همشهری آنلاین-مهدی اسماعیل پور:پیش از وارد شدن شوک بنزین ۳ هزار تومانی هم رفت‌وآمد با وسیله نقلیه شخصی در تهران چندان آسان و بی‌دردسر نبود. جدا از هیولای ترافیک که سایه سنگینش بر سر تهران و معابر شهر تقریباً مستدام و همیشگی شده و مردم هم دیگر به همزیستی با آن عادت کرده‌اند یافتن محلی برای توقف و پارک خودرو در حاشیه معابرهم خودش پروسه نفسگیر دیگری است که گاهی به اندازه طی مسیر مبدأ به مقصد زمانبر و اعصاب خرد کن است. معضل کمبود فضای پارک خودرو که هر روز هم وخیم ترمی شود مشکلات ثانویه‌ای برای شهر و شهروندان ایجاد کرده است که سنگین‌تر شدن ترافیک، مصرف شدن سوخت بیشتر، تشدید آلودگی هوا و نزاع و درگیری شهروندان از جمله مهم‌ترین آنهاست. در تمام این سال‌ها کارشناسان به کمبود پارکینگ‌های عمومی اشاره می‌کنند و بر لزوم افزایش و گسترش چنین فضاهایی در نقاط مختلف شهر تأکید دارند. اما به نظر می‌رسد افزایش فضای پارک و ایجاد پارکینگ‌های عمومی سیاست شهرداری نیست. چون مدیران شهری آن را حرکتی ضد ترویج حمل‌ونقل عمومی می‌دانند. در این گزارش وضعیت پارکینگ‌های عمومی در مناطق غربی پایتخت و مشکل کمبود فضای پارک در مناطق ۵، ۹، ۲۱ و ۲۲ را بررسی می‌کنیم.
کمبود فضای پارک خودرو و پارکینگ‌های عمومی در تهران و به‌ویژه محله‌های غربی به شدت احساس می‌شود و برای شهروندان آزاردهنده شده است. مناطق ۵ و ۲۲ با توجه به وجود مراکز متعدد تجاری، تفریحی و اداری بیش از مناطق ۹ و ۲۱ با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. «مهناز خمسه» از ساکنان محله پونک درباره مشکل فضای پارک خودرو و کمبود پارکینگ عمومی در محله‌اش می‌گوید: «مشکل کمبود فضای پارک در محله ما و محله‌های اطراف که در حوالی مراکز تجاری پونک و اشرف اصفهانی قراردارند تقریباً همیشگی است. به‌خصوص از غروب به بعد که تعداد مراجعه‌کنندگان به این مراکز چند برابر می‌شود و همه با خودرو شخصی خودشان به این محدوده می‌آیند. اگر فضای پارک کافی وجود داشته باشد و پارکینگ‌های عمومی بیشتری ساخته شود شاید دیگر کسی ماشینش را مقابل در پارکینگ منازل یا روی پل نگذارد و دوبله پارک نکند.» این مشکل را «بهنام رهنما» ساکن محله شهرک راه‌آهن در منطقه ۲۲ هم دارد: «متأسفانه فضای پارک روز به روز در محله ما کمتر می‌شود. با توجه به اینکه مراکز تجاری زیادی در این محدوده و اطراف آن ساخته شده است، غروب‌ها به ندرت جای پارک حاشیه‌ای برای اهالی محله پیدا می‌شود و اگر خانه کسی پارکینگ نداشته باشد مجبور است آنقدر درکوچه و خیابان چرخ بزند تا یک گوشه و کناری را پیدا کند. باز اگر یک پارکینگ عمومی این اطراف داشتیم خوب بود و می‌توانستند وسایل نقلیه را در آنجا ساماندهی کنند تا مردم از روی ناچاری در حاشیه خیابان دوبله توقف نکنند.» در منطقه ۹ هم کمبود فضای پارک و پارکینگ‌های عمومی باعث شده تا رانندگان حق عابران پیاده را ضایع کنند. «سعید معینی» ساکن محله دستغیب می‌گوید: «فضای پارک خودرو در محله ما و محله‌های اطراف آنقدر کم است که مجبور می‌شویم ماشین را در حاشیه پیاده‌رو پارک کنیم. جالب اینکه اغلب در پیاده‌رو هم جای پارک پیدا نمی‌شود و ناچار می‌شویم چند کوچه و خیابان بالاتر از محل زندگی خودمان برویم. متأسفانه هیچ پارکینگ عمومی هم در این اطراف نیست.» منطقه ۲۱ با توجه به وسعت و پراکندگی محله‌هایش فقط در محله تهرانسر با این مشکل مواجه است. «سمیه کاظمی» از ساکنان این محله می‌گوید: «مشکل کمبود فضای پارک تهرانسر بیشتر حوالی غروب و در محدوده بلوار اصلی و کوچه و خیابان‌های اطراف آن وجود دارد. با توجه به اینکه اینجا یک راسته تجاری است اغلب مردم برای خرید و گشت‌وگذار می‌آیند، فضای پارک خودرو هم نایاب می‌شود. البته یکی دو پارکینگ عمومی در این محدوده داریم اما بلوار طولانی است مردم اغلب ترجیح می‌دهند در حاشیه معبر توقف کنند و پیاده‌روی طولانی نداشته باشند. ترافیک این محدوده و بلوار لاله که فروشگاه شهروند در آنجا قراردارد واقعاً خسته‌کننده است.»
- منطقه ۲۱
پارکینگ هست اما مردم استفاده نمی‌کنند
معاون حمل‌ونقل و تراقیک شهردار منطقه ۲۱ درباره مشکل کمبود فضای پارک خودروها و پارکینگ‌های عمومی به خبرنگار همشهری محله می‌گوید: «۳ پارکینگ عمومی در بلوار اصلی تهرانسر داریم اما همچنان خودروها در حاشیه بلوار دوبله توقف می‌کنند. اینجا بحث کمبود پارکینگ عمومی مطرح نیست بلکه به مدل رفتاری و فرهنگ ترافیک مردم برمی‌گردد که برای راحتی خود و پرداخت نکردن هزینه حاضر به استفاده از پارکینگ‌های عمومی نیستند.» «محمدرضا سالمی» می‌افزاید: «از طرف دیگر اغلب کارکنان و کارگران شرکت‌ها و مراکز صنعتی منطقه با وسیله شخصی به محل کارشان رفت‌وآمد می‌کنند. تعداد پارکینگ‌های عمومی منطقه کم نیست اما با توجه به حجم استفاده از وسایل نقلیه شخصی به‌خصوص در محور اصلی تهرانسر و حاشیه کارخانه‌ها و البته ورود خودروهای جدید به بازار هرچقدر که پارکینگ تأمین کنیم باز هم کم است. اگر بخش خصوصی حاضر به مشارکت باشد ما از این موضوع استقبال می‌کنیم. البته یک پارکینگ مشارکتی هم در دست ساخت است.»
- منطقه ۹
آمادگی برای ساخت پارکینگ‌های مشارکتی
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۹ از تأمین قریب به ۲۰ هزار واحد پارکینگ در این محدوده خبر می‌دهد اما در عین حال تأیید می‌کند که در برخی محله‌ها مشکل کمبود فضای پارک خودرو وجود دارد: «۱۸ پارکینگ عمومی در منطقه داریم که از این تعداد ۵ پارکینگ متعلق به فرودگاه مهرآباد است. ۴ پارکینگ طبقاتی و ۱۴ پارکینگ هم همسطح هستند. در مجموع ۱۹ هزار و ۹۱۱ واحد پارکینگ در منطقه داریم که مساحت کل آنها به ۲۰۴ هزارمترمربع می‌رسد. برای هر واحد پارکینگ هم ۱/۷تقاضای پارک خودرو وجود دارد. در خیابان‌های شمشیری، هاشمی و امامزاده عبدالله(ع) مشکل کمبود فضای پارک خودرو دیده می‌شود و نیاز شدید به ساخت و ایجاد فضای پارک داریم.» «فرزاد فرهادیان» می‌افزاید: «مسئله این است که زمین مناسب و فضای کافی برای ساخت پارکینگ در این محدوده‌ها در اختیار نداریم. یکی دو زمین مناسب وجود دارد که می‌شود در آنها پارکینگ عمومی ساخت اما متأسفانه با مالکان این زمین‌ها به توافق نرسیده‌ایم و همکاری میسر نشده است. اگر شخصی در منطقه زمینی دارد که می‌خواهد در آنجا پارکینگ عمومی راه‌اندازی کند ما از این موضوع استقبال می‌کنیم و تسهیلات لازم را در اختیارش قرار می‌دهیم.»
- منطقه ۲۲
پارکینگ فقط در حاشیه دریاچه
مراکز تفریحی و تجاری منطقه ۲۲ به‌ویژه دریاچه شهدای خلیج‌فارس و مراکز اطراف آن و بوستان جنگلی چیتگر روزانه پذیرای تعداد زیادی از شهروندان هستند که از دیگرمناطق و حتی شهرهای همجوار خودشان را به این تفرجگاه‌های پرطرفدار می‌رسانند. راسته بلوار امیرکبیر و مراکز تجاری داخل آن هم از جمله معابری است که معضل کمبود فضای پارک خودرو در آن دیده می‌شود. معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۲۲ در این خصوص می‌گوید: «فقط در اطراف دریاچه چیتگر نیاز به ساخت پارکینگ عمومی داریم که این پروژه در حال اجراست. پارکینگی با ظرفیت ۵ هزار و ۱۰۰ خودرو در ضلع شمال دریاچه ساخته می‌شود. تا تکمیل و بهره‌برداری از این پارکینگ بزرگ، مشکل توقف خودروها در اطراف دریاچه را با استفاده زمین‌های روباز اطراف آن و به شکل موقت برطرف کرده‌ایم. این زمین‌ها متعلق به شهرداری است که بهره‌برداری از آنها به‌عنوان پارکینگ، از طریق مزایده به بخش خصوصی واگذار شده است. ۵ پارکینگ روباز در اطراف دریاچه داریم که در انتهای مجموعه باملند، خیابان دریا، ضلع شمال دریاچه، ضلع غرب دریاچه و ضلع جنوب غربی دریاچه واقع شده‌اند. در بلوار امیرکبیرکه راسته تجاری است هم مشکل پارک خودرو را داریم که دلیل اصلی آن رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی و دستورات پلیس راهور است. برای راسته‌های تجاری ساخت پارکینگ‌های عمومی چندان کارگشا نیست.
در راسته‌های تجاری مردم می‌خواهند مقابل در مراکز خرید توقف کنند و تمایلی به استفاده از پارکینگ‌های عمومی نشان نمی‌دهند. این تجربه‌ای است که در دیگر راسته‌های تجاری تهران از جمله خیابان ولی‌عصر(عج) دیده شده است. تنها راه‌حل برای بلوار امیرکبیر مدیریت پارکینگ حاشیه است. همچنین طبق برنامه‌ریزی انجام شده زمین‌هایی را در منطقه شناسایی کرده‌ایم که قابلیت تبدیل شدن به پارکینگ عمومی را دارند. با معاونت شهرسازی و املاک صحبت کرده‌ایم تا با مشارکت بخش خصوصی، پارکینگ‌های مشارکتی در این زمین‌ها ساخته شود.» با توجه به افزایش ساخت‌وسازها پیش‌بینی می‌شود منطقه ۲۲ در آینده به شدت با مشکل کمبود فضای پارک خودرو روبه‌رو شود. «مریم نخعی‌پور» چنین تحلیل‌هایی را غیرعلمی می‌داند و می‌گوید: «چنین تحلیل‌هایی پایه علمی ندارد. چون مدل رفتار ترافیکی مردم در ۲ سال آینده مشخص نیست. شاید در آن زمان استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی اولویت شهروندان باشد. ما در محله‌ها و شهرک‌های منطقه مشکل کمبود فضای پارک خودرو نداریم. همچنین باید به این نکته توجه داشته باشیم که شعار و هدف ما این است تهران شهر خودرو محور نیست و در نتیجه باید تسهیلات خودرو محوری را کاهش دهیم و کم کنیم. ساخت پارکینگ یعنی دادن تسهیلات خودرومحوری. لازم است بودجه بخش حمل‌ونقل را صرف ایجاد زیرساخت‌ها و توسعه حمل‌ونقل عمومی کنیم تا مدل رفتار ترافیکی شهروندان تغییر کند و به جای وسایل نقلیه شخصی، به سمت استفاده از وسایل نقلیه عمومی بروند.»
- منطقه ۵
پارکینگ نمی‌سازیم
وجود مراکز تفریحی و تجاری متعدد مثل تیراژه، کوروش و راسته‌های تفریحی کن و فرحزاد باعث شده تا تردد وسایل نقلیه و در نتیجه آن مشکل کمبود فضای پارک در منطقه ۵ پررنگ‌تر و برجسته‌تر از دیگر مناطق غربی پایتخت باشد. اغلب مراجعه‌کنندگان به این مراکز تفریحی و تجاری هم کسانی هستند که از دیگر مناطق می‌آیند و بومی منطقه یا محله نیستند و این موضوع مشکلاتی را برای اهالی و ساکنان بومی ایجاد کرده است. با این وجود معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۵ تأکید می‌کند که برنامه‌ای برای گسترش پارکینگ‌های عمومی و تسهیل تردد با وسایل نقلیه شخصی ندارند. او می‌گوید: «سیاست و برنامه‌ریزی مدیریت شهری ساخت و گسترش پارکینگ‌های عمومی نیست. در وهله اول برای ساخت چنین فضاهایی بودجه و اعتبار کافی وجود ندارد. اگر بودجه و اعتبارات لازم هم فراهم باشد صرف توسعه و ترویج حمل‌ونقل عمومی و خرج مترو و ناوگان اتوبوسرانی خواهد شد.» «محمدباقر اسدی» معتقد است که برای کاهش تردد وسایل نقلیه شخصی باید هزینه و دردسر استفاده از چنین وسایلی زیاد باشد: «ساختن و ایجاد پارکینگ‌های عمومی یعنی ترویج استفاده از خودروهای شخصی که برخلاف سیاست شهرداری است. هرچقدر پارکینگ‌های بیشتری بسازیم به همان اندازه استفاده از وسایل نقلیه شخصی بیشتر می‌شود.
مردم به ۲ دلیل قید راحتی استفاده از وسیله نقلیه شخصی را می‌زنند. اول اینکه در مرکز شهر و محدوده اجرای طرح ترافیک کار داشته باشند و دوم اینکه پیدا کردن جای پارک به‌خصوص در مراکزی که تردد شهروندان زیاد است سخت و زمانبر می‌شود. حالا اگر مشکل کمبود فضای پارک خودرو را کم یا برطرف کنیم، در نتیجه به تعداد کسانی که از وسیله نقلیه شخصی استفاده می‌کنند اضافه خواهد شد و در پی آن ترافیک و آلودگی هوای شهر هم تشدید می‌شود. همین که کسی می‌بیند باید مثلاً نیم ساعت دنبال جای پارک بگردد خودش از سفر درون‌شهری با وسیله نقلیه شخصی جلوگیری می‌کند و حکم عامل بازدارنده را دارد. طبیعی است که اگر استفاده از وسیله نقلیه شخصی تسهیل شود انتخاب همه استفاده از خودرو خودشان است. برای مثال با توجه به اجرای طرح ترافیک انتخاب اغلب مردم برای رفتن به مرکز شهر مترو یا بی. آر. تی و اتوبوس است. نگاه کلان ما این است که برای تسهیل استفاده از وسایل نقلیه شخصی که برخلاف منافع شهر و شهروندان بوده و ضد سیاست توسعه حمل‌ونقل و عمومی است هزینه نکنیم. بنابراین منابع مالی ما در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک صرف توسعه مترو و اتوبوسرانی می‌شود، نه ساخت پارکینگ‌های بیشتر.»