همشهری آنلاین_ مینا اصغرنژاد: مناطق شرق پایتخت جاهای تاریخی و فرهنگی کم ندارد و یکی از آنها، فرهنگسرای اشراق در خیابان جشنواره فلکه دوم تهرانپارش است. مکان فرهنگی و تفریحی در شرقی‌ترین نقطه منطقه ۴ که در سال‌های اخیر به دلیل برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری مختلفی مانند «صد دانه یاقوت» و «اقوام» مورد توجه ساکنان شرق تهران و حتی مناطق دیگر شده است. این مجموعه فرهنگی در دل یک باغ باصفا و وسیع قرار گرفته که مراجعه کنندگان به این مکان را سرشار از انرژی و سرحال می‌کند. این مجموعه فرهنگی که اکنون به‌عنوان یکی از مکان‌های هویتی در شرق تهران محسوب می‌شود، تاریخچه خواندنی دارد که در ادامه با بخش‌هایی از آن آشنا می‌شویم.
- تاریخچه فرهنگسرای اشراق
در دل فرهنگسرای اشراق، بناهای تاریخی متعددی وجود دارد که یکی از آنها، ساختمان اصلی این مجموعه است. قدمت ساختمان اصلی در این مجموعه به ۱۰۰ سال پیش بر می‌گردد و باغ بزرگی که در آن واقع شده است ۲۰۰ سال قدمت دارد. در برخی منابع گفته شده ساختمان قدیمی این مجموعه را یکی از دامادهای ناصرالدین شاه بنا کرده است. از دیگر بخش‌های تاریخی و ارزشمند این مجموعه، بادگیرهای قدیمی آن است که معماری خاص خود را دارد. به بیان دیگر، نمونه‌هایی از زیباترین و بزرگ‌ترین بادگیرهای ایران در این مجموعه قرار دارد. اما اگر از بناهای تاریخی و بادگیرهای زیبای این مجموعه بگذریم، به باغ باصفای آن می‌رسیم که آن هم با معماری ویژه‌ای طراحی و ساخته شده است. ارزش‌های تاریخی این مجموعه فرهنگی بر کسی پوشیده نیست، چراکه از نظر قدمت تاریخی، باغ و محوطه و ساختمان قدیمی متعلق به زمان قاجار است.
- دست به دست شدن در دوره‌های تاریخی
درباره افرادی که در دوره‌های تاریخی گذشته هرکدام در مقطعی صاحب این مجموعه بوده‌اند هم نقل و قول‌های متعددی وجود دارد. یکی از این نقل‌وقول‌ها می‌گوید، مهدی ارباب یزدی که یکی از خان‌های این ناحیه و از وکلای مجلس بود این باغ را از داماد ناصرالدین شاه خریداری کرد. او معماری این بنا را به سبک دوره پهلوی تغییر داد و بناهایی مثل استخر مرکزی و مجسمه اسب و تمساح را به آن افزود. حوض‌های هفت‌گانه که به‌صورت پله‌ای به هم متصل هستند، از مشهورترین قسمت این باغ است. پس از مرگ مهدی ارباب در سال ۱۳۴۸ این مجموعه به همراه باغ و ساختمان‌های آن در اختیار دربار پهلوی دوم قرار گرفت. در آن زمان این باغ به دو قسمت چارک جوادیه و باشگاه شهرداری تقسیم و به‌عنوان باغ ملی اعلام شد. این باغ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تبدیل به شهرداری شد و در سال ۱۳۷۴ تحت پوشش سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در آمد و از آن زمان به‌عنوان فرهنگسرای اشراق نام گرفت.
- پوشش گیاهی متنوع
یکی از زیبایی‌های محوطه فرهنگسرای اشراق، پوشش گیاهی زیبا و تماشایی آن است که هر ببینده‌ای را مجذوب خود می‌کند. به‌ویژه در فصل بهار که گل‌های رنگارنگ در باغ فرهنگسرا جلوه‌گری می‌کنند. محوطه باغ فرهنگسرای اشراق ۱۵۰گونه گیاهی دارد که از میان آنها می‌توان به توت، توسکا، درختچه‌های گل یخ، گل شرابی، کاج، انجیر، بلوط و درخت انار اشاره کرد.
- تندیس‌ها و سردیس‌ها
۱۲ سردیس و ۴ تندیس از عرفا و اندیشمندان حکمت اسلامی‌ـ ایرانی از قبیل شیخ اشراق، ملاصدرا، فارابی و... توسط استاد سیاوش سلیمی، از پیشکسوتان مجسمه سازی، ساخته و در محوطه فرهنگسرای اشراق نصب شده است. وقتی از درب جنوبی وارد می‌شوید، شیخ اشراق حتماً به شما خوش آمد خواهد گفت!
- کتابخانه شیخ اشراق
کتابخانه شیخ اشراق بیش از ۳۷۰۰۰ جلد کتاب در زمینه‌های مختلف دارد و برای کودکان هم بخش مجزا دارد. در این محل دو سالن مطالعه مجزا برای خواهران و برادران دارد که در تمام روزهای هفته از ۷ صبح تا ۱۰ شب پذیرای شماست.
- قنات‌هایی که ازسرخه حصار و تلو سرچشمه می‌گرفت
با وارد شدن به این مجموعه فرهنگی و تفریحی، قبل از استفاده از امکانات آن، در مسیرهای مختلف این مجموعه شاهد بخش‌های دیدنی هستیم. جویبارهای کوچکی که در گوشه و کنار باغ جاری است، نشان از روزگاری دارد که چشمه‌های آب روان در این قسمت از شرق تهران وجود داشته است. در نقل و قول‌های قویمی منطقه آمده است، دو دهنه قنات که از سرخه‌حصار و تلو سر چشمه می‌گرفته در سال‌های گذشته در این باغ وجود داشته که یکی از آنها به دلیل لایروبی نکردن خشک شده است، اما این آب قنات تلو است که هنوز جاری است و باعث سرسبزی و شادابی این باغ و تبدیل شدنش به یکی از دیدنی‌ترین فرهنگسراهای تهران شده است.
- شیخ اشراق کیست؟
در هنگام ورود به فرهنگسرای اشراق با تندیس یکی از مشاهیر بزرگ ایران آشنا می‌شوید که نام فرهنگسرا از نام این فیلسوف بزرگ ایرانی برگرفته شد است. شهاب‌الدین سهروردی مشهور به «شیخ اشراق» در سال ۵۴۹ قمری در روستای سهرورد، یکی از روستاهای شهرستان خدابنده استان زنجان به دنیا آمد و عمر کوتاه ۳۶ ساله‌اش، خیلی زود تمام شد. او در روزگاری زندگی می‌کرد که مردم از درک افکار او ناتوان بودند و به همین دلیل، عده‌ای از فقیهان شهر حلب (سوریه) او را به کفر متهم کردند تا سرانجام، سال ۵۸۵ قمری زندانی شد و به دلیلی نامعلوم از دنیا رفت. برخی شاگردانش که عقیده داشتند او را به قتل رسانده‌اند، سهروردی را «شیخ شهید» خواندند.
- دسترسی آسان به فرهنگسرای اشراق
برای رسیدن به فرهنگسرای اشراق که یکی از فرهنگسراهای تهران و واقع در شرق پایتخت است، بهترین راه استفاده از مترو است، برای این کار کافی است سوار خط ۲ مترو شوید و در آخرین ایستگاه یعنی ایستگاه فرهنگسرا پیاده شوید، و با گذر از پل هوایی روی خیابان جشنواره به این مجموعه خواهید رسید. اگر بخواهید از خطوط بی. آر. تی استفاده کنید می‌توانید سوار بی. آر. تی‌های مسیر آزادی ـ تهرانپارس شده و خود را به فلکه دوم تهرانپارس برسانید و از آنجا با یک تاکسی به خیابان جشنواره رفته و خود را به فرهنگسرای اشراق برسانید. اگر هم خواستید که با خودرو شخصی به این فرهنگسرا بروید از بزرگراه‌های یاسینی و رسالت می‌توانید استفاده کنید.
نشانی: فلکه دوم تهرانپارس، انتهای خیابان جشنواره، فرهنگسرای اشراق