همشهری آنلاین_ رابعه تیموری: همشهری محله نمایندگان تعدادی از نهادهای مسئول و سازمان‌های مردم‌نهاد منطقه را گردهم آورد تا به بررسی راه‌های حل این مشکل بپردازند. «سیدرضا موسوی» معاون اجتماعی ناحیه مقاومت بسیج حبیب بن مظاهر، «شایان صمیمی» کارشناس اداره آسیب‌های اجتماعی منطقه ۱۷، «حسین مهربان» رئیس اداره خدمات اجتماعی شهرداری منطقه ۱۷، «حمیده نوری» کارشناس ارشد مشاوره و مددکاری کلانتری ۱۶۱ و «یوسف مقدمی» مدیرعامل جمعیت مردمی «همیاران شهر» افرادی بودند که در میزگرد شرکت داشتند و پیرامون این موضوع به بحث و تبادل نظر پرداختند.
همان‌طور که اطلاع دارید، در ماه‌های اخیر تعداد زنان متجاهر منطقه افزایش پیدا کرده و رفت‌وآمد آنها در محله‌ها باعث احساس ناامنی و اعتراض شهروندان شده است. برای ساماندهی مناسب این قشر آسیب دیده چه راه‌حلی پیشنهاد می‌کنید؟
مقدمی: همزمان با شیوع ویروس کرونا ۱۵ هزار معتاد ماده ۱۶ آزاد و در کوچه و خیابان رها شدند. این افراد که ناقلان بالقوه بیماری بودند، در نظام سلامت کشور از قلم افتاده بودند و به آنها توجه نشده بود. جمعیت همیاران شهر برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و با کمک شهرداری منطقه سراغ این گروه رفت و در طول ۶۰ تا ۷۰ روز خدمت‌رسانی بهداشتی و معیشتی به آنها بیش از ۴۰۰ کارتن‌خواب را شناسایی کرد. تعداد قابل توجهی از این کارتن‌خواب‌ها زن بودند و بعضی از آنها کودک هم داشتند.
نوری: در طرح‌های جمع‌آوری معتادان متجاهر که سال گذشته در منطقه اجرا شد حدود ۳۰ زن بی‌خانمان را شناسایی کردیم و به کمپ‌ها تحویل دادیم، اما در ۲ طرح جمع‌آوری معتادان که اردیبهشت و خرداد امسال اجرا شد، در میان افراد بی‌خانمان جمع‌آوری شده زن وجود نداشت.
موسوی: این افراد معمولاً روز در پاتوق‌های خود نیستند و شب‌ها سروکله آنها در منطقه پیدا می‌شود. حتماً زمان اجرای طرح‌ها مناسب نبوده که نتوانستید آنها را شناسایی و جمع‌آوری کنید.
مهربان: پیش از شیوع ویروس کرونا تعداد زنان متجاهری که در نقاط بی‌دفاع منطقه دیده می‌شدند به اندازه انگشتان یک دست هم نمی‌رسید، ولی پس از شیوع کرونا آمار این زنان به میزان قابل توجهی رسیده است.
برخورد قهری با این افراد و اجرای طرح‌های انتظامی برای جمع‌آوری آنها راه‌حل و نسخه‌ای امتحان شده است. این برخورد را تنها راه ساماندهی زنان متجاهر و حل این مشکل می‌دانید؟
مقدم: این روش سال‌ها امتحان شده و جواب نداده است. هریک از زنان بی‌خانمان منطقه زیست اجتماعی و روش کسب درآمد و تأمین مالی متفاوتی دارند و نباید برای همه آنها نسخه یکسانی پیچیده شود. مثلاً الناز که مادر کودکی به نام امیرعلی است، از قماربازی، روزانه حدود ۵۰ هزار تومان درآمد دارد. سهیلا زباله جمع‌آوری می‌کند و فرانک با تکدی‌گری اموراتش را می‌گذراند. تعدادی از آنها هم با اقدام‌های غیرقانونی مثل فروش موادمخدر زندگی خود را می‌چرخانند. شاید برای کسانی که به خرید و فروش و ساقی‌گری موادمخدر آلوده شده‌اند، تحویل به کمپ‌های اجباری درست باشد، اما کسانی مانند مادر امیرعلی، اگر یک سال در کمپ بماند، فرزندش چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟
نوری: اتفاقاً بهتر است این کودک از مادرش جدا و به بهزیستی سپرده شود تا در پای بساط قمار، انواع خلاف‌ها را آموزش نبیند، مادرش هم تا زمانی که اجبار و الزام قانونی در میان نباشد، مسیر زندگی خود را تغییر نخواهد داد. یقیناً این افراد با شما همکاری نخواهند کرد و اجرای طرح جمع‌آوری زنان متجاهر بهترین راه‌حل است. اطلاعات شما برای دسترسی به پاتوق‌های این زنان هم به موفقیت طرح کمک زیادی می‌کند.
مقدمی: شاید آمار روی کاغذ نشان دهد که اجرای طرح‌های ضربتی در کاهش این آسیب و ترک اعتیاد زنان متجاهر تأثیر دارد، اما آنچه در کف خیابان می‌بینیم خلاف این آمارها را ثابت می‌کند. وقت آن رسیده که راه‌حل‌های دیگری را امتحان کنیم. ما در جمعیت همیاران شهر به این نتیجه رسیده‌ایم که اگر از این افراد حمایت شود، زندگی سالمی را در پیش می‌گیرند. من و اغلب اعضای جمعیت همیاران شهر از اهالی همین منطقه هستیم و با ویژگی‌های ساکنان محله‌های مختلف آشنایی داریم. زنان متجاهر پراکنده در بافت مسکونی محله‌ها، از ساکنان منطقه هستند که از سوی خانواده‌هایشان طرد شده‌اند. ما سعی کرده‌ایم شرایط بازگشت آنها به خانواده را به وجودآوریم. پیگیری صدور مدارک هویتی برای علیرضا، یکی از کارهایی است که در حال انجام آن هستیم. پیشنهاد می‌کنم برای ساماندهی این زنان مکانی مناسب انتخاب شود که نهادهایی مانند نیروی انتظامی بر شرایط آن نظارت داشته باشد.
صمیمی: این زنان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند که نداشتن منبع درآمد یکی از مهم‌ترین آنهاست. بسیاری از زنان معتاد پس از گذراندن دوره ترک اعتیاد و خروج از کمپ، برای کسب درآمد و امرارمعاش به زندگی گذشته خود برمی‌گردند. با توجه به محدود بودن تعداد زنان متجاهر منطقه می‌توان برای حرفه‌آموزی و کسب درآمد آنها برنامه‌ریزی کرد. برای حرفه‌آموزی این گروه‌ساز و کار و نظارتی سنجیده‌تر از طرح‌های اجرا شده مرکز بهاران لازم است. اگر برای این زنان سرپناه و خانه‌ای در نظر بگیریم، فراهم کردن امکانات حرفه‌آموزی آنها هم تسهیل می‌شود.
ایجاد چنین خانه‌ای با راه‌اندازی کمپ زنان در این منطقه تفاوت زیادی ندارد. تجربه راه‌اندازی مرکز بهاران در محله زهتابی نشان می‌دهد که قرار گرفتن چنین مکان‌هایی در بافت مسکونی محله‌ها آسیب‌زاست و نارضایتی و مقاومت اهالی را به دنبال دارد.
مقدمی: وجود چنین زنانی بستری را فراهم می‌کند که معضلات اجتماعی در این منطقه بیشتر شود. ما در گشت‌های چند ماهه خود در محله‌ها چند خانه را شناسایی کردیم که قمارخانه شده بودند. بنابراین خانه‌هایی در محله‌ها وجود دارد که باید نظارت شوند. در حالی که اگر یک خانه امن برای این زنان در نظر گرفته شود و نهادهای مردمی و انتظامی بر روش اداره آن نظارت داشته باشند، آسیب‌های کمتری به دنبال دارد.
صمیمی: البته باید این محل را به نگهداری زنان متجاهر همین منطقه اختصاص دهیم تا در درازمدت به کمپ ویژه زنان تبدیل نشود.
نوری: این برنامه‌ها شاید پس از گذراندن دوره ترک اعتیاد زنان متجاهر مؤثر باشد و بهتر است اول در کمپ‌های ترک اعتیاد اجباری این دوره را بگذرانند. کلانتری زنانی را که در طرح‌ها جمع‌آوری می‌کند، به سامان‌سرای لویزان که ویژه نگهداری خانم‌های متجاهر است، تحویل می‌دهد. می‌توان هماهنگی‌هایی را انجام داد که این زنان پس از گذراندن دوره ترک اعتیاد به یک خانه امن منتقل شوند و مورد حمایت قرار گیرند.
موسوی: چنین تجربه مشابهی را در مرکز بازپروری شهید زیادیان داشتیم که موفق بود و نتایج قابل قبولی به همراه داشت. در این مرکز هم افراد پس از ترک اعتیاد مورد حمایت قرار می‌گیرند و با حرفه‌آموزی و کسب مهارت شرایط بازگشت آنها به جامعه و خانواده به وجود می‌آید.
مهربان: زمان کنترل ویروس کرونا مشخص نیست و شاید این شرایط تا مدت‌های طولانی ادامه داشته باشد. باید شهرداری، کلانتری، مراجع انتظامی و نیروهای مردمی منطقه با یکدیگر همکاری کنند تا زنان کارتن‌خواب رها شده ماده ۱۶ به‌صورت مناسبی ساماندهی شوند. حتی به دلیل اینکه زیرگذرها و حریم ریل راه‌آهن پاتوق این زنان است، باید شرکت راه‌آهن هم پای کار بیاید و همکاری کند. شهرداری می‌تواند در تأمین فضای نگهداری این زنان پس از دوره ترک اعتیاد کمک کند و در حرفه‌آموزی آنها با سازمان‌های مردم‌نهاد همراه شود.