همشهری آنلاین-حسن حسن زاده: اینجا در برخی محله‌های شمال شهر نه تنها خانه‌های بافت فرسوده محله بلکه حتی برج‌های نوساز و اعیان‌نشین هم به شبکه فاضلاب شهری متصل نیستند. شبکه فاضلاب شهری در برخی محله‌های شمال شهر مثل امامزاده قاسم(ع)، فرحزاد، گلابدره، آبک، دارآباد و... تکمیل نشده و فاضلاب خانگی با حفر چاه، دفع یا در جوی‌ها رها می‌شود. سراغ اهالی این محله‌ها رفتیم و از نزدیک ابعاد مشکل و پیامدهای ناشی از آن را بررسی کردیم. مشکلی که حتی با سکونت در برج‌های میلیاردی این محله‌ها هم همچنان گریبانگیر برخی از شمال شهرنشینان است.
از ضلع شمال میدان امامزاده قاسم(ع) که به سمت کوچه‌های بالادست محله می‌رویم، خانه‌های قدیمی و فرسوده‌ای که چند دهه پیش روی بستر تپه‌های سنگی شمال محله بنا شده‌اند خودنمایی می‌کنند. این خانه‌های کهنسال اگرچه هنوز حال و هوای روزگار گذشته محله را برای اهالی زنده نگه می‌دارد ولی مشکلات بسیاری هم برای آنها به ارمغان آورده است. سال‌هاست اهالی محله امامزاده قاسم(ع) با معضل بزرگ دفع فاضلاب خانگی دست و پنجه نرم می‌کنند. شبکه فاضلاب شهری در محله امامزاده قاسم(ع) هنوز تکمیل نشده و همین مسئله پیامدهای کوچک و بزرگ بسیاری برای ساکنان این محله به همراه داشته است. همراه با «ابوالفضل ربیعی» دبیر شورایاری محله امامزاده قاسم(ع) سری به بافت فرسوده محله می‌زنیم تا از نزدیک پیامدهای این مشکل را بررسی کنیم. با گذر از چند معبر پلکانی که میدان امامزاده قاسم(ع) را به بالادست محله می‌رساند به کوچه قادری می‌رسیم. ربیعی با بیان اینکه مدتی پیش میان برخی از ساکنان کوچه به دلیل پیامدهای ناشی از دفع فاضلاب خانگی درگیری ایجاد شده بود می‌گوید: «شبکه فاضلاب شهری در محله ما تکمیل نشده و هرکدام از اهالی برای دفع فاضلاب خانگی یک چاهک حفر کرده‌اند. مشکل اینجاست که چاه‌ها خیلی زود پر می‌شود و از آنجایی که در بافت فرسوده محله خانه‌ها روی شیب ساخته شده، فاضلاب خانه‌های بالادست به سقف و دیوارهای خانه‌های پایین دست نفوذ می‌کند. اکنون در محله ما خانه‌ای نیست که سقف و دیوارهایش به دلیل نفوذ آب چاهک‌ها طبله نکرده باشد. این مشکل زمینه‌ساز درگیری همسایه‌ها هم شده است.»
فاضلاب به جای آب قنات
اهالی محله امامزاده قاسم(ع) هزینه‌های بسیاری برای تخلیه چاه و تعمیر دیوارها و سقف‌های پوسیده منازل‌شان متحمل می‌شوند. «حسین وزوایی» یکی از اهالی قدیمی و معتمد محله امامزاده قاسم(ع) می‌گوید: «در مواقع بارندگی شدید یا تابستان‌ها با افزایش مصرف آب، چاه‌ها زودتر پر می‌شوند و همسایه‌ها باید برای تخلیه چاه منازل‌شان هزینه کنند. این درحالی است که همه اهالی هزینه انشعاب آب و فاضلاب را پرداخت کرده‌اند اما هنوز خبری از تکمیل سیستم فاضلاب شهری در محله نیست.» در دیگر معابر محله امامزاده قاسم(ع) هم ماجرا همین است. در کوچه گلپرور، باریکه آبی که از شیب تند کوچه به پایین‌دست محله جاری شده است جلب توجه می‌کند. ربیعی می‌گوید: «یک روز در کوچه‌های محله آب قنات‌هایی که از دل زمین می‌جوشید جاری بود، اما اکنون جوی‌های محله با آب مصرفی خانه‌ها پر شده است. از آنجایی که چاهک‌های خانگی زود پر می‌شود و اهالی توان مالی تخلیه مرتب چاه یا تعمیر دیوارها و سقف‌های پوسیده را ندارند، برخی از آنها آب مصرفی خانه را در جوی‌ها رها کرده‌اند.» با وجود این برخی از جوی‌های محله سرپوشیده شده تا از دیگر مشکلات ناشی از تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری جلوگیری شود. ربیعی می‌گوید: «در فصل گرما بوی بسیار بدی از جوی‌ها در کوچه‌ها و خیابان‌های محله می‌پیچد. مدتی پیش با همکاری شهرداری بسیاری از این جوی‌ها سرپوشیده شدند اما هنوز مشکلات قدیمی پابرجاست.»
پمپاژ فاضلاب برج‌های میلیاردی
در جوی‌ها
مشکلات و پیامدهای دفع فاضلاب خانگی در محله امامزاده قاسم(ع) وقتی عجیب‌تر می‌شود که سراغ آپارتمان‌ها و برج‌های میلیاردی پایین‌دست محله می‌رویم. در این بخش محله، جایی که خبری از خانه‌های فرسوده و قدیمی نیست و همه خیابان‌ها با آپارتمان‌ها و برج‌های سر به فلک‌کشیده اشغال شده است باز هم ردپای مشکل دفع فاضلاب خانگی دیده می‌شود. بوی بد جوی‌های حاشیه خیابان خبر از ماجرای دیگری دارد. برخی از برج‌ها که قیمت هرمترمربع آن به بیش از 30 میلیون تومان می‌رسد به دلیل تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری آب مصرفی خود را در جوی‌ها رها می‌کنند. با گذر از شیب تند خیابان میری به خیابان پیاله می‌رسیم. ربیعی یکی از برج‌ها را نشان می‌دهد و می‌گوید: «از آنجایی که شبکه فاضلاب شهری تکمیل نشده، آب مصرفی و فاضلاب این برج‌های گرانقیمت به سنتی‌ترین شکل ممکن و با حفر چاه دفع می‌شود. اما از آنجایی که تعداد واحدهای مسکونی این برج‌ها بسیار زیاد است و چاه کفاف فاضلاب تولیدی این واحدها را نمی‌دهد، برخی از برج‌ها شبانه فاضلاب را به داخل جوی پمپاژ می‌کنند.» ربیعی ادامه می‌دهد: «این مشکل هنگام بارندگی شدید بیشتر می‌شود. چاه‌های برج‌ها به دلیل سرازیر شدن آب‌های زیرزمینی زودتر پر می‌شود و مالکان به جای تخلیه مداوم چاه، آب را به داخل جوی پمپاژ می‌کنند. نتیجه این کار سرازیر شدن جوی‌های پر از فاضلاب و آب‌های مصرفی خانه‌های بالادست به رودخانه گلابدره است.» دبیر شورایاری محله امامزاده قاسم(ع) از پیگیری برای حل مشکلات می‌گوید: «علاوه بر محله ما، اهالی محله گلابدره هم با همین مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. اگرچه بارها موضوع را با مدیران شهری و مسئولان سازمان آب و فاضلاب در میان گذاشته‌ایم اما هنوز خبری از تخصیص بودجه لازم و تکمیل شبکه فاضلاب نیست.»
مشکل قدیمی همسایه‌ها
ماجرای دفع فاضلاب خانگی در گلابدره کمی پیچیده‌تر است و پیامدها و مشکلات بیشتری هم برای اهالی دارد. در گلابدره علاوه بر بافت فرسوده این محله، خانه‌ها و آپارتمان‌های نونوار پایین‌دست هم با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. از شیب تند خیابان زبردست که به سمت شمال محله حرکت می‌کنیم شمار زیاد خانه‌های فرسوده که روی تپه سنگی پیش رو بنا شده‌اند، انگار از آن بالا تمام شهر را زیر نظر گرفته‌اند. بیش از 500 خانه قدیمی و به همین تعداد چاهک فاضلاب که برای دفع فاضلاب خانگی حفر شده است به چشم می‌آید. در شمال گلابدره هم مثل بخشی از محله امامزاده قاسم(ع) خانه‌ها روی بستر سنگی تپه بنا شده‌اند و گاهی سقف یک خانه می‌شود حیاط خانه بالادست. اگرچه کنار در ورودی همه خانه‌ها پلاک آبی رنگ اشتراک آب دیده می‌شود اما خبری از شبکه فاضلاب شهری نیست و با افزایش ساخت‌وساز در این بخش از محله گلابدره، دفع فاضلاب خانگی به مشکلی جدی برای اهالی تبدیل شده است. «میرمحمد ابوالقاسمی» دبیر شورایاری محله در این‌باره می‌گوید: «از آنجایی که خانه‌ها روی شیب بنا شده‌اند و هر خانه هم یک چاهک برای دفع فاضلاب دارد آب مصرفی خانه بالادست به سقف و دیوار خانه‌های پایین دست نفوذ می‌کند و خرابی به بار می‌آورد. این در حالی است که بیشتر اهالی محله هزینه انشعاب آب و فاضلاب را پرداخت کرده‌اند اما خبری از تکمیل شبکه فاضلاب شهری در گلابدره نیست.» این مشکل در گلابدره هم بارها زمینه‌ساز درگیری میان همسایگان شده است. «رمضان کارجوسادات» یکی از اهالی قدیمی محله می‌گوید: «چاه فاضلاب خانه زود به زود پر می‌شود و بیشتر اهالی از عهده هزینه تخلیه چاه خانه برنمی‌آیند. نتیجه‌اش هم می‌شود نشت فاضلاب و درگیری میان همسایه‌ها. مثل درگیری 15 همسایه در خیابان گلبرگ که اگرچه با وساطت اهالی ختم به خیر شد اما دفتر شورای حل اختلاف محله پر است از درگیری همسایه‌ها بر سر نشت فاضلاب خانگی به خانه همسایه.»
فاضلاب خانگی سهم رودخانه گلابدره می‌شود
در گلابدره تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری علاوه بر ایجاد مشکل برای ساکنان محله، پیامدهای زیست‌محیطی بسیاری هم به همراه دارد. نهرها و جوی‌های محله با گذر از شیب تند کوچه‌ها به رودخانه گلابدره سرریز می‌شوند. جوی‌هایی که نه آب قنات بالادست بلکه فاضلاب و آب مصرفی خانه‌ها را به رودخانه هدیه می‌دهند. در حاشیه روددره گلابدره، جایی که خانه‌ها و آپارتمان‌های بلندمرتبه به سوی رودخانه سر خم کرده‌اند ابعاد مشکل بیشتر خودنمایی می‌کند. لوله‌های باریک فلزی که از دل دیواره سنگی کنار رودخانه بیرون زده‌اند بی‌وقفه آب مصرفی خانه‌ها را در رودخانه پمپاژ می‌کنند. اگرچه دیگر در گلابدره تکمیل شبکه فاضلاب شهری به یک ضرورت تبدیل شده است اما هنوز خبری از تکمیل شبکه و اتصال مشترکان به شبکه فاضلاب شهری نیست. «محمدرضا ترابی گودرزی» شورایار محله گلابدره از این پروژه نیمه‌کاره می‌گوید: «حدود 10سال پیش عملیات حفاری برای تکمیل شبکه فاضلاب شهری در گلابدره، شروع و حتی در خیابان‌های اصلی محله لوله‌گذاری هم انجام شد اما چند سالی است که این پروژه متوقف شده و خبری از حفاری در کوچه‌های فرعی نیست. مسئولان آب و فاضلاب می‌گویند تنها 15درصد از پروژه تکمیل فاضلاب شهری باقی مانده اما واقعیت این است که تا عملیات به‌طور کامل انجام نشود، امکان اتصال خانه‌های محله به شبکه فاضلاب شهری وجود ندارد و مشکل همچنان پابرجا خواهد ماند.»
برج‌هایی که استخر دارند اما انشعاب فاضلاب نه!
ردپای مشکل دفع فاضلاب خانگی در محله دارآباد هم دیده می‌شود. در این محله نه تنها خانه‌های قدیمی حاشیه رودخانه دارآباد بلکه حتی برج‌های اعیان‌نشین خیابان پورابتهاج هم با حفر چاه، مشکل دفع فاضلاب و آب مصرفی واحدهای مسکونی و تجاری را حل کرده‌اند. برج‌های گرانقیمتی که ارزش هرمترمربع آن به بیش از 35 میلیون تومان می‌رسد اما تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری در این محله، گریبان ساکنان این برج‌ها را هم گرفته است. «غلامرضا قیدی» یکی از اهالی قدیمی و معتمدان محله می‌گوید: «آب مصرفی یکی از برج‌های خیابان پورابتهاج که استخر هم دارد به خانه همسایه‌ها نفوذ می‌کند. آنها هم برای حل این مشکل با انجام عملیات زهکشی، آب را به رودخانه هدایت کرده‌اند. این مشکل در دیگر برج‌های گرانقیمت که واحدهای مسکونی زیادی هم دارند دیده می‌شود. برخی از برج‌ها هم برای جلوگیری از پر شدن زود به زود چاه‌ها، آب مصرفی را در جوی رها کرده‌اند. به‌عنوان مثال در خیابان افتخاری هر سال با گرم شدن هوا بوی بد ناشی از فاضلاب خانگی که در خیابان رها شده هر رهگذری را آزار می‌دهد.» به گفته اهالی و شورایاران محله، مدت‌هاست که در دارآباد هم از ادامه عملیات تکمیل شبکه فاضلاب شهری خبری نشده. بخشی از خیابان پورابتهاج که معبر اصلی محله است، چند سال پیش لوله‌گذاری انجام شد و حفاری‌ها به تعدادی از کوچه‌های فرعی محله هم رسید اما در کوچه‌ها و معابر فرعی شمال محله و به‌ویژه درحاشیه رودخانه دارآباد حفاری انجام نشده است. قیدی ادامه می‌دهد: «تا زمانی که شبکه تکمیل نشود هیچ‌کدام از واحدهای مسکونی نمی‌توانند به شبکه فاضلاب شهری متصل شود. در محله ما هم تحمیل هزینه تخلیه مرتب چاهک‌ها، ریزش و پر شدن چاه‌های خانگی در اثر گودبرداری املاک مجاور، سرازیر شدن آب مصرفی خانه‌ها به رودخانه گلابدره و انتشار بوی بد در خیابان‌های محله از مشکلات رایج تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری است. درحالی که بیشتر ساکنان این محله هم هزینه انشعاب آب و فاضلاب را پرداخت کرده‌اند.»
کوچه‌ها در تسخیر جوی‌های پر از فاضلاب
تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری در برخی محله‌های شمال شهر، تنها به محله‌های امامزاده قاسم(ع)، گلابدره، دارآباد و... در محدوده منطقه یک محدود نمی‌شود. سال‌هاست که اهالی محله فرحزاد به‌ویژه ساکنان بافت فرسوده ضلع شمال میدان فرحزاد در محدوده منطقه 2 هم پیامدهای این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. در هزارتوی کوچه‌های باریک ضلع شمال میدان فرحزاد، جایی که معابر پلکانی کوچه‌های تنگ و ترش فرحزاد را به هم متصل می‌کنند، جوی‌های آب از کوچه‌های بالادست جاری می‌شود و به نهر فرحزاد می‌ریزد. در کوچه‌های شهید محسن فرحزادی، شهید افضلی، ده‌ها معبر اطراف مسجد امام خمینی(ره) و حسینیه قدیمی محله، خبری از لوله‌گذاری شبکه فاضلاب شهری نیست و اهالی با حفر چاهک این مشکل را حل کرده‌اند. «حسین فرحزادی» شورایار این محله می‌گوید: «هزینه اشتراک آب و فاضلاب توسط اهالی پرداخت شده اما برای تکمیل شبکه فاضلاب شهری اقدامی انجام نشده است. اگرچه در ضلع شمال محله به دلیل عرض بسیار کم برخی از کوچه‌ها شاید امکان لوله‌گذاری وجود نداشته باشد اما این مشکل در بافت مسکونی ضلع جنوب میدان فرحزاد هم وجود دارد. حتی آپارتمان‌های مسکونی هم با حفر چاه، فاضلاب خانگی را دفع می‌کنند. از آنجایی که هزینه تخلیه چاه آن هم به‌صورت مداوم از عهده بسیاری از اهالی خارج است، به‌ویژه در بافت فرسوده شمال محله شاهد رها کردن آب مصرفی خانه در کوچه هستیم.»
پاسخ شرکت فاضلاب تهران
خبرهای خوب در راه است
به استحضار ساکنان محترم می‌رساند با توجه به سخت بودن بافت زمین در منطقه یک(بافت سنگی) و موقعیت جغرافیایی این منطقه روند اجرای کار با دشواری‌هایی نسبت به دیگر مناطق همراه است. اما تلاش برای تکمیل عملیات اجرایی براساس برنامه‌ریزی‌های طرح جامع فاضلاب تهران انجام می‌شود. اکنون اولویت نخست شرکت فاضلاب در منطقه یک، تکمیل خطوط اصلی و جمع‌کننده است. بر همین اساس عملیات اجرایی شبکه فاضلاب در محله‌های امامزاده‌قاسم(ع) و گلابدره، محدوده دارآباد، محدوده اوین درکه در دست اجراست و تا پایان امسال تکمیل و امکان بهره‌برداری از شبکه بالادست فراهم می‌شود. البته در قسمتی از محدوده دارآباد که شبکه آن در دست طراحی است، باید اشاره کرد که در صورت تکمیل طراحی‌ها و انتخاب پیمانکار وارد فاز اجرایی خواهیم شد.