همشهری آنلاین_ حسن حسن‌زاده: اگرچه شاید نام این هنر و ویژگی‌هایش برای بسیاری از ما ناآشنا باشد اما «زهرا رسول‌زاده نمین» بانوی هنرمند ساکن محله دریان‌نو بیش از ۲ دهه است به‌صورت تخصصی با الیاف گیاهی تابلوهای تاپستری خلق می‌کند که آثار متفاوت و خلاقانه‌اش در نمایشگاه‌های متعدد در معرض دید عموم قرار گرفته. رسول‌زاده تنها فردی است که درباره این هنر جذاب کتاب نوشته و حاصل تجربیات و دانسته‌هایش از تاپستری به مرجعی برای دانشجویان و علاقه‌مندان به این هنر تبدیل شده است. در این گزارش با او درباره ویژگی‌های هنر تاپستری و فعالیت‌ها و آثار این هنرمند محله‌ای گفت‌وگو کرده‌ایم.
- نگاه جدید به بافته‌های سنتی
حرف‌هایش را با معرفی هنر تاپستری آغاز می‌کند؛ هنری که اگرچه در ایران استادان و هنرمندان بسیاری دارد اما شاید نام و ویژگی‌هایش آن‌طور که شایسته است شناخته شده نیست. رسول‌زاده که اکنون پس از ۲ دهه فعالیت در این رشته هنری در میان علاقه‌مندان به تاپستری چهره‌ای شناخته شده است می‌گوید: «تاپستری بافت مدرنی است که اصول بافته‌های سنتی را درهم می‌شکند و در عین حال از همه بافته‌ها، دوخته‌ها و نقوش سنتی استفاده می‌کند. ما در بافته‌های سنتی‌مان همیشه متکی به‌دار هستیم اما در تاپستری حتی با یک شاخه درخت یا با سیم مفتول هم می‌توان فضایی درست کرد که تاپستری روی آن بافته شود. در حقیقت هنر تاپستری و شاخه‌های آن به تناسب اقلیم‌های مختلف، بافته‌ها و دوخته‌های سنتی آن اقلیم می‌تواند ویژگی‌های متفاوتی داشته باشد. به‌عنوان مثال اگر در مناطق کوهستانی از الیاف پشمی در بافته‌های سنتی استفاده می‌شود یا در مناطق گرمسیری کشور الیاف نخی مورد استفاده قرار می‌گیرد، هنرمند برای خلق یک اثر هنری تاپستری می‌تواند با استفاده از چاشنی خلاقیت از این بافته‌های سنتی در اثرش استفاده کند.»
رسول‌زاده اما در آثارش بیشتر از الیاف گیاهی استفاده می‌کند. مثل پرده‌های جالبی که با الیاف گیاهی بافته شده و طبیعت را به دل خانه می‌آورد. او می‌گوید: «علاقه زیادی به استفاده از الیاف گیاهی در تاپستری دارم. به‌ویژه وقتی زندگی ماشینی و شهرنشینی ما را از آرامش طبیعت دور کرده است. به‌عنوان مثال وقتی نور از لابه‌لای شاخه‌ها و ریشه‌های گیاهان که برای بافت پرده از آنها استفاده شده می‌گذرد و به اجسام داخل خانه می‌تابد، حس نشستن در دل طبیعت را به انسان منتقل می‌کند. »
- کتاب مرجع دانشجویان و علاقه‌مندان به تاپستری
از سال ۱۳۷۹ که رسول‌زاده نخستین نمایشگاه تاپستری خود را در نگارخانه منصوره حسینی در خیابان آفریقا برگزار کرد حدود ۲ دهه می‌گذرد و در تمام این سال‌ها هم نمایشگاه‌های بسیاری در فرهنگسرای نیاوران، دانشگاه‌الزهرا(س) نگارخانه سعدآباد و نیز در شهرهای ساری، کرمان، اصفهان و... برگزار کرده است. اکنون چند سالی است که رسول‌زاده شالوده تجربیات و دانسته‌های خود از این هنر را به رشته تحریر درآورده و تنها منبع و مرجع هنر تاپستری به زبان فارسی به نام او سند خورده است. این هنرمند هم‌محله‌ای می‌گوید: «نخستین بافته‌های تاپستری من برگرفته از گلیم‌های ایرانی بود که به‌صورت مدرن اجرا شد و سال ۱۳۷۹ در معرض دید عموم قرار گرفت.
اما پس از برگزاری دومین نمایشگاهم در سال ۱۳۸۱ به تدریج کار تحقیق، بررسی و نوشتن کتاب را شروع کردم. آن زمان هیچ منبع مکتوبی برای معرفی و آموزش تاپستری وجود نداشت و جای خالی آن به شدت احساس می‌شد. » کتاب تاپستری بالاخره سال ۱۳۹۵ منتشر شد و اکنون راهنمای علاقه‌مندان و دانشجویان رشته‌های مختلف هنری است: «کتاب تاپستری تنها کتاب آموزشی و راهنمای هنر تاپستری به زبان فارسی است. خوشبختانه این کتاب بسیار مورد توجه دانشجویان نساجی و صنایع‌دستی که ۳ واحد تاپستری دارند، قرار گرفته و استادان دانشگاه هم برای آشنایی با تاپستری دانشجویان را به کتاب تاپستری ارجاع می‌دهند. »
- تاپستری، دوستدار محیط‌زیست
هنر تاپستری یکی از هنرهای سازگار با طبیعت است؛ شاخصه‌ای که در بسیاری از آثار رسول‌زاده هم دیده می‌شود. می‌گوید: «تاپستری کمک زیادی به محیط‌زیست می‌کند. یک هنرمند ژاپنی شناخته شده سال‌هاست که با در فلزی بطری‌های نوشابه تاپستری کار می‌کند و این کار علاوه بر کمک به حفظ محیط‌زیست به امضای کارهای او تبدیل شده است. همچنین علاوه بر تاپستری با انواع کاغذهای رنگی، تاپستری با دورریزهای کارگاه‌های قالیبافی هم داریم. » رسول‌زاده به تابلوها و آثار هنری که با استفاده از لوازم دورریختنی خلق کرده است اشاره می‌کند: «وقتی در کاشان مجسمه‌سازی تدریس می‌کردم، ایده‌ای به ذهنم خطور کرد. از آنجایی که در این شهر کارگاه‌های قالیبافی بسیاری وجود دارد، به این کارگاه‌ها می‌رفتم و نخ‌های دورریختنی کارگاه را می‌خریدم. نتیجه این کار چند تابلوی تاپستری با استفاده از نخ‌های دورریز کارگاه قالیبافی شد که همراه با آثار دیگری که با استفاده از الیاف گیاهی، شاخه درختان و... تولید شده بود در چند نمایشگاه و نگارخانه به نمایش درآمد. »
- گام به گام تا درآمدزایی
محصول نهایی تاپستری حتی انواع دیوارکوب‌ها، پرده‌ها، زیراندازها، پتوها، پادری‌ها، جداکننده ۲ بخش ساختمان و حتی کیف، رومیزی و... را نیز در برمی‌گیرد. بنابراین تاپستری می‌تواند بازار مناسبی برای علاقه‌مندان به این هنر، فراهم و برای درآمدزایی اقشار مختلف زمینه‌سازی کند. همان‌طور که رسول‌زاده هم طی ۲ دهه فعالیت در این رشته هنری کارگاه‌های آموزشی متعددی برای اقشار مختلف برگزار و به‌صورت غیرمستقیم زمینه درآمدزایی آنها را فراهم کرده است. این هنرمند ساکن محله دریان‌نو از برگزاری کارگاه‌های متعدد در منطقه می‌گوید: «آشنایی با هنر تاپستری علاوه بر خلاقیت و قریحه، نیاز به یادگیری مبانی فرم و رنگ دارد. در نتیجه لازم است همه علاقه‌مندان به این هنر در دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی تاپستری شرکت کنند. من طی این سال‌ها کارگاه‌های متعددی در سعدآباد، مدرسه باهنر نیاوران و... برگزار کرده‌ام و اکنون هم در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به مربیان تاپستری کشور تدریس می‌کنم. » رسول‌زاده یکی از خاطرات شیرینش را از درآمدزایی برای زنان سرپرست خانوار تعریف می‌کند: «در شهرستان بجنورد با بانوی هنرمندی از شیروان آشنا شدم که برای بانوان سرپرست خانوار چند روستای محروم کارگاه قالیبافی تأسیس کرده بود. هنر تاپستری را به او آموزش دادم تا مسیر دیگری هم برای درآمدزایی بانوان سرپرست خانوار باز شود. اکنون وقتی می‌شنوم همه آن بانوان روستایی با استفاده از پارچه‌های رنگی و سنتی روستا آثار هنری تاپستری تولید می‌کنند و می‌فروشند احساس رضایت می‌کنم. »
- نمایشگاهی در دل بیمارستان
برای پرستار باسابقه بیمارستان شهید رجایی که این روزها مثل دیگر پرستاران دلسوز، در خط مقدم مبارزه با کرونا ایستاده است تنها یک سال زمان کافی بود تا با یادگیری هنر تاپستری، نمایشگاهی از آثارش برگزار کند. «فروزان عسگری» آموخته‌ها و علاقه‌اش به گلیم‌بافی را با نگاه مدرن و خلاقانه هنر تاپستری ترکیب کرد تا دیوارآویزها و دیوارکوب‌هایی متفاوت خلق کند. او از علاقه‌اش به تاپستری و برپایی نمایشگاه متفاوتش در بیمارستان می‌گوید: «وقتی هنوز سن و سالی نداشتم مادربزرگم مرا با هنر گلیم‌بافی آشنا کرد اما هیچ‌وقت به‌صورت جدی به این هنر نگاه نکردم. سال گذشته وقتی برای نخستین بار هنر تاپستری را شناختم، تصمیم گرفتم در کلاس‌های آموزشی این هنر شرکت کنم. از الیاف‌های گیاهی، نخ و حتی آینه در کارهایم، استفاده و نخستین نمایشگاهم را در بیمارستان شهید رجایی برپا کردم. » این بانوی هنرمند سود حاصل از فروش آثارش را هم صرف بیماران نیازمند کرد. او می‌گوید: «نمایشگاه را در بیمارستان برگزار کردیم که با استقبال خوبی هم روبه‌رو شد. به‌عنوان یک پرستار همیشه در برابر بیماران احساس مسئولیت می‌کنم. در نتیجه تصمیم گرفتم‌درصدی از عواید فروش تابلوها را در اختیار بیماران نیازمند قرار بدهم. »