسازی شود.»
به گفته او مشکلاتی چون عدم تخصیص وام به متقاضیان، عدم عرضه خودرو توسط خودروسازان و عدم تخصیص اعتبار لازم سبب کند شدن روند نوسازی شده‌است. مدیر تاکسیرانی منطقه می‌گوید: «امیدوار بودیم طرح نوسازی ناوگان تاکسیرانی منطقه با اسقاط سالانه ۲۰۰ دستگاه و ورود تاکسی‌های نو به خطوط شهری اجرا شود اما این طرح از سال ۱۳۸۶ که آغاز شد تا به امروز اندر خم بلاتکلیفی مانده است.»
به گفته صدیقی در حال حاضر ۳۲۹ تاکسی تلفنی، هزارو ۵۰ تاکسی گردشی و ۶۵۰ تاکسی خطی در منطقه مشغول کارند: «ما نیز از روند طولانی بودن اسقاط خودروها گلایه‌مندیم و این مشکل به هیچ‌وجه در محدوده اختیارات سازمان تاکسیرانی نیست، چراکه در روند اسقاط خودروها چندین و چند سازمان دخیلند. حتی سازمان تاکسیرانی نمی‌تواند در قیمت واگذاری خودروها و روش قسط‌بندی دخالتی داشته باشد.»
- منطقه ۱۲
مدیرتاکسیرانی منطقه ۱۲
پیشنهادی برای کاهش اثر منفی فرسودگی تاکسی‌ها
«قیمت بالای خودروها، ناتوانی رانندگان برای خرید و مشکل در بازپرداخت تسهیلات خرید خودرو از سوی رانندگان، سبب شده است ۵۰درصد تاکسی‌های منطقه فرسوده بمانند.» اینها صحبت‌های «کامیار مربی» مدیرتاکسیرانی منطقه ۱۲ است. به گفته او ۲ هزار و ۲۸۵ دستگاه تاکسی در منطقه فعالیت می‌کنند که تعداد زیادی از آنها نیاز به نوسازی دارند. مربی می‌گوید: «نوسازی تاکسی‌ها کار سختی است و در گذشته که قیمت خودروها پایین بود، یک راننده تاکسی با اسقاط کردن خودرو خود و آورده‌ای معادل ۵ میلیون تومان قادر بود با استفاده از تسهیلات ۲۰ میلیون تومانی بانک‌ها، صاحب تاکسی جدیدی شود. با افزایش قیمت خودرو و پرداخت نشدن تسهیلات از سوی بانک‌ها، در عمل امیدی به نوسازی با روند کنونی نداریم.» آن‌گونه که مدیر تاکسیرانی شهرداری منطقه ۱۲ می‌گوید، نوسازی نیازمند برنامه جدیدی است که مسئولان باید آن را طراحی کنند. او پیشنهادی برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی دارد: «اگربخش خصوصی با ایجاد شرکت‌های حمل‌ونقل و خرید تاکسی وارد میدان شود و از راننده‌ها به‌عنوان کارمند و بهره‌بردار تاکسی استفاده کند، آن زمان مسافر، راننده و مالک تاکسی هر ۳ سود می‌کنند.» او از اینکه توسعه خطوط حمل‌ونقل عمومی در منطقه سبب شده است، مسافران سوار تاکسی نشوند خبر می‌دهد و می‌گوید: «۱۹ خط و ۵۲ ایستگاه فعال در منطقه وجود دارد. در این خطوط ۲۶۱ تاکسی گردشی، هزارو ۸۱ تاکسی تلفنی، ۴۰ تاکسی ویژه و مابقی تاکسی‌های عادی فعالیت می‌کنند.»