دکتر سهیلا عارفی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به پیچیدگی سیستم تولیدمثل انسان، گفت: به‌طور طبیعی سیستم تولیدمثل در انسان نسبت به دیگر پستانداران، کمتر کارآمد است و احتمال خطا و شکست در آن بیشتر است. به همین دلیل است که ما ناباروری را یک‌سال تلاش ناموفق برای بچه‌دار شدن تعریف می‌کنیم. یعنی ما یک سال فرصت می‌دهیم که زوج‌ها تلاش کنند و در واقع تا ۱۲ بار تلاش بی‌نتیجه هم می‌تواند طبیعی قلمداد شود.
عارفی درباره شکست مکرر درمان ناباروری توضیح داد: در IVF یا «میکرواینجکشن» شکست مکرر یعنی سه بار درمان بی‌نتیجه. ما سه بار تکرار درمان را طبیعی فرض می‌کنیم و اگر پس از سه بار نتیجه حاصل نشد، علل شکست درمان را بررسی می‌کنیم. بنابراین، زوج‌های نابارور نباید بابت تکرار درمان نگران شوند.
این فلوشیپ ناباروری در ادامه افزود: البته، در مواردی ما در پروتکل‌های درمان بازنگری می‌کنیم. مثلاً اگر تعداد تخمک خانم کم باشد یا تعداد و کیفیت اسپرم پایین باشد یا کیفیت جنین مناسب نباشد، ممکن است ما زودتر بررسی‌ها را شروع کنیم تا شانس موفقیت درمان را از دست ندهیم.
وی درباره علل شکست لانه‌گزینی جنین در روش‌های کمک باروری گفت: به‌طور کلی می‌توان علل شکست درمان را به دو دسته مربوط به جنین و مربوط به مادر تقسیم کرد. برای یک بارداری سالم، لازم است وضعیت رحم نرمال باشد، تخمک و اسپرم سالم وجود داشته باشد و جنین سالم و باکیفیت برای انتقال به دست آید. بنابراین، ما از شکست مکرر درمان در مواردی صحبت می‌کنیم که رحم در بررسی‌های ظاهری سالم است و کیفیت تخمک و اسپرم هم ظاهرا مناسب است.
وی درباره علت جنینی شکست مکرر درمان کمک‌باروری، به علت اختلالات کروموزومی اشاره کرد و افزود: در مواردی که جنین به لحاظ ظاهری سالم و دارای تقسیم سلولی منظم و طبیعی است و باز هم لانه‌گزینی اتفاق نمی‌افتد، یکی از نکاتی که باید بررسی شود، وضعیت کروموزومی زوجین است. احتمال بروز اختلال کروموزومی در زن و شوهر، حدود پنج تا ۱۰ درصد است و چندان شایع نیست، اما به هر حال باید بررسی شود. اگر اختلال کروموزومی تشخیص داده شد، زوجین می‌توانند از «پی جی دی» یا همان تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی استفاده کنند.
این فلوشیپ ناباروری، عوامل ایمونولوژیک را از جمله عوامل مربوط به مادر در شکست درمان ناباروری و سقط مکرر برشمرد و گفت: اگرچه نقش عوامل مربوط به سیستم ایمنی از جمله مباحث چالش‌برانگیز است، اما نمی‌توان تأثیر آن بر لانه‌گزینی جنین را انکار کرد. در واقع، لانه‌گزینی جنین و بارداری به‌نوعی همانند پیوند عضو است. نیمی از جنین متعلق به مادر نیست و بنابراین برای سیستم ایمنی بدن مادر بیگانه است و ممکن است آن نیمه غیرخودی را پس بزند. به‌جز آن، در موارد وجود بیماری‌های خودایمنی ممکن است سیستم ایمنی بدن مادر به آن نیمه خودی جنین هم حمله کند و سعی کند آن را دفع کند. اما این مسئله به این معنا نیست که برای همه زوج‌های نابارور آزمایش‌های ایمونولوژی درخواست شود و زوج نابارور با یک یا دو بار شکست IVF بخواهند از نظر سیستم ایمنی بررسی شوند.
وی با اشاره به نقش ناهنجاری رحم در شکست مکرر درمان کمک‌باروری توضیح داد: یکی دیگر از عوامل مربوط به مادر که در یک بارداری موفق نقش دارد، رحم سالم و نرمال است. بنابراین، اگر در درمان ناباروری با شکست مکرر مواجه شویم، با روش «هیستروسکوپی» داخل رحم به دقت بررسی می‌شود. در این روش با هیستروسکوپ، یک دوربین ظریف و مخصوص، داخل رحم بررسی می‌شود و اگر هر نوع ناهنجاری یا آسیب وجود داشت، طی همان هیستروسکوپی یا بعداً به روش «لاپاراسکوپی» رفع می‌شود.
این عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا نقش وضعیت لوله‌های فالوپ یا لوله‌های رحمی را نیز مهم دانست و گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهند که گاه التهاب لوله‌های رحمی یا تجمع مایع در آنها، وضعیتی که به آن «هیدروسالپنکس» می‌گوییم، ممکن است باعث شکست آی وی اف شود و ما لوله‌ها را با روش‌های تشخیصی مانند «هیستروسالپنگوگرافی» یا عکس رنگی رحم و هیستروسکوپی بررسی می‌کنیم و حتی در مواردی لازم است لوله‌ها را مسدود کنیم.
وی در خصوص روش‌های افزایش شانس موفقیت درمان ناباروری نیز توضیح داد: در کنار روش‌های تشخیصی که به آنها اشاره شد، روش‌هایی هم برای افزایش شانس موفقیت درمان وجود دارد. روش خراش آندومتر یا بافت جدار رحم یکی از این روش‌هاست که در آن با ایجاد خراش در سطح آندومتر، این بافت برای پذیرش جنین آماده می‌شود. تزریق لنفوسیت درمان‌شده هم یکی دیگر از روش‌هاست که ما در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا به‌طور آزمایشی انجام دادیم و در برخی بیماران هم نتیجه‌بخش بود. تزریق پلاسمای غنی‌شده با پلاکت یا پی آر پی نیز یکی دیگر از روش‌هایی است که ممکن است برای افزایش موفقیت آی وی اف یا میکرواینجکشن به کار بریم. از دیگر روش‌هایی که می‌توان به آن اشاره کرد، انتقال جنین در سیکل طبیعی است. یعنی بدون هیچ مداخله دارویی، جنین فریزشده را در موقع مناسب از سیکل طبیعی قاعدگی، به رحم انتقال می‌دهیم.
وی خاطرنشان کرد: یادآوری این نکته ضروری است که این روش‌ها هنوز به قطعیت کامل نرسیده‌اند و برای همه زوج‌های تحت درمان توصیه نمی‌شود. برای نمونه، وقتی که به دلیل انسداد لوله‌های رحمی، روش آی وی اف را به زوجی پیشنهاد می‌کنیم، نیازی به انجام روش‌هایی مثل خراش آندومتر یا تزریق لنفوسیت نیست. بنابراین، باید از اقدامات غیرضروری و هزینه‌بر پرهیز کرد و زوج‌های نابارور باید در این زمینه به نظر و تشخیص متخصصان اعتماد کنند.
این عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در پایان به اهمیت جامع و متمرکز بودن خدمات یک مرکز درمان ناباروری اشاره و به زوج‌های نابارور توصیه کرد: بسیار مهم است که زوج‌ها مراحل تشخیص و درمان ناباروری را در یک مرکز جامع و دارای همه خدمات و تخصص‌های لازم انجام دهند تا همه امکانات تشخیصی و درمانی و مشاوره‌های لازم در دسترس باشد. درمان ناباروری یک کار چندتخصصی است و حضور همه تخصص‌های مرتبط مثل غدد، ژنتیک، ایمونولوژی و داخلی در یک مرکز درمان ناباروری ضروری است. همچنین، زوج‌ها باید با صبر و آرامش روند درمان را پیگیری کنند و بدانند حتی تا سه بار شکست آی وی اف طبیعی است و دستیابی به نتیجه نیازمند تکرار درمان است.