همشهری آنلاین / بهاره خسروی :خانه ها هنوز بوی کاهگل و عطر شمعدانی و عاشقی می دادند و قد و قواره بلندی نداشتند. تلفظ «رادیو» برایشان سخت بود. خیلی ها آن را «رادیول» یا «جعبه جادویی» می نامیدند. گمان می کردند که آدم کوچولوها در دل آن زندگی می کنند و برایشان شعر و قصه، آواز و خبر می خوانند.در دوره ای که کمتر کسی رادیو داشت تهرانی ها برای شنیدن صدای رادیو در میدان «ارگ» جمع می شدند.
- عمارت کلاه فرهنگی و افتتاح رادیو
20 سال پس از استفاده رادیو در ینگه دنیا، پای آن به ایران باز شد. با نشستن «رضا خان» بر مسند قدرت، نیمه های سال 1303 راه اندازی تاسیسات بی¬سیم بر گردن وزارت «جنگ» گذاشته شد. در همان دوران، کار ساختمان بی¬سیم در جاده شمیران در عمارت کلاه فرنگی «ناصرالدین شاه»، باغ موزه «قصر» امروزی به پایان رسید. این ساختمان، سنگ بنای تاسیس رادیو شد. رادیویی که در ابتدای کار برای وزارت جنگ و مخابره پیام راه اندازی شد.
ششم اردیبهشت ماه سال 1305، بی¬سیم تهران با مخابره نخستین پیام از «روسیه» آغاز به کار کرد. بی¬سیم تهران با همه فراز ها و فرودها فعالیتش را ادامه داد تا رسید به اردیبهشت ماه سال 1318، نخستین ایستگاه رادیویی در تهران آماده شد. اردیبهشت ماه برای تکامل رادیو در ایران، همواره ماه وقوع اتفاق ها و رویداد های تازه بود. سرانجام 4 اردیبهشت ماه سال 1319 با حضور محمدرضا شاه، ولیعهد وقت، احمد متین دفتری، نخست وزیر و اعضای کابینه، رادیو در ایران رسما افتتاح شد. در آغاز کار، ساختمان رادیو از 2 طبقه در بی-سیم قصر تشکیل می شد، طبقه اول شامل یک اتاق انتظار و دستگاه های فرستنده و تقویت کننده بود و طبقه دوم از یک اتاق که با نصب پرده در سقف و دوبل کردن در ورودی و خروجی و سیمان کاری دیوارهای داخلی شبیه «استودیو» طراحی شده بود.
نخستین های رادیو
دبیرستان «دارالفنون» که آن را «امیر کبیر» بنیان کرده بود، همیشه مهد چهره ای نام دار و اثر گذار تاریخ ایران بود. دکتر «عیسی صدیق اعلم»، از دانش آموختگان این دبیرستان و از استادان و سومین رئیس دانشگاه «تهران»، نخسین مدیر رادیو تهران شد. «طوسی حائری»، نخستین گوینده زن رادیو بود. همچنین «ملک‌الشعرای بهار» در روزهای نخست تولد رادیو از داوطلبان گویندگی، تست معلومات عمومی، فن بیان و شعر می‌گرفت.
همچنین «محمد حجازی»، ملقب به «مطیع‌الدوله »، نویسنده و داستان‌نویس، «عبدالرحمن فرامرزی» نویسنده و مدیر روزنامه «کیهان»، «حسینقلی مستعان» داستان‌نویس، «ابوالقاسم پاینده» نویسنده، «ابوالقاسم اعتصام‌زاده» و «مشفق همدانی» مترجمان نخستین رادیو
بودند. شورای عالی انتشارات و خط مشی رادیو را «محمد قزوینی»، «محمدعلی فروغی» (ذکاءالملک)، «قائم غنی»، «علی‌اکبر سیاسی« رئیس دانشگاه تهران، «رضا زاده شفق»، «محمود افشار» و «علینقی وزیری» تشکیل می دادند.
- اخبار مهم و تعطیلی رادیو
هنوز هیلتر مغلوب جنگ جهانی دوم نشده بود و به کمک امواج رادیویی در میان مردم دنیا، دنبال کسب محبوبیت بود. رضا خان با هیتلر روابط دوستانه داشت. همین امر موجب شده بود تا بازار فروش رادیوهای آلمانی در ایران پر مشتری باشد. «بهرام شاهرخ»، مجری معروف رادیو «برلن» از «آلمان» برای مردم برنامه اجرا می کرد و اخبار جنگ جهانی را اطلاع می داد. «تاج الملوک آیرملو»، یکی از همسران رضا خان با تعریف خاطره ای از علاقه مردم به شنیدن اخبار رادیو می گوید: «مردم تهران آنقدر به هیتلر علاقه داشتند که در میدان «توپخانه» جمع می‌شدند تا از رادیو به سخنرانی‌های هیتلر گوش کنند. در آن زمان بیشتر مردم رادیو نداشتند، ایستگاه رادیو در خیابان بی¬سیم پهلوی (سید خندان)، تاسیس شده بود و روزی یک ساعت برنامه رادیویی زنده پخش می‌کرد. از بی¬سیم پهلوی به میدان توپخانه یک خط کابل کشیده بودند و در میدان توپخانه چند بلندگو گذاشته بودند تا مردم اخبار رادیو را بشنوند. مردم هر وقت خبر پیروزی قوای هیتلر را می‌شنیدند از ته دل برای آلمانی‌ها هورا می‌کشیدند.»
هیتلر شکست خورد و ایران به اشغال متفقین درآمد تا بساط قحطی و بیماری در ایران پهن شود. حالا دیگر اخبار تغییر کرده بود. متن پیام استعفای رضاخان مهم ترین صدایی بود که مردم از رادیو شنیدند و رادیو تعطیل شد. تا اینکه بعد از جنگ، از سال 1322 فعالیت رادیو دوباره آغاز شد.