جدای از تعطیلات طولانی، در ماه‌های محرم و ماه مبارک رمضان نیز شاهد حضور پررنگ تماشاگران در سالن‌های سینما نیستیم. در کنار اینها تلویزیون نیز در این عدم‌حضور مخاطب در سینما و ایجاد فصل مرده اکران بی‌تأثیر نیست، زیرا در این ایام تلویزیون با پخش سریال‌های مناسبتی فرصت، انگیزه و علاقه‌ای به حضور در سینما باقی نمی‌گذارد.
البته مواردی وجود داشته که استثنائاً فیلم‌هایی در فصل مرده اکران روی پرده آمده و با استقبال مردم نیز مواجه شده‌اند؛ منتها تعداد چنین نمونه‌هایی واقعاً انگشت‌شمار است.
دیگر فصل مرده اکران سینماها از 3-2 هفته قبل از برگزاری جشنواره فیلم فجر آغاز و حدوداً تا 3-2 هفته بعد از آن ادامه می‌یابد.
در چند هفته قبل از جشنواره فجر نه سینمادارها تمایلی به اکران فیلم‌های جذاب دارند و نه صاحبان فیلم جرأت می‌کنند در روزهای پرتب و تاب جشنواره، فیلمشان را روانه اکران کنند. ضمن اینکه در این ایام، به‌مدت 10 روز، بهترین سالن‌های سینما دراختیار جشنواره قرار می‌گیرد.
معمولاً فیلم‌های پرفروش باید حدود 10 هفته فرصت داشته باشند تا بتوانند به فروش مناسبی دست پیدا کنند و از آنجایی که کمی پس از جشنواره، نوبت به اکران نوروزی می‌رسد، اکران چند هفته‌ای اسفند نمی‌تواند پررونق باشد.
در بقیه فصول اکران، دیگر همه چیز به‌خود فیلم و موقعیت و شرایط نمایش آنها بستگی پیدا می‌کند. در طول سال، نزدیک به 4 ماه در فصول مرده اکران قرار می‌گیرند و در بقیه ایام سال به‌تناوب شاهد اکران مناسب هستیم.
با این همه، اینکه یک‌سوم از اوقات سال، اکران سینماها بی‌رونق است، موجب لطمات جدی اقتصادی به فیلم‌ها می‌شود. به‌خصوص اینکه تعداد فیلم‌هایی که تولید می‌شود تناسبی با تعداد سالن‌های مناسب‌مان ندارد و این مشکل سالن، نوعی جدال برای تنازع بقا میان تهیه‌کنندگان برای بهره گرفتن از زمان مناسب اکران را به‌دنبال دارد.
البته با افزایش گروه‌های سینمایی و اضافه شدن سینما آزادی، می‌توان امیدوار بود که از میزان این فشار کاسته شود.در حال حاضر مناسبات اکران در سینمای ایران، بی‌شباهت به بازار مکاره نیست.
فیلم‌ها در چنین شرایطی به سینماداران عرضه شده و آنها هم براساس سلیقه و مخاطب‌شناسی خودشان، گزینه‌های مطلوبشان را انتخاب و برای نمایششان قرارداد می‌بندند.در چنین موقعیتی حرفه‌ای‌گری و تیزهوشی پخش‌کننده هم می‌تواند در بالا‌بردن میزان فروش فیلم‌ها مؤثر باشد. اگر پخش‌کننده بتواند درتعامل با سینمادار فیلمش را در زمانی خوب و گروهی مناسب اکران کند، عملاً نیمی از راه را طی کرده است.
گاهی اوقات هم اتفاقاتی رخ می‌دهد که قبلاً کمتر کارشناسی، آن را پیش‌بینی کرده است. مثلاً برای فیلمی تصور استقبال برای 7 هفته اکران پیش‌بینی می‌شود ولی در عمل میزان استقبال در حدی می‌شود که امکان نمایش تا هفته‌های دهم و یازدهم هم وجود دارد.
این اتفاق باعث می‌شود تا زمان اکران فیلم‌هایی که در نوبت نمایش قرار دارند کمتر شود. اتفاقی که سال گذشته برای فیلم «عاشق» رخ داد. این فیلم در گروهی قرار داشت که فیلم قبلی‌اش از یازده هفته نمایش برخوردار شده بود و در نتیجه زمانی جز 6 هفته اکران در گروه برای «عاشق» نماند.
این هم از پیچیدگی‌ها و دشواری‌های مناسبات اکران در سینمای ایران است.
در شیوه اکران فیلم‌ها، روش‌های مختلفی در ادوار گذشته آزموده شده تا به امروز رسیده‌ایم. به یاد می‌آورم هنگام اکران فیلم «پرنده کوچک خوشبختی»، طبق مقررات آن زمان برای فیلم‌های الف (که شامل «پرنده...» هم می‌شد) 7 هفته سقف اکران در نظر گرفته شده بود و با بالا رفتن فروش از این زمان کاسته می‌شد.
جالب اینکه زمانی که اکران فیلم به پایان رسید، فروش روزانه‌اش از روز اول اکران بیشتر بود. در واقع 3 تا 4 هفته طول کشید تا مردم نسبت به فیلم شناخت پیدا کردند ولی در اوج استقبال، مجبور شدیم اکران فیلم را به پایان برسانیم.
به تدریج وزارت ارشاد به این نتیجه رسید که فیلم‌های پرفروش را به‌سرعت از روی پرده بر ندارد و حالا برای این کار، فرمول خاصی هم در نظر گرفته می‌شود.در کل ریشه حل مشکلات اکران در داشتن سالن‌های خوب و استاندارد و زمان مناسب خلاصه می‌شود.
وقتی حجم تولیدات سالانه با ظرفیت نمایشی تناسب ندارد، عملاً بسیاری از فیلم‌های تولیدشده یا شانسی برای اکران نمی‌یابند یا به نمایش در بدترین وضعیت رضایت می‌دهند.
در زمان‌های طلایی اکران هم که معمولاً سینماها دراختیار فیلم‌هایی قرار دارند که جذاب‌تر هستند یا دست‌کم سینماداران تصور می‌کنند که جذاب هستند، این فیلم‌ها در زمان‌های طولانی‌تری هم اکران می‌شوند.
به‌عنوان مثال 2 سال پیش، در کل فصل تابستان فقط 8 فیلم به نمایش درآمد و پارسال این رقم به 10 فیلم رسید که با 5 فیلمی که در روز به نمایش درآمدند جمعاً نیمی از سال با نمایش تنها 15 فیلم طی شد.
و دست آخر اینکه نباید از سلیقه سینمادار در تعیین سرنوشت اکران فیلم‌ها غافل شد؛ سلیقه‌ای که خیلی وقت‌ها براساس دانش، شناخت سینما و ذائقه مخاطب شکل نگرفته و صرفاً متکی بر شنیده‌ها، شایعات و حواشی فیلم‌هاست. به این ترتیب الزاماً هم در بهترین زمان اکران، بهترین فیلم‌ها به نمایش درنمی‌آیند.
*تهیه کننده سینما