همشهری آنلاین: سالانه بخشی از بودجه وزارت جهاد کشاورزی نیز صرف مراکز تحقیقاتی و پژوهشی برنج می‌شود تا این بودجه‌ها را برای افزایش سطح کیفی محصولات و کشف و معرفی رقم‌های بهتر به خود اختصاص دهند. ارقام مختلف برنج نام‌های متفاوت دارند که برخی در کشور شناخته‌شده‌تر هستند.
اولین رقم برنج معرفی شده در کشور "برنج فیروزکنده" درسال۱۳۴۵ بود که تا چندین سال به عنوان رقم اصلاح شده غالب در مازندران کشت می‌شد. از ویژگی‌های مهم زراعی آن عملکرد بالاتر آن نسبت به ارقام محلی و کیفیت مناسب و عطر و طعم خوب بوده است. این رقم بیشتر در شرق استان مازندران به خصوص شهرهای ساری و بهشهر کشت می‌شد و سطح زیر کشت آن در سال‌های پس از معرفی تا ۱۰ هزار هکتار در سال می‌رسید که بعدها ارقام جدید جایگزین این رقم شدند.
درسال ۱۳۴۶ نیز اولین رقم دانه بلند خارجی پرمحصول معرفی شد. از ویژگی‌های مهم این رقم، عملکرد بالاتر و ارتفاع بوته کمتر نسبت به توده‌های بومی بوده است. از نقاط ضعف آن نیز حساسیت به ریزش و پایین بودن کیفیت پخت بود. سطح زیر کشت آن در استان مازندران در سال‌های پس از معرفی تا ۵۰۰۰ هکتار در سال می رسید، ولی بعدها ارقام جدید جایگزین آن شدند. بیشترین گسترش کشت این رقم در شهرستان بابل بود.
روند تولید و معرفی ارقام مختلف از همان سال‌ها ادامه یافت؛ به طوری که اکنون در مناطق مختلف کشور ارقام مختلف برنج به چشم می‌آید. تعداد ارقام برنج در دو استان گیلان و مازندران نیز به دلایل شرایط اقلیمی مناسب بیشتر ازسایر نقاط کشور است.
در این میان رقم‌های مورد توجه برنج در کشور مربوط به برنج "طارم هاشمی" و "علی کاظمی" است که در حال حاضر این ارقام بیشترین سطح زیر کشت را در ارقام بومی و کیفی شمال کشور دارند. مهم‌ترین دلیل این گستردگی سطح زیرکشت، شکل ظاهری مناسب، بازارپسندی زیاد و خوش‌پخت بودن آنهاست.
علی کاظمی و یوسف هاشمی ۲ شالیکار گیلانی هستند که این دو رقم را سال‌ها پیش هنگام کشت و زرع به صورت تجربی کشف و ترویج کردند. علی کاظمی اهل روستای شکارگوراب بالا از توابع فومن و یوسف هاشمی اهل روستای چاپارخانه خمام از توابع رشت است.
رقم علی کاظمی
رقم کاظمی بسیار با کیفیت و بسیار خوش خوراک است که در شهرستان صومعه سرا و فومن استان گیلان کشت می‌شود. طول دانه قبل از پخت ۲/۷ و پس از پخت ۶/۱۱ میلی‌متر است.
برنج هاشمی
برنج هاشمی نیز از سال ۱۳۷۸ کشت آن در گیلان و مازندران متداول شد. طول دانه آن کشیده و قلمی و رنگ آن سفید متمایل به کرم است. دانه‌های این نوع برنج پس از پخت کاملا از هم جدا می‌شوند و کیفیت بسیار عالی و مطبوع برنج ایرانی را دارد.
رقم کوهسار
رقم کوهسار زودرس و نسبت به سرما مقاوم است، بنابراین در مناطق سردسیر و کوهستانی استان مازندران کشت می‌شود. این رقم با طول دوره رشد ۶۵ روز از نشاکاری تا برداشت دارای میانگین عملکرد ۵ تن در هکتار است.
رقم شیرودی
در سال ۱۳۸۰ رقم شیرودی در یک طرح تحقیقی ترویجی در۴ نقطه استان مازندران با ارقام دیگر مورد مقایسه قرار گرفت که بیشترین عملکرد را نسبت به ارقام دیگر برنج داشته است. کیفیت مطلوب پخت و مقاوم بودن این رقم به آفات و بیماری‌های مهم سبب شد که دارای عملکرد بیشتری نسبت به رقم های رایج منطقه در آن سال باشد و با نام پیشنهادی شیرودی به کشاورزان معرفی شد.
رقم ساحل
رقم ساحل در سال ۱۳۷۷ در قالب یک طرح تحقیقی- ترویجی در مزارع برنجکاران مازندرانی کشت و ارزیابی شد. این رقم با دارا بودن ویژگی‌های مطلوب مانند زودرسی، ارتفاع کوتاه، مقاومت خوب نسبت به بیماری بلاست و مقاومت نسبی به سایر آفات و بیماری‌ها و همچنین با توجه به سازگاری وسیع این رقم در شالیزارهای مازندران و سایر استان های برنج‌خیز کشور توانست در خودکفایی تولید برنج نقش داشته باشد. این رقم از نظر کیفیت پخت و عطر و طعم نیز مطلوب است.
رقم فجر
رقم فجر در سال ۱۳۷۷ در مزارع برنج مازندران کشت و ارزیابی شد. این رقم از نظر کیفیت پخت و عطر و طعم خیلی نزدیک به رقم بومی طارم است.
رقم نعمت
رقم نعمت یکی از ارقام پرمحصول است که تحقیقات روی آن از سال ۱۳۶۴ در ایستگاه تحقیقات برنج آمل آغاز شد و پس از طی آزمایش‌های متعدد در سال ۱۳۷۲ به پایان رسید. در سال ۱۳۷۴ به عنوان رقم نعمت نامگذاری و معرفی شد که سطح زیر کشت گسترده ای را در مازندران به خود اختصاص داده است.
رقم صدری
رقم صدری از بهترین و مرغوب‌ترین انواع برنج ایرانی است، این برنج در استان گیلان کشت می‌شود. این برنج دارای عطر، طعم و خاصیت پخت بسیار مرغوب و عالی است. میزان پروتئین موجود در دانه این برنج بالا است. طول دانه خام برنج صدری بیش از ۷ میلی‌متر است که پس از پخت به ۱۳ میلی‌متر می‌رسد.
رقم دمسیاه
برنج دمسیاه از انواع برنج صدری است. این برنج که جزو برنج های نسبتا مرغوب ایرانی است، بیشتر در گیلان و در شهرهای رشت، آستانه اشرفیه، لاهیجان و حومه این شهرها کشت می‌شود. رنگ دانه آن سفید مایل به کرم است و طول دانه خام برنج دمسیاه ۵/۷ میلی متر، طول دانه پخته آن ۱۵/۱۲ میلی متر است. برنج دمسیاه در مقایسه با برنج طارم یک پله پایین تر از آن قرار دارد، اما بهتر از برنج های پرمحصول مانند برنج شیرودی است.
رقم دم سفید
برنج دم سفید از انواع برنج ایرانی صدری مرغوب و کیفی محسوب می شود که در استان گیلان، مناطق رشت و کوچصفهان کشت می‌شود، طول دانه خام ۳/۷ و پس از پخت ۲۴/۱۱ است.
رقم دم زرد
یکی دیگر از انواع برنج ایرانی صدری برنج دم زرد است که مرغوب و با کیفیت است و در استان گیلان و مناطقی همچون رشت، لاهیجان و کوچصفهان کشت می‌شود.
رقم حسن سرائی
یکی دیگر از انواع برنج ایرانی برنج حسن سرائی است. این رقم در قائمشهر استان مازندران کشت می‌شود که از ارقام بسیار با کیفیت و دارای پخت و طعم عالی است. مشخصات ظاهری آن شبیه طارم محلی و از عطر خوبی نیز برخوردار است.
رقم شاه پسند
برنج شاه پسند یکی از ارقام بومی و با کیفیت در مازندران است. بلندترین دانه نیز در بین ارقام محلی محسوب می‌شود. طول دانه خام این رقم ۸میلی متر است.
انواع برنج طارم
برنج طارم خود به تنهایی ارقام مختلفی دارد. همانند انواع صدری از بهترین و مرغوب‌ترین ارقام برنج با کیفیت محسوب می‌شود که مبدا کشت آن در مازندران است. این ارقام نسبت به نوع صدری کمی کوتاه و چاق تر و به طور کلی شکل دانه آن بلند، قلمی و رنگ آن سفید متمایل به کرم است. همچنین کیفیت پخت عالی و طعم و عطر خوبی دارد. برنج موسی طارم، برنج طارم دیلمانی که این رقم در برخی نقاط غرب مازندران مانند نوشهر، چالوس، تنکابن و رامسر کشت می شود، برنج سنگ طارم که در برخی از نقاط شرق مازندران کشت می‌شود، برنج طارم رشتی که در بعضی از مناطق مازندران به خصوص فریدونکنار کشت می شود، برنج اهلمی طارم، برنج سنگ جو، برنج طارم امیری، برنج طارم محلی که جزو پر کشت‌ترین انواع برنج ایرانی و برنج با کیفیت استان مازندارن است و برنج رشتی سرد برخی از نمونه‌های برنج طارم محسوب می‌شوند.
انواع رقم برنج بینام
برنج بینام یکی از قدیمی های انواع برنج های ایرانی است که مبدا رویش آن در مناطق رشت، کوچصفهان و آستانه اشرفیه گیلان است. این نوع برنج در مازندران نیز کشت می‌شود. این رقم از انواع مرغوب برنج و دارای عطر و بوی متوسط است. همچنین رنگ دانه آن کمی شفاف تر از انواع صدری و طارم است. یکی از خصوصیات بارز آن نیز نرم و خوش خوراک ماندن آن پس از پخت است. به دلیل فرم و شکل دانه برنج بینام پس از پخت به دلیل این‌که کشیدگی دانه برنج طارم و صدری را ندارد و تقریبا دانه گرد و کوتاه است، از بازار پسندی زیادی برخوردار نیست و بیشتردر استان های شمالی کشور مصرف می شود.
برنج حسنی
یکی از انواع برنج ایرانی و ارقام برنج با کیفیت بومی که بیشتر در مناطق کوهستانی استان گیلان شامل هشتبر طوالش، ماسال و آستارا کشت می شود برنج حسنی است، طول دانه خام آن ۵/۶ و پس از پخت ۹/۱۳ است. اندازه دانه کوتاه، چاق و خاصیت بازار پسندی آن کم، ولی از ماندگاری بسیار مناسبی پس از پخت برخوردار است.
برنج عنبربو
برنج عنبربو از ارقام محلی و برنج با کیفیت استان لرستان است که در اصفهان و فارس و خوزستان نیز کشت می شود. این نوع برنج دارای کیفیت پخت و طعم خوب است، همچنین از عطر قوی برخوردار است. طول دانه برنج قبل از پخت ۱/۶ و پس از پخت ۴/۱۱ میلی متر است. دانه رقم عنبربو کمی ریزش دارد و به ورس نیز کمی حساس است. متوسط عملکرد آن ۳۵۰۰ کیلوگرم در هکتار است.
برنج قصرالدشتی
برنج قصرالدشتی یکی از ارقام بومی استان فارس است که در منطقه کامفیروز به رقم کامفیروزی معروف است. طول دانه خام ۹/۵ و عرض دانه ۲/۲ میلی متر و نسبت طویل شدن آن ۹/۱ است. عطر دانه متوسط و از عملکرد شلتوک پایین برخوردار است، یعنی حدود ۳۵۰۰ کیلوگرم در هکتار. طول دوره رشد این رقم زیاد و حدود ۱۵۰ روز است.
برنج چمپا بودار
برنج چمپا بودار از انواع برنج ایرانی است. طول دانه خام ۶/۶ میلی متر و عرض آن ۶/۲ میلی متر و نسبت طول به عرض دانه خام ۵/۲ است. طول دانه پخته شده ۲/۹ میلی متر است.
رقم گرده
برنج گرده این رقم از انواع برنج ایرانی توده محلی آمل است و نسبت به سرما مقاوم است. به همین دلیل بیشتر در مناطق کوهستانی کشت می شود و مقاومت خوبی نسبت به شرایط محیطی نامساعد دارد. با توجه به مناطق کشت این رقم تحت عناوین مختلفی در روستاهای مازندران نامگذاری شده است.