تجربه چند زمین لرزه اخیر در تهران نشان داد بهترین و سریع‌ترین تصمیمی که می‌گیریم، خارج شدن از خانه است. فرقی هم نمی‌کند که از طبقه پانزدهم سوار آسانسور پرخطر شویم یا پله‌های فرسوده ساختمانمان را یکی دو تا کنیم تا زودتر به پایین و جایی برسیم که سقف روی سرمان آوار نشود. می‌دانیم خانه‌هایمان روی خط زلزله بنا شده و خطر جدی است اما باید قبل و زمان وقوع زلزله هوشیارانه عمل کرد. در این گزارش با اهمیت آموزش در زمان بحران و راه‌های کاهش آسیب‌های زلزله در مناطقی که ساختمان و برج‌ها روی گسل‌های پرخطر و زلزله خیر قد کشیده‌اند آشنا می‌شویم.
پیش‌بینی خسارات ناشی از زلزله، میزان تلفات جانی، بررسی ظرفیت‌های هر منطقه در مواجهه با خطر و مدیریت بحران از موضوعاتی است که با توجه به تجربه‌های چند زلزله اخیر می‌تواند در برنامه‌ریزی برای کارآمدی بیشتر مدیریت بحران مؤثر باشد. سوله‌های بحران در مناطق تهران از مکان‌هایی است که در دوره گذشته مدیریت شهرداری تهران با هدف آمادگی در برابر حوادث احتمالی مانند زلزله و طوفان راه‌اندازی شد. هرچند طی سال‌های گذشته برخی از این سوله‌ها تغییر کاربری داده یا برای ضبط برنامه، به صدا و سیما واگذار شده بودند اما اهمیت این سوله‌ها موجب شد تا دوباره برای فعالیت‌های مرتبط استفاده شوند.
«کیوان فاتحی منش» مدیر ستاد بحران منطقه یک درباره تعداد و فعالیت سوله‌های بحران منطقه یک می‌گوید: «۳ سوله بحران در محله‌های ازگل، گلابدره و شهرک شهید محلاتی در حال بهره‌برداری و ۲ سوله دیگر در محله‌های اراج و شهرک نفت در حال ساخت است. سوله‌ها هنگام وقوع، قبل و پس از بحران مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته قبل از بحران به‌عنوان محلی برای آموزش شهروندان، تشکیل جلسه‌ها یا برگزاری مانورها و در زمان بحران به‌عنوان محل ذخیره‌سازی اقلام مورد نیاز و مرکز توزیع استفاده می‌شود. در زمان وقوع بحران، تیم‌های امداد و نجات استان‌های معین می‌توانند در این سوله‌ها استقرار یابند و عملیات امدادرسانی به شهروندان را با استفاده از تجهیزات ذخیره شده در این مراکز انجام دهند. »
- اهمیت آموزش‌های طرح دوام
منطقه یک با داشتن برج‌های متعدد و تراکم جمعیتی در محله‌هایی با بافت قدیمی یکی از مناطق پرخطر در تهران به شمار می‌آید و این موضوع ضرورت آموزش در مواقع بحران را بیشتر می‌کند. فاتحی منش، آمار شرکت‌کنندگان در دوره‌های آموزشی را ۵۰۰ نفر در سال گذشته و ۳ هزار و ۵۰۰ نفر در مجموع ۷ سال گذشته عنوان می‌کند و می‌افزاید: «این تعداد اگرچه آمار خوبی است اما برای منطقه‌ای با جمعیت بالای ۵۰۰ هزار نفر کافی نیست. بسیاری از شهروندان با آموزش‌های اولیه امدادرسانی آشنا نیستند و این موضوع می‌تواند میزان تلفات در زمان زلزله یا حوادث دیگر مانند سیل و آتش‌سوزی را افزایش دهد. در صورت تدوین قانونی برای الزامی بودن، این آموزش‌ها موجب می‌شود تا این آموزش‌ها در اداره‌ها، دانشگاه‌ها یا حتی در دوره سربازی جدی‌تر پیگیری شود. شهرداری آموزش‌های کوتاه‌مدت را در برج‌ها و ساختمان‌های مسکونی یا اداره‌ها برگزار می‌کند و علاوه بر این، شهروندان می‌توانند در دوره‌های آموزشی طرح دوام شرکت کنند. مرحله اول آموزش‌ها به‌صورت مجازی و از طریق مراجعه به سایت مدیریت بحران انجام می‌شود. در مرحله دوم آموزش‌ها به‌صورت حضوری برگزار می‌شود و در پایان به اعضای شرکت‌کننده گواهینامه اعطا خواهد شد. اعضای گروه دوام می‌توانند در مانورها شرکت کنند و برای آنها اردوی آموزشی و دوره‌های بازآموزی نیز برگزار می‌شود. با توجه به اهمیت این دوره‌ها، شهروندان می‌توانند درخواست خود برای برگزاری کلاس‌های آموزشی در مجتمع‌های مسکونی را به ستاد مدیریت بحران منطقه ارائه دهند تا نسبت به برگزاری کلاس‌های آموزشی اقدام شود. »
- نقاط پرخطر و زلزله‌خیز
محدوده شهر تهران روی گسل‌های مختلف با ویژگی و پیچیدگی‌های خود قراردارد و بافت مسکونی در کلانشهر تهران از سال‌های گذشته با علم به وجود این گسل‌ها شکل گرفته و ساخته شده است. در قوانین شهرداری تهران وجود گسل به‌عنوان مبنا برای صدور مجوز ساخت وجود نداشته و صدور پروانه ساختمان براساس رعایت قوانین نظام مهندسی و آیین‌نامه ۲۸۰۰ بوده که زمین‌های براساس خطر زلزله به ۴ نوع بسیار پرخطر برای زلزله تا کم خطر تعریف شده است و در نقشه‌های ساختمان کنترل می‌شود.
تهران ۳ گسل اصلی دارد و گسل شمال تهران بزرگ‌ترین آنهاست که در جنوب دامنه رشته کوه البرز و در شمال تهران قرار دارد. این گسل از سوهانک و لشکرک در منطقه یک، آغاز و با عبور از مناطق فرحزاد و حصارک در منطقه ۲ به سوی غرب کشیده شده است. گسل شمال تهران در مسیر خود نیاوران، تجریش، زعفرانیه، فرمانیه و سعادت‌آباد را در بر می‌گیرد. ساختمان‌های فرسوده، برج‌های بلندمرتبه وگودهای پرخطر از موضوعاتی است که در صورت وقوع زلزله می‌تواند عمق حادثه را بیشتر کند. در منطقه ۲، گودهای دریا و ایران زمین زیرمجموعه گودهای پرخطر قرارمی گیرد. به گفته جواد قربانی اصیل، دبیر ستاد مدیریت بحران منطقه ۲، مقاوم‌سازی جداره‌های گود با طرح مشاور مقاوم‌سازی و مجری ذیصلاح انجام شده و این منطقه پیگیر تعیین تکلیف نهایی آن است. ایستگاه گاز فشار قوی در کوی فراز منطقه ۲ یکی دیگر از دغدغه‌های شهروندان هنگام وقوع زلزله است. به گفته مسئولان شهرداری منطقه ۲، از سال‌های گذشته، شرکت گاز به مقاوم‌سازی سازه‌ای و همچنین نصب شیر خودکار قطع کن گاز در زمان زلزله اقدام کرده و شهرداری منطقه ۲ در تلاش بوده تا با همکاری و هماهنگی با عوامل شرکت گاز، نسبت به ایمن‌سازی این منطقه اقدام کند.
در منطقه ۲ در مجموع ۹ پایگاه بحران دارد که از ظرفیت این مراکز برای آموزش شهروندان استفاده می‌شود. یادگیری فوت و فن امدادرسانی و شرکت در کلاس‌های آموزشی که توسط ستاد بحران مناطق شهرداری برگزار می‌شود می‌تواند ما را با راه‌های خودائمنی و امدادرسانی در مواقع بحران آشنا کند تا در مواقع خطر بتوانیم بهترین تصمیم را برای نجات جان خود و خانوده‌هایمان بگیریم.
- نقاط امن در هر محله کجاست؟
هنگام وقوع زلزله پیدا کردن نزدیک‌ترین محل امن یکی از دغدغه شهروندان است. اگر می‌خواهیم با نقشه تخلیه امن مناطق و محل سکونت خود مطلع شوید پیشنهاد می‌کنیم پیش از وقوع زلزله به سایت شهرداری تهران مراجعه کنید و با محل‌های تخلیه اضطراری آشنا شوید به نشانی
www.tehran.ir مراجعه کنید و با جست‌وجوی نام محله خود از نقاط امن در محله خود که در زمان اضطراری (مثل زلزله) اطلاع پیدا کنید. اسکان یافتن در این محل‌ها می‌تواند تا رسیدن امکانات و نیروهای امدادرسان به شما کمک کند تا بر ترس و اضطراب خود غلبه کنید.