تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۳۸۷ - ۱۴:۴۰

عمید نمازی‌خواه: ژول ورن، نویسنده و مبتکر خلاق فرانسوی قرن هجدهم، هرگز به خوش اقبالی آرتور سی کلارک انگلیسی نبود.

او هرگز نتوانست تحقق رویاهایش را به چشم ببیند. اما برای آرتور سی. کلارک، تنها ۱۲سال صبر کافی بود تا شاهد عملی شدن ایده‌ای باشد که در اکتبر سال ۱۹۴۵ و در قالب مقاله‌ای تحت عنوان «رله‌های فرازمینی» در مجله «دنیای بی‌سیم» مطرح کرده‌بود.

او معتقد بود که در این مدار تنها با استفاده از ۳ ماهواره می‌توان تمامی نقاط زمین را تحت پوشش گرفت و دلیل موجهی هم بر این مدعا داشت، ماهواره‌هایی که در این مدار مستقر می‌شدند، با سرعتی معادل سرعت چرخش وضعی زمین حرکت می‌کنند و به‌این ترتیب نسبت به یک ناظر زمینی، ثابت به‌نظر می‌آیند.

این مدار به افتخار آرتور سی کلارک، به کمربند کلارک معروف است و البته نام علمی آن مدار ژیواستیشنری (Geostationary orbit) و یا به زبان خودمانی  مدار زمین‌ایست‌وَر و همچنین مدار‌های زمین‌هم‌زمان هم گفته می‌شود.

این مدار شامل بخشی از فضای اطراف زمین است که ارتفاع ۳۵۷۸۶ کیلومتر بالاتر از سطح دریا را در برمی‌گیرد.

بیشترین ماهواره‌هایی که در کمربند کلارک قرار می گیرند، ماهواره‌های مخابراتی هستند و البته یکی از مدارهای ویژه ماهواره‌های جاسوسی برای پاییدن یک منطقه هم به حساب می‌آیند و می‌توان در هر لحظه از اطلاعات تصویری و صوتی آن‌ها بهره‌مند شد و خصوصیت دیگرشان، امنیت بالای مداری است.

به‌دلیل ارتفاع بسیار بالای کمربند کلارک، دسترسی موشک‌های ضد ماهواره و حتی ماهواره‌های ضد ماهواره به آن‌ها بسیار سخت است.

بسیاری از افراد به اشتباه کلارک را اولین کسی می‌دانند که ایده پرتاب ماهواره‌ها به مدار را مطرح کرد. بیش از 4دهه قبل، در سال ۱۹۰۳ دانشمند روس، کنستانتین ژیولکوفسکی، حداقل سرعت اولیه لازم برای در مدار قرار دادن ماهواره‌ها را محاسبه کرده‌بود.

هرمان پوتوچنیک هم در سال ۱۹۲۸، در کتاب مشهور خود، به ایده ایستگاه فضایی دایمی و نیز مدار هم‌سرعت زمین (Geosynchronous) اشاره کرده بود، اما اهمیت کار کلارک از آن جهت بود که برای اولین بار به شکلی روشن و عملی، ایده پوشش کامل کره زمین با استفاده از حداقل سه ماهواره مخابراتی واقع در مدار هم سرعت زمین را ارائه کرد.