همشهری آنلاین_ مرضیه موسوی: لایروبی این مسیل‌ها توسط اداره مسیل‌ها به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود تا در دوران رکود آب در این مسیل‌ها شاهد تولید لجن در مسیل وکانال‌ها نباشیم. وجود مسیل‌ها برای هدایت آب‌های سطحی، ضروری است. فقط کافی است مسیر حرکت آب در آن مسدود شود تا آب در خیابان‌های شمالی جنوبی منطقه به جریان درآید. مسیل زرگنده اختیاریه، نیل، قیاسوند، رودبار و کانال‌های ولنجک، دولت‌ـ مطهری، یارمحمدی و همت از کانال‌ها و مسیل‌های معروف منطقه ۳ هستند.
قدیمی‌ترین کانال آبی منطقه کانال ولنجک است که در دوره پهلوی اول ساخته شده. این کانال دیواره‌های سنگی دارد و برای مهار آب‌های سطحی این محدوده ساخته شده است. «مجید بهرامی» رئیس اداره مسیل‌های منطقه ۳ می‌گوید: «کانال قدیمی ولنجک دیواره‌ها و سقفی سنگی دارد و بخشی از سقف آن به‌صورت طاق ضربی ساخته شده است. این کانال‌ها برای جمع‌آوری آب‌های سطحی استفاده می‌شدند و هنوز هم وجود آن برای هدایت آب باران در تهران حیاتی است. بخشی از دیواره‌های این کانال از کاشی‌های لعابدار ساخته شده بود. اما به دلیل عبور خط اتوبوس تندرو چند سال پیش این کانال دچار ریزش شد و دیواره‌های کاشیکاری شده هم از بین رفت. بعد از مرمت برای ایجاد دیواره‌های مستحکم در این مسیر از لوله‌های بزرگ استفاده کردیم. »
مسیل‌ها و کانال‌های منطقه بیشتر جهت شمالی‌ـ جنوبی دارند و ادامه آنها در دیگر مناطق شهر تهران جریان دارد. مسیل زرگنده طولانی‌ترین مسیل منطقه است که امتداد آن به مناطق ۸ و ۱۵ تهران می‌رسد و از حاشیه بزرگراه امام علی(ع) راهی جنوب شهر تهران می‌شود. این مسیل در نقاط مختلف شهر تهران نام‌های متفاوتی دارد. برای مثال همین مسیل زرگنده در بالادست مسیل مقصودبیک نام دارد. بهرامی می‌گوید: «از گذشته از آب مسیل‌ها و کانال‌ها برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شد. البته در آن دوران این آب تمیزتر از حالا بود. اکنون هم برای آبیاری فضای سبز منطقه از آنها استفاده می‌شود. آب مسیل‌ها همین‌طور که به سمت پایین دست حرکت می‌کند به وسیله پمپ و لوله‌کشی برای آبیاری بوستان‌ها و فضای سبز دیگر مناطق هم به کار می‌رود. در نهایت این آب وارد دشت‌های جنوب تهران و جذب زمین می‌شود. »
- جای خالی اداره آب و فاضلاب
مخلوط شدن فاضلاب شهری با آب مسیل‌ها از مهم‌ترین مشکلات این روزهای مدیریت شهری است. زیرا افزایش نیترات موجود در آب آن را حتی برای استفاده در فضای سبز هم نامناسب می‌کند. رئیس اداره مسیل‌های منطقه ۳ می‌گوید: «آبی که در مسیل‌ها جریان داشت آب آلوده‌ای نبود اما به مرور با افزایش جمعیت تهران و اضافه شدن فاضلاب به این جریان آب‌ها باعث آلودگی آن شده است. چند سال پیش فاضلاب‌هایی که به سمت مسیل‌ها و کانال‌ها روانه می‌شدند یک به یک شناسایی شدند و ما برنامه‌ای برای حذف این فاضلاب‌ها از جریان مسیل‌ها در نظر گرفتیم. اما شرکت آب و فاضلاب منطقه هیچ همکاری با ما در این زمینه انجام نداده است. جلسات متعددی برای این موضوع برگزار کردیم و حتی بازدیدهای میدانی هم برای این کارترتیب دادیم. کارشناسان اداره فاضلاب باور نمی‌کردند که حجم فاضلاب ورودی به مسیل غیاثوند آنقدر زیاد باشد. اما حتی بعد از بازدید محلی و دیدن شرایط خطرناک هم تاکنون‌کاری برای جدا کردن فاضلاب از این مسیل انجام نشده است. »
- لایروبی مکانیکی
لایروبی کانال‌ها و مسیل‌ها به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود تا در هر ماه از سال این مسیل‌ها و کانال‌ها خالی از گل و لای باشند و در مسیر جریان آب مانعی وجود نداشته باشد. لایروبی در برخی از این مسیرها به‌صورت دستی و در برخی دیگر به‌صورت مکانیکی انجام می‌شود. بهرامی می‌گوید: «با توجه به شرایط اقلیمی منطقه و شیبی که در اینجا وجود دارد لایروبی مسیل‌ها و کانال‌ها اهمیت زیادی دارد. کانال‌هایی که عرض زیادی دارند و مسیر مناسبی برای حرکت خودروهای لایروبی در آن طراحی شده، به کمک لودر و دیگر وسایل مکانیکی لایروبی می‌شود. لایروبی در مسیرهای پر تردد که ممکن است ایجاد ترافیک کند در ساعات شب انجام می‌شود. طبیعی است که هنگام لایروبی مسیل‌ها و کانال‌ها بوی نامطبوعی در محله پخش شود که شهروندان را آزار می‌دهد. اما اگر بخواهیم به دلیل بوی نامطبوع از لایروبی به موقع صرف‌نظر کنیم ممکن است با نخستین بارندگی آبی که در مسیر خود موانع و گل و لای فراوان ایجاد شده، به سطح زمین حرکت کند و برای خانه‌ها و مغازه‌ها مشکل‌سازشود. »
- جریان‌های راکد دردسرساز
جریان مسیل‌ها و کانال‌های منطقه وقتی دردسرساز می‌شوند که آب راکد و بی‌حرکت مانده باشد. با آغاز بارندگی و جریان دوباره آب در این کانال‌ها بوی تعفن و لجن اطراف آن کانال را پر می‌کند.
«سعید امین سرشت» شورایار محله اختیاریه می‌گوید: «غیاثوند مهم‌ترین مسیل محله اختیاریه است که به‌طور منظم لایروبی می‌شود. این مسیل عرض قابل توجهی در محله اشغال کرده. مدتی قبل شهردار منطقه از ما خواسته بود مسیری را برای ایجاد پیاده‌راه به شهرداری معرفی کنیم که پیشنهاد ما استفاده از عرض مسیل غیاثوند برای این کار بود. به این صورت که سطح روباز آن پوشانده شود و تنها دریچه‌هایی برای هدایت آب‌های سطحی و همچنین لایروبی دوره‌ای به این مسیل ایجاد شود. در این صورت می‌توان در محله اختیاریه مسیر پیاده‌روی مناسبی را ایجاد کرد. »
به گفته شورایار محله عمق و پهنای این مسیل به اندازه کافی وسعت دارد که آب حاصل از بارندگی‌های شدید را هم هدایت کند و در صورت بسته شدن سطح آن، مشکل خاصی برای محله به وجود نیاید.
هدایت مسیر کانال قدیمی محله اختیاریه که از پشت تره‌بار محله به سمت کوچه سعادت می‌رفت این روزها مشکلات زیادی را برای اهالی محله به وجود آورده است.
امین‌سرشت می‌گوید: «کانالی قدیمی در محله اختیاریه وجود داشت که آب را از پشت تره‌بار به سمت کوچه سعادت هدایت می‌کرد. به دلیل ساخت‌وسازهای انجام شده در محله مسیر این کانال تغییر پیدا کرد و به سمت کوچه ایران تغییر مسیر داد. از طرفی ساخت‌وساز در مسیر این جریان آب مانع از حرکت دائمی آب در این مسیر شده است. فضای نمور کانال موش‌ها را مهمان این محله کرده و امان کاسبان و اهالی را بریده است. به محض اینکه بارندگی اتفاق می‌افتد آبی که در این مسیر به حرکت درآمده بوی لجن را در فضا پر می‌کند. وقتی بارندگی شدید باشد هم به دلیل نبود فضای کافی، این آب مخلوط شده با لجن به داخل مغازه‌ها نفوذ می‌کند. »