همشهری‌آنلاین- معصومه حق‌جو: «محمدیوسف مهجوری»، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی درباره روش‌های مراقبت از روح و روان در روزهای مبارزه با کرونا در پاسخ به پرسش‌های خبرنگار همشهری‌آنلاین باتوجه به بروز نگرانی در استان‌های مختلف ازجمله گیلان، یادداشتی نوشته است که در ادامه می‌خوانید:
انسان‌ها در مواجهه با بحران‌ها و فشارهای روانی فزاینده، واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند. واکنش اولیه و ابتدایی غالب افراد هنگام روبه‌رو شدن با شرایط بحرانی، بروز اضطراب و رفتارهای اضطرابی است. اضطراب غریزی‌ترین واکنشی است که اجداد ما از هزاران سال پیش در زمان رویارویی با حوادث، بلایا و سایر فشارهای محیطی با آن آشنا بوده‌اند. در عصر حاضر، با پیچیده شدن شرایط زندگی و بروز بحران‌های ناشی از زندگی صنعتی کنونی تقریبا همه انسان‌ها در دوره‌های مختلف زندگی خود به آن دچار شده‌اند.
در چند ماه اخیر با شیوع ویروس کرونا در غالب کشورها و طی ماه گذشته در ایران، با پدیده‌ای روبه‌رو شده‌ایم که کمتر نظیر آن را تجربه کرده بودیم. شیوع این ویروس در شهرهای مختلف کشور جدا از صدمات اقتصادی، می‌تواند آسیب‌های روانی جدی در پی داشته باشد.
به نظر می‌رسد در زمینه رویارویی با این موضوع افراد به ۲ صورت پاسخ می‌دهند؛ عده‌ای با انکار و نادیده گرفتن واقعیت سعی دارند اضطراب ناشی از بروز این بحران را کاهش دهند، بنابراین روند عادی زندگی خود را در پیش گرفته‌اند. در مقابل، عده‌ای دیگر به شکل فزاینده سعی دارند با استفاده از روش‌های مراقبتی شدید و گاه وسواس‌گونه ترس و اضطراب ناشی از بیمارشدن را کم کنند و حتی امور زندگی خود را کاملا به حالت تعلیق درآورند. در این گروه از افراد ما با نوعی فوبیای بیماری مواجه هستیم.
۲ نکته در این میان حائز اهمیت است، اول آن‌که هر ۲ گروه، اضطرابی را تجربه می‌کنند که کاملا طبیعی است، اما شیوه رویارویی با این اضطراب در این ۲ گروه متفاوت است.
در میان این ۲ گروه، گروه دیگری قرار دارند که نه انکار را پیشه کرده‌اند و نه دچار فوبیای بیماری شده‌اند. این گروه با کمک گرفتن از مهارتی که ما از آن به عنوان مهارت کنترل استرس و مدیریت بحران نام می‌بریم سعی دارند با شرایط جدید سازگار شوند و در عین حال روال زندگی خود را به شکل درستی ادامه دهند. این افراد به مدد پذیرش واقعیت و با کسب آگاهی از روش‌های صحیح و اصولی مراقبت سعی دارند از بحران بیماری کرونا با کم‌ترین آسیب روانی عبور کنند. اما سوال اینجاست مدیریتی که این افراد انجام می‌دهند چیست و چه کار می‌کنند؟
اول از همه باید متذکر شد که گام اول مدیریت بحران و مدیریت استرس، پذیرش بی‌چون و چرای واقعیت است. یعنی بپذیریم که فعلا شرایط همین چیزی است که با آن روبه‌رو هستیم، هر چقدر هم تلخ باشد، چاره‌ای جز پذیرش آن نداریم.
قدم بعد تغییر سبک زندگی بر اساس شرایط فعلی است. یعنی قبول کنیم رفتارهای روزمره خود را باید براساس وضعیت کنونی تغییر دهیم، هر چند خیلی هم باب میلمان نباشد. در قدم بعد، از میان راه‌های ممکن برای عملی‌کردن تغییرات رفتاری، بهترین‌ها را برای خود برگزینیم. این‌که تصمیم بگیریم کمتر در سطح شهر و مکان‌های پرتردد باشیم، مراقبت‌های بهداشتی را آن‌گونه که توصیه می‌کنند در برنامه روزمره خود داشته باشیم، به انجام رفتارهای پر خطر، مانند سفر رفتن و ... مبادرت نورزیم، همگی نمونه‌های عملی از رفتارهای مدیریت فردی برای کاهش سطح استرس و عبور از وضعیت کنونی هستند. در این میان لازم نیست همه امور زندگی خود را به حالت تعلیق درآوریم، هنوز بسیاری از امور زندگی هستند که باید به آنها بپردازیم!
روانشناسان در این شرایط پیشنهادهای متعددی را به افراد ارائه می‌دهند. اول آن‌که به جای تمرکز بر جنبه‌های منفی وضعیت، بر وجوه مثبت آن تمرکز کنیم، مثلا به جای متمرکز شدن بر این‌که "نکند من هم مبتلا شوم، نکند من هم بمیرم! " یا "اگر مبتلا شوم چه می‌شود؟ چه بلایی سر خانواده‌ام می‌آید؟ " به این جنبه‌ها فکر کنیم که "می‌توانم با مراقبت صحیح از این وضعیت عبور کنم، یا "جنبه مثبت این بیماری این است که خیلی از افراد مبتلا بهبود یافته‌اند چرا من در صورت ابتلا جزو آنها نباشم؟ "
توصیه دیگر این است کهدر این شرایط چون افراد مراودات اجتماعی کمتری دارند و از تماس‌های حضوری‌شان کم شده‌است و احیانا اوقات شخصی بیشتری دارند، به اموری بپردازند که بار روانی ناشی از دورشدن از اجتماع را کم می‌کند. به عنوان مثال تدوین سبک جدید از زندگی می‌تواند به افراد کمک کند تا زمان‌های خالی خود را به شکل درستی پُر کرده و از فشار روانی موجود بکاهند. برنامه‌ریزی برای ورزش در منزل، برنامه‌ریزی برای کتاب خواندن، فیلم دیدن همراه خانواده، بازی کردن در خانه، رسیدگی به امور شخصی که قبلا فرصتی برای انجام آن نبوده، سرگرم شدن با کارهای هنری، تماس تلفنی با دوستان و اعضای خانواده و گپ و گفت با آنها و... نمونه‌هایی هستند که می‌توانند در کاهش تنش و فشار روانی مؤثر باشند.
فراموش نکنیم که ما هر کدام به عنوان عضوی از یک خانواده می‌توانیم با ایجاد فضایی شاد و کم‌اضطراب به دیگرانی که در مدیریت اضطراب خود دچار مشکل شده‌اند کمک کنیم، می‌توانیم به آنها بیاموزیم زندگی بدون ترس را چنین فضایی تجربه کنند.
کودکان در این میان بسیار آسیب‌پذیر هستند و والدین مسئولیت مهمی در کاهش اضطراب آنها به عهده دارند. در این ایام که وقت بیشتری با فرزندان خود می‌گذرانید، بیشتر با آنها صحبت کنید، بیشتر شنونده حرف‌ها و احساسات‌شان باشید و سعی کنید از این فرصت برای نزدیکی بیشتر به آنها بهره برید، این فرصت اجباری شاید هیچ‌وقت دیگر تکرار نشود!
گروه دیگری که نیازمند توجه بیشتر هستند، سالمندانی هستند که این روزها شاید بیشتر از هر جا و هر کسی قرنطینه شده‌اند. سالمندان در این روزها نیازمند توجه روانی بیشتری هستند، اگر به دلیل مبتلا نشدن‌شان به ویروس کرونا، کمتر به آنها سر می‌زنید، تماس‌های روزانه تلفنی می‌تواند برای آنها بسیار مفید باشد، می‌توان تماس‌های ویدئویی خانوادگی ایجاد کرد و ساعاتی را به این افراد اختصاص داد. سرگرمی‌های مورد علاقه آنها را تهیه و در اخیارشان قرار دهید، اوقات خالی آنها را در منزل به شکل مطلوبی پر کنید.
در پایان توصیه‌های زیر می‌تواند در گذار بهتر از این بحران مفید باشد:
۱- هرگز سعی در ایجاد ترس در افرادی که زمینه‌های اضطرابی دارند، نکنید؛ هر چند از روی خیرخواهی باشد. به جای آن به آنها بدون ایجاد ترس آگاهی ببخشید.
۲- اضطراب در این شرایط طبیعی است، به کمک تغییر سبک زندگی خود و تدوین برنامه‌های متنوع برای زمان‌هایی که در منزل هستید، فشار روانی خود و اطرافیان را کم کنید. بازی‌های گروهی در خانواده می‌تواند تمرکز شما و اطرافیان را از اضطراب کم کند.
۳- برای سلامت جسمی خود و اطرافیان برنامه‌ریزی کنید، ورزش و تغذیه مناسب به تقویت سیستم ایمنی بدن منجر می‌شود.
۴- اضطراب سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف می‌کنید، بنابراین زمانی که دچار اضطراب شدید و توانایی کاهش آن را نداشتید، از متخصصان سلامت روانی کمک بگیرید، لازم نیست از خانه بیرون بروید، از خدمات مشاوره روانشناسی تلفنی هم می‌توانید استفاده کنید.
۵- کرونا به هر حال خواهد رفت، این را به یاد داشته باشید، این واقعیت آرام‌تان می‌کند، از کرونا هیولای ذهنی نسازید.
۶- با افراد و دوستانی که گفت‌وگو با آنها در کاهش اضطراب شما مؤثر است، بیشتر در ارتباط تلفنی باشید، این افراد مانند ویتامین C عمل می‌کنند!
۷- از فرصت اجباری در خانه ماندن به عنوان یک فرصت برای سرو سامان دادن به امور شخصی و روانی خود بهره ببرید، خانه زندان نیست!
۸- تلاش کنید منبع صدور امیدواری باشید، هم خودتان به آرامش می‌رسید و هم اطرافیان شما!
۹- به کودکان، سالمندان توجه ویژه داشته باشید، آنها بیش از هر زمان دیگری به شما نیاز دارند.
۱۰ – کرونا واقعیت تلخ زندگی در این ماه‌های اخیر است، اما همه واقعیت زندگی نیست، این را به خاطر داشته باشید.