به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) هرساله هشتم مهرماه روز جهانی ناشنوایان است. شاید توجه به نقش کتاب در امر آموزش و یادگیری ناشنوایان موضوعی کمی دور از ذهن باشد اما بسیاری از پژوهشگران معتقدند همان‌قدر که نابینایان نیازمند کتاب‌هایی خاص و منحصربه فرد در امر آموزش و یادگیری هستند ناشنوایان هم نیاز جدی‌تری به کتاب‌هایی دارند که ویژه آنها طراحی و نوشته شده باشد. به مناسبت این روز با گیتی موللی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و دبیر کمیته مطالعات ناشنوایی و کم‌شنوایی درباره اهمیت نقش کتاب و استانداردهای کتابخوانی برای ناشنوایان گفت‌وگو کردیم.
وی با اشاره به این موضوع گفت: اصل‌ترین مشکل کودکان کم‌شنوا یا ناشنوا به علت وضعیتی که دارند، عدم دسترسی به اطلاعات است. در نتیجه عدم دسترسی به زبان باعث می‌شود نتوانند این توانایی را به صورت کامل کسب کنند؛ فرآیند زبان در کتاب‌ها در لایه‌های خواندن و نوشتن نمود پیدا می‌کند و فرد از لحاظ زبانی باید به درجات بالا دسترسی داشته باشد. یکی از مشکلات کودکان کم‌شنوا درک خواندن و نوشتن است که بر اساس تحقیقات بسیاری مشخص شده است که این افراد در سواد ادبی دچار مشکل هستند که در یادگیری آنها موثر است.
وی افزود: مهم‌ترین عاملی که باعث موفقیت کودکان کم‌شنوا می‌شود، مداخلات زودهنگام است که زودهنگام برای کودکان کم‌شنوا از بدو تولد محسوب می‌شود. یک موضوع جالب توجه این است که در تمامی بیانیه‌هایی که در باب مداخلات زودهنگام نوشته شده است، تاکید بسیار زیادی بر رشد مهارت‌های سواد ادبی کودک از بدو تولد شده. در توضیح بیشتر باید گفت نقش کتاب از ابتدای این مداخلات روشن می‌شود که کتابخوانی با نوزاد ناشنوا باید در این مرحله انجام شود. درواقع باید در آموزش‌هایی که یک کودک کم‌شنوا دارد، کتابخوانی را از بدو تولد بگنجانیم که مستلزم مشارکت کامل خانواده است؛ در حقیقت آموزش مادران و خانواده‌ها برای شروع کتابخوانی با نوزادان ناشنوا است.
موللی با اشاره به اصول کتابخوانی برای نوزادان کم‌شنوا گفت: کتابخوانی با نوزادان اصول خاصی دارد که برای کودکان کم‌شنوایان هم صدق می‌کند؛ علاوه‌بر آن لازم است که خانواده آموزش خاصی را زیر نظر کارشناسان ببیند که در زمانی که برای کودک کتاب می‌خواند کودک بتواند دسترسی به صداها و نشانه‌ها داشته باشد؛ برای مثال سمعک کودک باید مورد ارزیابی قرار گیرد یا فاصله مناسب فرد کتابخوان با میکروفن سمعک یا کاشت حلزون نوزان حفظ شود؛ همچنین فضای اتاق نباید صدایی اضافی داشته باشد.
وی افزود: از دیگر مواردی که باید در کتابخوانی نوزادان کم‌شنوا رعایت کرد این است که این فرایند باید با حالت‌های چهره‌ای مناسب همراه باشد. درمورد پدرومادرانی که خودشان ناشنوا هستند، کتابخوانی با زبان اشاره هم بسیار می‌تواند برای نوزادان کمک‌کننده باشد و در رشد گنجینه واژگانی نوزاد کمک کند. کتابخوانی بر اساس تحقیقات بسیار ثابت شده است که باعث بهبود زبان و گفتار کودک و افزایش مهارت‌های خواندن نوشتن فرد در سال‌های آینده زندگی می‌شود. همچنین باعث رشد شناختی فرد و گنیجینه گرامری خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه هیچ ناشنوای مطلقی وجود ندارد؛ خاطرنشان کرد: امروزه با توجه به پیشرفت فناوری‌ها ثابت شده است که هیچ کودکی وجود ندارد که اصلا هیچ صدایی را نشنود؛ بنابراین ناشنوای محض وجود ندارد اینکه می‌گوییم ناشنوا یا کم‌شنوا در حقیقت در میزان درجه کم‌شنوایی است که یا با سمعک می‌شنود یا با کاشت حلزون.
این پژوهشگر گفت: در امر کتابخوانی برای کودکان کم‌شنوا یا ناشنوا باید گفت فرد کتابخوان اهمیت بسیاری نسبت به دیگر مولفه‌ها دارد. باید کتاب‌هایی را خواند که ساده‌ترند و چندان انتزاعی نیستند؛ همچنین از اشکال واقعی در آنها بهره گرفته شده است. درواقع کتابخوانی باید به صورت تعاملی و گفت‌وگویی همراه باشد که نمایش و شعر و حرکات دیگر مولفه‌هایی می‌تواند باشد که فرد را در یادگیری و شناخت بهتر محیط کمک کند.
همواره بشر شاهد شکوفایی ناشنوایانی در دوره‌های گوناگون تاریخی بوده‌اند که در دنیای مملو از سکوت خود دست به خلق آثار درخور توجهی زده‌اند. برای مثال بتهوون آهنگساز مشهور آلمانی در اوج فعالیت هنری خود ناشنوا شد و پس از آن اثر مشهور سمفونی شماره سه را برای نوازش گوش‌های بشر خلق کرد.