همشهری آنلاین_ پریسا نوری: «اگر ترک نمی‌کردم الان به جای اینکه روی این نیمکت در پارک نشسته باشم و از هوای خوب بهاری لذت ببرم، یک مشت استخوان زیر خروارها خاک بودم» این را که می‌گوید سر می‌گرداند و به جوانی که در نیمکت کناری بی‌توجه به تابلوی«بوستان بدون دخانیات» که در چند متری آن طرف‌تر نصب شده مشغول کشیدن سیگار است، نگاهی می‌اندازد و خاطرات روزهایی که با کشیدن چند پاکت سیگار به شب می‌رساند را مرور می‌کند... به مناسبت روز جهانی بدون دخانیات با «حسن صفری» شهروند ۵۸ سالهای که ۲۹ سال است سیگار را ترک کرده، گفت‌وگو کرده‌ایم.
نخستین نخ سیگار را در اوایل نوجوانی و وقتی کلاس اول راهنمایی بوده دود کرده است. به گفته خودش آن زمان دلایل زیادی برای کشیدن سیگار داشته است: «پدر و برادر بزرگ ترم را در یک تصادف از دست داده بودم و خودم با اینکه سن کمی داشتم سرپرست و نان‌آور خانواده شدم. برای تأمین هزینه خانه یک مغازه کوچک به اندازه زیرپله اجاره کردم و مشغول سیگار فروختن شدم. با سن کمی که داشتم می‌دانستم که نباید سیگار بکشم اما انواع سیگارها با پاکت‌های پرزرق و برق که دم دستم بود وسوسه‌ام می‌کرد. اوایل هفته‌ای یک نخ می‌کشیدم تا اینکه کم‌کم دیدم اگر روزی یک پاکت دود نکنم شب خوابم نمی‌برد. »
حسن آقا که از ۱۲ تا ۲۸ سالگی یعنی بهترین سالهای نوجوانی و جوانی‌اش را همدم دود سیگار بوده از روزی می‌گوید که تصمیم به ترک سیگار گرفته است: «وارد ارتش شده بودم و فرمانده گروهان بودم. یک روز همراه گروهان در دشت دیره باید مسافتی را می‌دویدیم. من نفس کم می‌آوردم و نمی‌توانستم پا به پای بقیه بدوم و پیش سربازها احساس حقارت کردم و خجالت کشیدم. آن روز ۳ بسته سیگار همراهم بود. همه را دور انداختم و به خودم قول دادم دیگر لب به سیگار نزنم و تا امروز ۲۹ سال است که به قولم عمل کرده‌ام. »
- در خواب سیگار می‌کشم
همه ما در اطرافمان افرادی را می‌شناسیم که سیگار را با هر سختی ترک کرده‌اند اما پس از مدتی بعد از مواجه شدن با مشکلات زندگی دوباره به آن پناه برده‌اند، این افراد سیگار را مسکنی برای رهایی از فشارهای عصبی می‌دانند و راهی به جز آن نمی‌شناسند، اما اراده حسن آقا بر ترک سیگار حتی با وجود تلخ‌ترین اتفاق‌ها و بزرگ‌ترین مشکلات نشان داد این باور نادرست است: «۵ سال پیش پسرم همراه دوستانش در جاده اطراف سرخه‌حصار تصادف کرد و فوت شد. آن زمان پسرم ۱۹ ساله و دانشجو بود و این اتفاق تلخ کمرم را شکست. خیلی‌ها فکر می‌کردند با مرگ پسرم دوباره سیگاری می‌شوم اما با وجودی که خیلی سخت بود این بحران را مدیریت کردم و لب به سیگار نزدم. »
حرف‌هایش که به اینجا می‌رسد نفسی تازه کرده و انگار چیزی یادش افتاده باشد با تأکید می‌گوید: «البته همه اینها را گفتم این را هم بگویم که ترک سیگار کار آسانی نیست، سخت است و باید اراده قوی داشته باشید، خود من هنوز با گذشت ۲۹ سال از ترک سیکار، گاهی خواب می‌بینم که سیگار می‌کشم و بارها وسوسه سیگار کشیدن دوباره سراغم می‌آید، اما خودم را کنترل می‌کنم. »
- برای ترک نیکوتین تنها نیستید
«حسن آقا» ساکن محله اوقاف و چند ماه است که شهروند داوطلب برای دبیر کانون ترک دخانیات اداره سلامت شهرداری منطقه ۴ شده تا تجربیاتش از ترک سیگار را در اختیار همنوعانش بگذارد. او درباره فعالیت‌های این کانون می‌گوید: «در این کانون جلساتی با کمک انجمن ترک نیکوتین برگزار می‌کنیم که موضوع آن راهکارهای ترک سیگار و کمک به افرادی که می‌خواهند سیگار را ترک کنند است، البته با آمدن کرونا جلسات حضوری تعطیل شد اما فعالیت‌هایمان در گروه واتساپ ادامه دارد. »
این شهروند در ادامه از افزایش امکانات محله‌ها برای کمک به افرادی که می‌خواهند سیگار را ترک کنند این‌طور می‌گوید: «زمان ما امکانات به این صورت نبود اما الان در همه محله‌ها یک سرای محله است که کانون پیشگیری از مصرف دخانیات دارد، همچنین فرهنگسراها در مناسبت‌های مختلف مثل همین هفته بدون دخانیات برنامه‌های خوبی اجرا می‌کنند؛ در کنار اینها NGOها هم فعال شده‌اند که یکی از موفق‌ترین آنها انجمن نیکوتینی‌های گمنام است که بر پایه اصول ۱۲ قدم بنا شده و در همه جای تهران جلسه دارد. همه این برنامه‌ها رایگان است و الان هرکسی بخواهد نیکوتین را ترک کند تنها با یک سرچ ساده در اینترنت نخستین جلسه یا کانون ترک نیکوتین را پیدا می‌کند و از آنها کمک می‌گیرد. »
- بوستان‌های بدون دخانیات
شهرداری تهران به‌عنوان نهاد پیشگام در حوزه مبارزه با دخانیات از اواسط دهه ۸۰ اقدامات مؤثری برای پیشگیری از مصرف دخانیات در شهر تهران برداشته که یکی از آنها ایجاد کانون‌های پیشگیری از مصرف دخانیات و بوستان‌های بدون دخانیات در شهر تهران است. در بوستان‌های منتخبی که به‌عنوان بوستان بدون دخانیات شناخته شده‌اند، علائم هشداردهنده، تابلو و بنرهایی درباره ضررهای سیگار نصب شده است.
هرچند با وجود این علائم و تابلوها همچنان گاهی شاهد مصرف سیگار و قلیان در این بوستان‌ها هستیم. اما حداقل مصرف دخانیات در این بوستان، آسان نیست و جوان‌هایی که در این بوستان‌ها سیگار یا قلیان می‌کشند با تذکر بزرگ‌ترها مواجه می‌شوند. در سال ۱۳۸۹ بوستان قیطریه در منطقه به‌عنوان نخستین بوستان بدون دخانیات تهران نامگذاری شد و یک سال بعد بوستان فدک در منطقه ۸، عنوان نخستین بوستان بدون دخانیات شرق تهران را از آن خود کرد.
- آیا می‌دانید
مصرف دخانیات مثل سیگار، پیپ، چپق و قلیان نه فقط اعتیاد روانی، بلکه اعتیاد جسمانی هم ایجاد می‌کند.
هر سال حدود ۷ میلیون نفر در جهان در اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و با توجه به پیش‌بینی‌های افزایش جمعیت تا سال ۲۰۳۰ این میزان به ۸ میلیون مرگ در سال افزایش خواهد یافت.
کشیدن هر نخ سیگار باعث می‌شود حدود ۱۶دقیقه از طول عمر فرد سیگاری کم شود.
۷۰ ماده سرطان‌زا در دود تنباکو و سیگار است که بخشی از آن روی اشیا و وسایل محیط مثل صندلی، میز، فرش، داشبورد و... می‌نشینند و با لمس این سطوح این مواد خطرناک از راه پوست جذب بدن می‌شوند.
این تصور که فیلتر و چوب سیگار خطرات آن را حذف می‌کند و استفاده از سیگارهای کوتاه و لایت و خفیف، بی‌خطر است، درست نیست.
این موضوع که شستن تنباکو آن را بی‌ضرر می‌کند و چون دود آن از درون آب می‌گذرد، خطری برای سلامتی ندارد نیز صرفاً یک باور اشتباه است.
در حال حاضر بیش از ۴۴۰ بوستان بدون دخانیات در مناطق ۲۲گانه پایتخت وجود دارد.
پاد را بهتر بشناسیم
کانون‌های پیشگیری از استعمال دخانیات (پاد) با هدف جلوگیری از گرایش شهروندان به‌ویژه نوجوانان و جوانان به مصرف دخانیات و استفاده از ظرفیت‌های محلی در سال 90 درسراهای محله‌های مناطق 22گانه تهران تشکیل شد.
«زهرا علی‌اکبری» مدیر اداره سلامت شهرداری منطقه4 درباره فعالیت این کانون‌ها می‌گوید: «این کانون‌ها به کمک گروه‌های مردم‌نهاد در طول سال با برگزاری جلسات، نمایشگاه، همایش و کارگاه‌های مشارکتی... با موضوع پیشگیری از مصرف دخانیات فعالیت مستمر و در هفته ملی بدون دخانیات هم برنامه‌های مناسبتی در مدارس، مساجد، اداره‌های سلامت و بوستان‌های بدون دخانیات سطح محله‌ها برگزار می‌کنند.
در حال حاضر کانون پاد در منطقه 4، هزار و 850 عضو دارد که از این تعداد 231 نفر عضو فعال هستند.