همشهری آنلاین_ سمیرا باباجانپور: سال ۱۳۹۳ زمانی که موضوع ساماندهی روددره فرحزاد مطرح شد، چیزی در حدود۵۵۰ ملک در این دره شناسایی شد تا برای پیشبرد طرح بازپیرایی دره فرحزاد با عنوان طرح «ژینایی»، (زندگی پذیری)، از سوی شهرداری، تملک و تخریب شود. تا به امروز۴۶۰ ملک تملک و تخریب شده است اما نخاله‌های حاصل از این تخریب و دیوارهای ساختمان‌های فرو ریخته، فضای بی‌دفاع و دنجی برای معتادان و کارتن‌خواب‌ها ایجاد کرده است. «علی زمانی»، معاون خدمات شهری شهردار منطقه ۵ در این باره می‌گوید: «بازپیرایی دره فرحزاد به‌عنوان پاتوقی شناخته شده و مشهور معتادان در غرب تهران، یکی از طرح‌های مهمی است که ۲ منطقه را درگیر کرده است.
شهرداری مناطق 2 و 5 چند سالی است که در حال آماده کردن شرایط مناسب برای ایجاد یک «اکو پارک» در دره فرحزاد هستند. طرحی که نه تنها این پاتوق قدیمی را از معتادان و انواع آسیب‌های اجتماعی پاک می‌کند، بلکه مانعی برای گسترش ساخت‌وسازهای غیرمجاز در این دره و حاشیه رودخانه خواهد بود. شهرداری منطقه ۵ از اوایل اردیبهشت‌ماه، در راستای ساماندهی روددره فرحزاد و ارتقای امنیت در آن تلاش دارد تا فضاهای بی‌دفاع این محدوده را شناسایی و پاکسازی کند. در این بین تخریب دیوارهای باقی مانده از املاک قدیمی در اولویت قرارگرفته است. دیوارهایی که مکانی امن برای تجمع معتادان فراهم کرده است.»
- طرح «ژینایی» روی میز مدیران شهری
تخریب ملک‌های تملک شده، پاکسازی فضاهای بی‌دفاع شهری و جمع‌آوری معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها روددره فرحزاد را به آماده‌سازی یک زیستگاه طبیعی در غرب تهران نزدیک‌تر می‌کند. زیستگاه طبیعی که در اصطلاح شهرسازی یک اکو پارک خواهد بود. هرچند بین مدیران و کارشناسان شهری درباره تبدیل این دره به اکوپارک، اختلاف وجود دارد و گروهی آن را برهم زدن قالب طبیعی روددره می‌دانند. ولی وخامت اوضاع نابسامان دره فرحزاد موجب شده است تا بهترین گزینه، طرح ژینایی یا همان زندگی‌پذیری دره باشد و فضایی که شهروندان را برای تفریح و بهره‌مندی از طبیعت، به این روددره بکشاند و آنجا را از فضایی امن برای معتادان و کارتن‌خواب‌ها مصون بدارد.
- اکو پارک فرحزاد، جان تازه طبیعت
«علی‌اکبر کریمی‌پور»، معاون خدمات شهری و محیط‌زیست منطقه ۲، درباره تبدیل دره فرحزاد به بوستان تفریحی می‌گوید: «دره فرحزاد با داشتن قدمتی تاریخی، یک فضای مفرح، پرنشاط و به نوعی یکی از فضاهای اکولوژیکی و طبیعی باقی‌مانده در متن تهران است و دره فرحزاد نه تنها از بابت محیط‌زیست، دارای‌گونه‌های غنی و پوشش گیاهی مناسب است، بلکه از نظر جاذبه‌های گردشگری نیز دارای محبوبیتی خاص است. در تصمیم‌گیری‌های مدیریت شهری، طرح تبدیل این روددره به اکو پارک مطرح‌شده است به‌گونه‌ایی‌که حق و حقوق مردم منطقه نیز حفظ شود و با کمترین دخالت در عرصه طبیعت این پارک ساخته شود.»
کریمی‌پور، درباره آغاز پروژه ساخت این اکو پارک می‌گوید: «اگرچه پاکسازی دره از زباله‌ها، ایجاد مسیر تردد خاکی برای گشت و کنترل تردد در حاشیه شرقی دره، نصب ۲۴ پایه تیر برق برای تأمین امنیت و روشنایی نقاط بی‌دفاع و تخریب ساختمان‌ها و دیوارهای حاشیه رودخانه در کنار پاکسازی روددره از نخاله‌های ساختمانی و شناسایی فضاهای بی‌دفاع شهری انجام شده است، اما هنوز نمی‌توان زمان آغاز و پایان پروژه اکو پارک را مشخص کرد. آنچه مسلم است چنین طرح مهمی، همکاری خوب همه ارگان‌ها و تأمین بودجه کافی را می‌طلبد.»
- ساماندهی بر اساس هویت محله
تبدیل روددره فرحزاد در فاز نخست آن، یعنی شکل‌گیری بوستان «نهج‌البلاغه»، الگوی موفقی برای بازپیرایی این پاتوق قدیمی و سرشار از آسیب اجتماعی در حاشیه رودخانه است. روددره‌ای که مانند بسیاری از روددره‌های پایتخت، فضاهای بی‌دفاع شهری را تشکیل داده‌اند و در جریان گسترش شهر، از یک فضای طبیعی به یک فضای ناامن تبدیل شده‌اند.
آلونک‌نشینی، تجمع مهاجران و از همه مهم‌تر، محل تجمع معتادان و دادوستدآنها، از جمله مهم‌ترین دغدغه‌های مدیریت شهری در ساماندهی این محدوده است. محدوده‌ای که با همه مانورهای امنیتی پلیس و طرح‌های جهادی شهرداری برای پاکسازی، هنوز به شکل مطلوب نرسیده است.
-
پاتوق معروف دره فرحزاد کجاست؟
وقتی از شرق به سمت غرب تهران حرکت کنیم، در امتداد شمالی‌ـ جنوبی، 7 روددره بزرگ مشاهده می‌شود که عبارت‌اند از «دارآباد»، «گلاب دره»، «دربند»، «ولنجک»، «درکه»، «فرحزاد» و «کن». با این وجود، کارشناسان از روددره فرحزاد که بخشی از آن در منطقه ۲ و بخشی دیگر در منطقه ۵ شهرداری واقع شده است، به‌عنوان فضایی بکر و مناسب یاد می‌کنند.
محدوده فرحزاد و حریم آن، تا اواخر سال 1340، از روند توسعه بی‌رویه ساخت‌وساز شهری به دور بود. از آغاز دهه 40 به تدریج توسعه ساخت‌وساز در اراضی جنوبی محدوده در ناحیه «طرشت» و «صادقیه» آغاز شد و تا اواسط دهه 50 با تصویب قانون «احداث مجتمع‌ها و شهرک‌های مسکونی در محدوده 25 ساله»، ساخت‌وسازهای پراکنده در محدوده‌های مابین پونک، باغ فیض و «شهرک غرب» صورت گرفت و توسعه کالبدی به‌صورت سطحی تداوم پید اکرد. در واقع رشد بی‌رویه شهری در محدوده فرحزاد، از اوایل دهه 60 آغاز شد. طی این سال‌ها، در محدوده فرحزاد، ۲ سکونتگاه ایجاد شده است. یکی بافت قدیمی و محلی فرحزاد و دیگری آلونک‌نشینی و ساخت‌وساز غیرمجاز که حاشیه رودخانه و دره فرحزاد را به سمت نابسامانی و ناامنی کشانده است.
- اکو پارک، طرحی برای نجات طبیعت شهری
وقتی صحبت از اکو پارک یا همان طرح پیشنهادی شهرداری، طرح ژینایی(زندگی پذیر) درباره روددره فرحزاد مطرح می‌شود، دقیقاً منظور توسعه و بهسازی فضایی است که با همان قابلیت‌های زیست‌محیطی و مهم‌تر از همه طبیعی خود را حفظ کند. طراحی اکو پارک در حقیقت فراهم آوردن پشتوانه‌های اقتصادی، علمی و زیست‌محیطی مناسب برای آموزشی عمومی و ایجاد فرهنگ صحیح استفاده از محیط‌زیست است. فرهنگی که نشانگر اصول توسعه پایدار بوده و به ایجاد پایداری و تداوم محیط‌زیست کمک کند. در طراحی ژینایی روددره فرحزاد، باید به موضوع پایداری ساختار اصلی محیط‌زیست و طبیعت آن توجه شود. چون این روددره از محدود مکان‌های بکر و باقی‌مانده از طبیعت تهران است.