همشهری آنلاین_ شهره کیانوش‌راد: او که از دوران قرنطینه و شیوع ویروس کرونا به بهترین شکل استفاده کرده و توانسته است در مسابقات آنلاین کشوری در رشته شطرنج رتبه نخست را کسب کند می‌گوید: «کرونا عادت‌های بسیاری را تغییر داد. یکی از آنها استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای آموزش‌ها و مهارت‌هایی بود که می‌توانستیم از خانه برای یادگیری آنها اقدام کنیم. » با این مربی شطرنج درباره ایجاد علاقه به ورزش‌های فکری به‌ویژه در کودکان گفت‌وگو کرده‌ایم.
چه شد که شغل خود را که مرتبط با رشته میکروب‌شناسی بود رها کردید و سراغ مربیگری شطرنج رفتید؟
علاقه به شطرنج از کودکی با من بود اما در دوره نوجوانی و جوانی نتوانستم به‌صورت حرفه‌ای به دنبال این رشته بروم. بعد از پایان تحصیلاتم در کارشناسی ارشد میکروب‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، در آزمایشگاه پاستور شروع به کار کردم و ۱۳ سال ادامه دادم. البته هیچ‌وقت شطرنج را کنار نگذاشتم اما به دلیل شرایط مالی و هزینه بالایی که برای آموزش شطرنج باید پرداخت می‌کردم نتوانستم در دوره‌های آموزشی شرکت کنم. آن زمان مربیان اغلب خارجی بودند و هزینه باید به‌صورت دلار پرداخت می‌شد. برای یادگیری تخصصی شطرنج، کتاب‌هایی را که در این زمینه بود مطالعه می‌کردم و در دوره‌هایی که از طرف فدراسیون برگزار می‌شد شرکت می‌کردم. به دلیل علاقه‌ای که به تدریس داشتم کم‌کم مربیگری شطرنج را شروع کردم و همچنان در میکروب‌شناسی هم فعالیت می‌کردم تا اینکه شطرنج در زندگی‌ام پررنگ‌تر شد و من بین این دو فعالیتی که داشتم، مربیگری شطرنج را انتخاب کردم. آخرین‌کاری که در آزمایشگاه پاستور انجام دادم تحقیق روی ببرهای سیبری بود که در ایران تلف شده بودند. بعد از آن تمام وقت و فعالیتم را به شطرنج اختصاص دادم. از سال گذشته نخستین دوره رشته دانشگاهی در مقطع کارشناسی برگزار شد و من هم برای ارتقای دانش خود در این زمینه تحصیل در مقطع کارشناسی شطرنج را شروع کردم.
بهترین زمان برای یادگیری شطرنج چه سنی است؟
مسابقات رسمی شطرنج از زیر ۶ سال برگزار می‌شود اما این موضوع به معنای محدودیت سن برای یادگیری نیست و در هر سنی می‌توان یادگیری شطرنج را شروع کرد. من شاگردان ۵ ساله هم داشته‌ام. شاگرد ۸۰ ساله‌ای هم دارم که پزشک به او توصیه کرده بازی شطرنج در بهبود آلزایمر او مؤثر است و به همین دلیل در کلاس‌های آموزشی شطرنج ثبت‌نام کرد. شطرنج تنها بازی فکری است که هم نیمکره چپ و هم نیمکره راست را درگیر می‌کند. بنابراین یکی از بازی‌هایی است که خانواده‌ها می‌توانند از دوران بچگی، فرزندانشان را با این رشته آشنا کنند.
خانواده‌ها از چه راهی می‌توانند فرزندان خود را به ورزش و به‌خصوص شطرنج علاقه‌مند کنند؟
بچه‌ها اگر در مسیر درست قرار بگیرند راهشان را پیدا می‌کنند. آموزش از راه تشویق در انتخاب مسیر زندگی مؤثر است که برحسب علاقه و استعداد هر فرد می‌تواند شکل بگیرد. در آلمان برای آموزش کودکان از مهره‌های شطرنجی که از کاکائو تهیه شده است استفاده می‌کنند و به‌عنوان جایزه به کودکان می‌دهند. محیط خانواده هم نقش مهمی در ترغیب فرزندان به سمت ورزش دارد. پدر من شطرنجباز بودند. من هم از زمانی که کم‌سن و سال بودم با مهره‌ها تا حدودی آشنا شدم و شطرنج را از پدرم یاد گرفتم. بازی شطرنج یکی از سرگرمی‌های دورهمی اعضای فامیل ما بود و زمینه علاقه من به شطرنج از خانواده‌ام شروع شد.
آیا دوره‌های آموزش شطرنج به کودکان با بزرگسالان متفاوت است؟
راه‌های آموزش متفاوت است و یک مربی باید بتواند بهترین شیوه را برای آموزش کودکان انتخاب کند. فدراسیون دوره‌های آموزشی شطرنج در چند جلسه کوتاه را برگزار می‌کند و برخی برای گرفتن مدرک مربیگری در این دوره‌ها شرکت می‌کنند و بعد با استفاده از این مدرک در مهدهای کودک به‌عنوان مربی مشغول به آموزش کودکان می‌شوند. کافی است روش‌های آموزشی که به کار می‌گیرند غلط باشد یا متناسب با شرایط و روحیات کودکان نباشد. این موضوع باعث می‌شود که نتوانند ارتباط خوبی با کودکان و خردسالان برقرار کنند و با آموزش‌های نادرست استعدادهای بالقوه را هدر دهند. آموزش به کودکان بسیار مهم است. حدود ۲ سال و نیم است که در حال تهیه فیلم‌های آموزشی هستم که محتوای آن آموزش شطرنج به کودکان است. ۱۲۰ برنامه ۱۰ تا ۱۲ دقیقه‌ای که به‌صورت کارتونی شطرنج را از ابتدا آموزش می‌دهد. فیلم‌ها در مرحله صدور مجوز و انجام کارهای قانونی برای عرضه به بازار است.
شهرداری در برخی بوستان‌ها میزهای شطرنج قرار داده است. چرا از این ظرفیت آن‌طور که باید استفاده نمی‌شود؟
قرار دادن میزهای شطرنج در بوستان‌ها کمک قابل توجهی در جذب مردم به رشته شطرنج دارد ولی متأسفانه به این موضوع خیلی توجه نشده است. پارک شریعتی در نزدیکی محل زندگی ما از بوستان‌هایی است که بازیکنان شطرنج از قدیم در آنجا جمع می‌شوند و به بازی می‌پردازند. گاهی که برای بازی به این بوستان می‌روم مشخص است که در طراحی میزها با اهل فن و کارشناس شطرنج هیچ مشورتی از نظر ابعاد، مشخصات میز و کیفیت آن نشده است. دقیقاً در فاصله ۱۰ متری از محیط شطرنج و به علت کور بودن فضا، جوانانی را دیده‌ام که در شرایط نامناسب و زننده‌ای به مصرف دخانیات و موادمخدر می‌پردازند.
از مسئولان اداره ورزش شهرداری تقاضا دارم در بوستان شریعتی و جاهای دیگر که فضای مناسب دارد یک آلاچیق به همراه میزهای شطرنج برای انجام بازی تدارک ببینند تا در زمانی که شرایط جامعه از نظر شیوع ویروس کرونا مساعد شد بتوانیم در این بوستان مسابقات شطرنج را برگزار کنیم. آرزو می‌کنم روزی این فضا به محلی برای بازی شطرنج تبدیل شود و مانند بوستان اندیشه، میزهای شطرنج آن جمع نشود.
با توجه به ظرفیت فرهنگسراهای منطقه ۳ در زمینه برگزاری کلاس‌های آموزشی، استقبال شهروندان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فرهنگسراها کلاس‌های آموزشی با قیمت‌های مناسب برگزار می‌کنند. البته استقبال شهروندان از این دوره‌ها در مناطق مختلف متفاوت است. من آموزش در فرهنگسراهای مناطق یک، ۳ و ۵ را برعهده داشته‌ام. با اینکه هزینه‌ها برای یک ترم ۶ جلسه‌ای ۱۲۰ هزار تومان و مناسب است اما در منطقه یک استقبال چندانی نمی‌شود و آموزش شطرنج اولویت خانواده‌ها نیست. اگر هم باشد احتمالاً خانواده‌ها کلاس‌های خصوصی را بر کلاس‌های فرهنگسرا ترجیح می‌دهند. اما در مناطق دیگر و به‌خصوص منطقه ۵ استقبال خیلی خوب بود.
کرونا چه تأثیری بر مسابقات و کلاس‌های آموزشی شطرنج داشت؟
شطرنج از جمله ورزش‌هایی است که می‌توان به‌صورت آنلاین دوره‌های آموزشی یا مسابقات آن را برگزار کرد. قبلاً این دوره‌ها بود اما استقبال نمی‌شد. کرونا باعث ترک عادت شد و تمایل برای شرکت در این دوره‌ها افزایش یافت. اتفاقاً به دلیل امکانات و نرم‌افزارهایی که وجود دارد آموزش غیرحضوری خیلی از حضوری بهتر است. شطرنج جزو ورزش‌هایی محسوب می‌شود که می‌توان به‌صورت آنلاین برگزار کرد. آموزش و مسابقات غیرحضوری موجب شده تا زمان تلف شده در رفت‌وآمد حذف شود و سرعت آموزش بالاتر برود. الان حتی کلاس‌های دانشگاهی شطرنج به‌صورت آنلاین و مسابقات هم به‌صورت غیرحضوری برگزار می‌شود. فدراسیون ورزش‌های کارگری یکسری مسابقات آنلاین با نام «جام کارگر» در رشته شطرنج برگزار و اعلام کرد که همه می‌توانند شرکت کنند. ۵۰ بازیکن از استان‌های مختلف شرکت کردند که من از استان تهران رتبه اول را کسب کردم. در شرایطی که کمتر باید از خانه بیرون برویم و مدام گوشی دست ماست می‌توانیم از شطرنج به‌عنوان یک بازی فکری، استفاده و کودکان و نوجوان را به این کار تشویق کنیم تا آنها استفاده بهینه‌ای از اوقاتشان داشته باشند و در فضای مجازی، فکرشان درگیر بازی شطرنج شود.