تازه‌ترین آمارها نشان می‌دهد؛ جمعیت ایران وارد دوره میانسالی شده و با ادامه روند فعلی، به‌تدریج به جرگه کشورهای دارای جمعیت پیر خواهیم پیوست. برآوردهای همشهری برمبنای آمارهای رسمی وزارت کار نشان می‌دهد که امسال جمعیت افراد ۶۰ساله و بیشتر در ایران، برای نخستین بار در ۶۳سال گذشته، به ۱۰درصد کل جمعیت کشور خواهد رسید. این رقم ۰.۱درصد از میانگین آمار جهانی بیشتر است.
به گزارش همشهری، با تغییر الگوی زندگی و کاهش فرزندآوری در خانواده‌های ایرانی، نرخ رشد جمعیت سالمند نسبت به رشد جمعیت زیر ۱۵سال ۲برابر افزایش یافته و در شرایطی که نرخ رشد جمعیت کل کشور از ۱.۳درصد فراتر نمی‌رود، نرخ رشد جمعیت سالمند به ۳.۴درصد می‌رسد. در این وضعیت، درصد جمعیت سالمند از سال ۱۳۵۵وارد روند صعودی شده و از ۵.۳درصد در این سال به ۹.۷درصد در سال گذشته رسیده، میانگین جهانی این شاخص ۹.۳درصد است. برآوردها حاکی از آن است که در سال ۹۸، نسبت جمعیت سالمند به کل جمعیت کشور به ۱۰درصد می‌رسد و جمعیت ایران یک قدم به دوره سالمندی نزدیک‌تر می‌شود. براساس آخرین آمارها، در پایان سال ۱۳۹۷جمعیت ایران ۸۲میلیون و ۸۴هزار نفر بوده که از این تعداد ۷میلیون و ۹۳۳هزار نفر بالاتر از ۶۵سال داشته‌اند.
- سالمندان شهرنشین
بررسی‌ها نشان می‌دهد ترکیب جمعیت ایران از سال۵۵ تاکنون کاملا دگرگون شده و از نسبت ۳۰درصد شهری و ۷۰درصد روستایی در این سال، به نسبت ۷۰درصد شهری و ۳۰درصد روستایی رسیده است. در سایه این تغییر بنیادین، اکنون سه‌چهارم جمعیت سالمند کشور در مناطق شهری سکونت دارند. براساس آمارها در سال گذشته ۷۳.۳درصد سالمندان در مناطق شهری سکونت داشته‌اند و ۲۶.۷درصد آنها ساکن روستا بوده‌اند.
- سبقت سالمندی زنان از مردان
در سال۹۷، شاخص پیری، یعنی نسبت افراد ۶۰ساله و بیشتر به‌ازای هر ۱۰۰نفر جمعیت کمتر از ۱۵سال به عدد ۳۹.۵رسید، درحالی‌که در سال ۱۳۵۵این رقم فقط ۱۱.۸ بود. به‌عبارت‌دیگر در سال۵۵ به‌ازای هر ۱۰نفر جمعیت کمتر از ۱۵سال، ۱۱.۸سالمند در کشور وجود داشت اما در سال۹۷ جمعیت سالمندان به ازای هر ۱۰۰نفر جمعیت زیر ۱۵سال به ۳۹.۵نفر رسید. نکته قابل‌توجه در این آمارها این است که فعلا شاخص پیری برای مردان به ۳۸ رسیده اما این رقم برای زنان ۴۲ است. این آمارها نشان می‌دهد جمعیت زنان ایرانی پیر از جمعیت پیرمردان ایرانی بیشتر است. نکته دیگر نیز پیرتر بودن جمعیت شهری نسبت به روستایی است که شاخص پیری آن به‌ترتیب ۴۱ و ۳۷ برآورد می‌شود. همچنین نسبت جنسی، یعنی نسبت تعداد مردان سالمند به ازای هر ۱۰۰نفر زن سالمند، نشان می‌دهد در سال۹۷ به‌ازای هر ۱۰۰زن سالمند، ۹۵مرد سالمند در کشور وجود داشته، این نسبت در مناطق شهری ۹۷ و در نقاط روستایی ۸۹ بوده است.
- رکوردداران جمعیت پیر و جوان
آمارها حاکی از آن است که در سال۱۳۹۷، استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین جمعیت سالمند را در خود جای داده‌اند و تهران با یک‌میلیون و ۵۰۳هزار سالمند رکورددار بوده اما از نظر نسبت سالمندان هر استان به جمعیت آن، استان‌های گیلان (۱۳.۹)، مازندران (۱۲درصد) و آذربایجان شرقی، همدان، مرکزی و اصفهان (۱۱.۱درصد) دارای بالاترین نسبت سالمندی بوده‌اند. در مقابل استان‌های سیستان و بلوچستان (۴.۹درصد)، هرمزگان (۶.۲درصد) و بوشهر (۷.۱درصد) کمترین تعداد سالمند را در مقایسه با جمعیت خود داشته‌اند. این مسئله از یک‌سو به الگوی فرزندآوری خانواده‌ها و از سوی دیگر به وضعیت مهاجرت جوانان بستگی دارد.
براساس برآورد انجام شده در سال۹۷، بیشترین شاخص پیری در نقاط شهری به‌ازای هر ۱۰۰نفر جمعیت زیر ۱۵سال به‌ترتیب با ۶۹، ۵۸ و ۵۶ سالمند به استان‌های گیلان، مازندران و تهران اختصاص داشته و کمترین آن با ۱۲، ۱۸ و ۲۲ سالمند به استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کهگیلویه و بویراحمد مربوط بوده؛ اما در مورد شاخص پیری در نقاط روستایی استان‌های گیلان، مرکزی و مازندران به‌ترتیب با داشتن ۹۹، ۸۵ و ۶۷ سالمند به‌ازای هر ۱۰۰نفر جمعیت زیر ۱۵سال رکورددار بوده‌اند و در مقابل مناطق روستایی استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان و هرمزگان با شاخص پیری ۱۳، ۲۱ و ۲۳نفر به ازای هر ۱۰۰نفر جمعیت زیر ۱۵سال، کمترین تعداد سالمند را داشته‌اند.
- اشتغال و بیکاری سالمندان
در سال۱۳۹۷، نرخ مشارکت اقتصادی سالمندان در کل کشور ۱۶.۶درصد بوده و نرخ بیکاری آنها به ۲.۳درصد رسیده است. براساس آمارها، نرخ مشارکت اقتصادی سالمندان در مناطق شهری ۱۲.۷درصد با نرخ بیکاری ۳.۵درصد و در مناطق روستایی نرخ مشارکت اقتصادی ۲۷.۳درصد و نرخ بیکاری آنها ۰.۹درصد بوده است. این آمارها نشان می‌دهد جمعیت سالمند کشور با وجود اینکه از سن کار خارج شده‌اند، اما همچنان در بازار کار حاضر هستند. یکی از دلایل این اتفاق، نیاز سالمندان به تأمین هزینه‌های معیشت است که به‌ویژه در روستاها به‌دلیل ضعف نظام تأمین اجتماعی و پرداخت مستمری بازنشستگی بیشتر احساس می‌شود. از سوی دیگر نرخ بی‌سوادی سالمندان ۵۱.۱درصد است. در مناطق شهری ۴۱.۵درصد و در مناطق روستایی ۷۷.۹درصد سالمندان سواد خواندن و نوشتن ندارند و بر این اساس امکان حضور در مشاغل دفتری و اداری برای آنها مهیا نیست.
- وضعیت مستمری سالمندان
هم‌اکنون دستگاه‌های متعدد دولتی، عمومی و مردم‌نهاد خدمات حمایتی، بیمه‌ای و غیربیمه‌ای به سالمندان ارائه می‌دهند که بخش عمده این مسئولیت بر عهده ۶نهاد اعم از سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام‌خمینی(ره)، تأمین اجتماعی، بیمه سلامت، صندوق بازنشستگی کشوری، صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر، صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح و صندوق‌های بازنشستگی متعلق به بخش عمومی اعم از بانک‌ها و شهرداری‌هاست. آمارها نشان می‌دهد تا سال گذشته ۶۴.۴درصد از سالمندان کشور تحت حمایت این نهادها بوده‌اند؛ اما مابقی آنها هیچ نوع پوشش حمایتی نداشته‌اند. در این سال ۲۴.۷درصد از کل سالمندان کشور مستمری‌بگیر سازمان تأمین اجتماعی، ۱۸.۴درصد کمیته امداد امام‌خمینی(ره)، ۱۱.۳درصد صندوق بازنشستگی کشوری، ۹درصد سازمان بهزیستی و یک‌درصد مستمری‌بگیر صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر بوده‌اند.
- سالمندی در سایر کشورها
طبق اعلام بخش جمعیت اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل، با توجه به داده‌های چشم‌انداز جمعیت جهان، تعداد افراد سالمند ۶۰سال و بیشتر در سال‌های اخیر در اکثر کشورها و مناطق جهان رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته و این رشد در چند دهه آینده همچنان افزایشی خواهد بود. براساس آمارهای بین‌المللی در سال۲۰۱۷ میلادی جمعیت سالمند جهان به بیش از ۹۶۲میلیون نفر رسیده است که نسبت به سال۱۹۸۰ بیش از ۲برابر افزایش داشته و پیش‌بینی می‌شود تعداد افراد سالخورده تا سال۲۰۵۰ نیز ۲برابر شده و به ۲.۱میلیارد نفر برسد. بررسی‌ها نشان می‌دهد دوسوم افراد سالخورده جهان در مناطق درحال‌توسعه زندگی می‌کنند و رشدی سریع‌تر از افراد سالخورده در مناطق توسعه‌یافته دارند، به‌طوری‌که انتظار می‌رود در سال۲۰۵۰ از هر ۱۰ فرد مسن در جهان، تقریبا ۸نفر در مناطق درحال‌توسعه زندگی کنند. از دیگر سو با ادامه روند باروری و مرگ‌ومیر، پیری جمعیت جهان تسریع می‌شود و سهم افراد سالمند از جمعیت جهانی که از ۵درصد در سال۱۹۶۰ به ۹درصد در سال۲۰۱۸ افزایش یافته، در سال۲۰۵۰ به ۱۶درصد خواهد رسید.
۷۳.۳درصد سالمندان در مناطق شهری سکونت دارند و ۲۶.۷درصد از آنها ساکن روستا هستند
شاخص پیری، یعنی نسبت افراد ۶۰ساله و بیشتر، به ازای هر ۱۰۰نفر جمعیت کمتر از ۱۵سال، به عدد ۳۹.۵رسیده است؛ درحالی‌که در سال۱۳۵۵ این رقم فقط ۱۱.۸بوده است
شاخص پیری برای مردان به ۳۸رسیده اما این رقم برای زنان ۴۲ است، این رقم نشان می‌دهد که جمعیت زنان ایرانی پیر، از جمعیت پیرمردان ایرانی بیشتر است
به ازای هر ۱۰۰زن سالمند، ۹۵مرد سالمند وجود دارد، این نسبت در مناطق شهری ۹۷ و در نقاط روستایی ۸۹ است
استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان، به لحاظ تعداد، بیشترین جمعیت سالمند را در خود جای داده‌اند و تهران با یک‌میلیون و ۵۰۳هزار سالمند رکورددار است
استان‌های شمالی و مرکزی بیشترین نسبت جمعیت سالمند را در خود جای داده‌اند و کمترین نسبت سالمندان عموما در استان‌های جنوبی زندگی می‌کنند
ازنظر نسبت سالمندان هر استان به کل جمعیت آن، استان‌های گیلان با ۱۴درصد، مازندران با ۱۲درصد و آذربایجان شرقی، همدان، مرکزی و اصفهان با ۱۱.۱درصد، دارای بالاترین نسبت سالمندی بوده‌اند
استان‌های سیستان و بلوچستان با نسبت ۴.۹درصد، هرمزگان با نسبت ۶.۲درصد و بوشهر با نسبت ۷.۱درصد کمترین تعداد سالمند را در مقایسه با جمعیت خود داشته‌اند