همشهری آنلاین/ راحله عبدالحسینی: درست است که آلودگی هوا همچنان صدرنشین مشکلات اجتماعی پایتخت است اما نباید از مسائل مهم دیگری مانند آلودگی صوتی غافل شد که اگر اثر مخربش بر سلامت ما بیشتر از آلودگی هوا نباشد خیلی هم کمتر نیست. بر هم خوردن چرخه محیط‌زیست پایتخت و کوچ پرندگانی که روزگاری آرامش را به تهرانی‌ها هدیه می‌داد از آثار زیانبار دیگر آلودگی صوتی است. با اینکه ما می‌توانیم به صداهای بلند و ناهنجار عادت کنیم اما واقعیت این است که صدا یک عامل خستگی به شمار می‌آید و علاوه بر بیماری‌های جسمی باعث کاهش بازدهی شغلی، پرخاشگری و دیگر اختلالات روحی می‌شود. برای کاهش یا رفع این پدیده ناهنجار نصب دیوارهای صوتی در بزرگراه‌ها، کاشت درختان به صورت متراکم، جایگزینی خودروهای فرسوده با نو و کوچ صنایع آلاینده از کلان‌شهر تهران اجرا می‌شود.
جیغ بنفش زیر گوش
آلودگی صوتی در کنار بزرگراه‌ها و زیر پل‌ها به بیشترین میزان خود می‌رسد. خوشبختانه در محله‌های پهنه شمال واحدهای صنعتی آلاینده صوت مثل آهنگری، نجاری و ... فعال نیست و همین باعث می‌شود شهروندان ساکن در محله‌ها با آلودگی صوتی از این دست روبه رو نباشند. اما همسایگی با بزرگراه‌ها و خیابان‌های عریض و طویل معضل آلودگی صوتی را تشدید می‌کند. متهمان ردیف اول آلودگی صوتی در محله‌ها خودروها و موتورسیکلت‌ها هستند که به عنوان منابع سیار آلودگی صوتی شناخته می‌شوند. خودروهای فرسوده یا خودرویی که اگزوزش دستکاری شده به مراتب آلودگی صوتی بیشتری دارد.
خیابان‌های پرسروصدا
ایستگاه‌های سنجش و پایش صوت در مناطق مختلف تهران نصب شده تا میزان آلودگی صوتی در ساعت‌های مختلف را نشان دهد. «الهام کریمی» کارشناس صوت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران معتقد است: «یک ایستگاه در یک نقطه از منطقه به تنهایی نمی‌تواند نماینده خوبی برای سنجش میزان آلودگی صوتی در کل منطقه باشد. طبق اندازه‌گیری‌های شرکت کنترل کیفیت هوا میانگین تراز صوتی بزرگراه‌ها در طول روز بین ۷۰ تا ۸۰ دسی‌بل است و طبق اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات 70 درصد از کاربری‌های مجاور بزرگراه‌های شهر تهران کاربری مسکونی است. درحالی که استاندارد سازمان حفاظت محیط‌زیست برای این مناطق در طول روز 55 دسی‌بل و استاندارد در طول شب 45 دسی‌بل است. بنابراین می‌توان گفت که در بزرگراه‌های تهران آلودگی صوتی بین ۱۵ تا 25 دسی‌بل بالاتر از حد استاندارد است.»
با دانستن این اعداد و ارقام سراغ ایستگاه‌های سنجش آلودگی صوتی می‌رویم. در تجریش و اقدسیه، ایستگاه سنجش آلودگی صوتی نصب شده است. طبق برآورد شرکت کنترل کیفیت هوا، ایستگاه اقدسیه با کاربری تجاری- مسکونی، میانگین تراز صوتی در دوره زمانی روز را 02/60 دسی‌بل و در شب 11/59 دسی‌بل نشان می‌دهد. این اعداد به ترتیب برای ایستگاه تجریش 04/69 و 69/66 است. جدول اعداد و ارقام برای ایستگاه آریاشهر و میدان صنعت در منطقه 2 حدود 68 دسی‌بل در روز و 65 دسی‌بل در شب است. ایستگاه حکیم میانگین تراز صوتی در دوره زمانی روز را 11/75 دسی‌بل و در شب 90/72 دسی‌بل نشان می‌دهد. برای ایستگاه میرداماد در منطقه 3 به ترتیب 61/67 دسی‌بل و 81/64 دسی‌بل ثبت شده‌است. به جز ایستگاه منطقه 2 که کاربری مسکونی دارد بقیه ایستگاه‌های ذکر شده دارای کاربری تجاری – مسکونی هستند و استاندارد سازمان حفاظت محیط‌زیست برای این مناطق در طول روز 60 دسی‌بل و استاندارد در طول شب 50 دسی‌بل است.
در نقشه‌های تراز آلودگی صوتی منطقه یک، بزرگراه‌های چمران، مدرس، صدر، بابایی، امام علی (ع)، خیابان‌های ولی عصر (عج)، قیطریه، دیباجی شمالی و پاسداران آلودگی صوتی بالاتر از حد استاندارد بافت مسکونی یعنی 55 دسی‌بل دارند.
بخش زیادی از شبکه بزرگراهی منطقه 3 از جمله صدر، مدرس، حقانی، همت، رسالت، کردستان، نیایش و خیابان‌های آفریقا، ولی عصر (عج)، سئول، شریعتی، پاسداران و بلوار میرداماد و آفریقا آلودگی صوتی بالاتر از استاندارد بافت مسکونی دارند. آلودگی صدا تا محدوده 75 تا 80 دسی‌بل معمولاً فقط آزاردهنده است و موجب بروز تأثیرات روحی و روانی مانند سردرد، سرگیجه، اختلال خواب، کاهش تمرکز و ناراحتی‌های عصبی می‌شود؛ اما صوت بیش از 85 دسی‌بل روی جسم و به ویژه اندام شنوایی تأثیر مستقیم دارد و در مدت زمان طولانی باعث ایجاد مشکل در شنوایی، افزایش فشارخون، بیماری‌های قلبی و عروقی خواهد شد.
دیوار صوتی و کاهش آلودگی صوتی
یکی از شناخته شده‌ترین راهکارها برای کنترل آلودگی صوتی در مسیر نصب دیوارهای صوتی است. «حسین شهید زاده» مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا می‌گوید: «دیوارهای صوتی با توجه به موادی که در آن به کار رفته می‌توانند بین 10 تا 15 دسی‌بل آلودگی صوتی را کاهش دهند. به شرطی که نکاتی در آن رعایت شده بود. نخستین مورد ارتفاع دیوارهای صوتی و ساختمان‌های بلندمرتبه است. طبقات بالاتر از دیوارهای صوتی از آلودگی صوتی مصون نیستند. دومین نکته رعایت فاصله مناسب ساختمان‌ها از دیوار صوتی است.» هر دو طبقه بزرگراه صدر واقع در مناطق 3 و یک در پهنه شمال پایتخت به دیوار صوتی مجهز شده تا آلودگی صوتی ناشی از حجم زیاد تردد خودروها و ترافیک را کاهش دهد. دیوارهای صوتی بزرگراه صدر به شکل منحنی است. شکل منحنی نسبت به شکل قائم، طول مسافت موج را تا رسیدن به ساختمان‌های اطراف بزرگراه بیشتر افزایش می‌دهد. دیوارهای صوتی در بزرگراه‌های کردستان، چمران، حکیم، صیاد شیرازی، آزادگان، شهید خرازی، شیخ فضل‌الله نوری، یادگار امام (ره) و بزرگراه طبقاتی صدر نصب شده است.
چند راهکار
برای کاهش شدت آلودگی صوتی، متناسب با مشخصات هر محل می‌توان از روش‌های گوناگونی سود برد. به گفته کریمی، کارشناس صوت شرکت کیفیت هوا یکی از روش‌های بسیار متداول استفاده از پنجره‌های چندجداره استاندارد است: «مبحث ۱۸ مقررات ملی ساختمان درباره عایق‌بندی و کنترل صدا با دوجداره کردن پنجره‌ها، جانمایی مناسب اتاق‌ها نسبت به خیابان و استفاده از مواد عایق صوت در بدنه ساختمان‌هاست که اجرای این قانون برعهده معاونت شهرسازی و معماری و سازمان نظام‌مهندسی است. رعایت این مبحث به ویژه در پلاک‌های مجاور بزرگراه‌ها می‌تواند بر کاهش شدت صوت دریافتی مؤثر باشد. طراحی ساختمان‌ها باید به گونه‌ای باشد که اتاق‌های خواب و مطالعه رو به خیابان پرتردد یا منبع آلودگی صوتی نباشد. در نظر گرفتن فاصله مناسب بین مناطق مسکونی و بزرگراه و استفاده از پوشش گیاهی با تراکم و ارتفاع مناسب در این فاصله، نصب دیوارهای صوتی، محدودیت سرعت و استفاده از آسفالت متخلخل از جمله مواردی است که می‌تواند به کاهش آلودگی صوتی کمک کند.»