همشهری محله_ رابعه تیموری: سال‌هاست مردم غنی‌آباد با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند و نداشتن شغل و منبع درآمد بسیاری از آنها را به ترک ده و دیار آبا و اجدادی‌شان واداشته است. نیمروز یک روز تابستانی در ده غنی‌آباد گشتی زدیم و پای صحبت و درددل اهالی نشستیم. گزارش زیر حکایت این روزهای مردم ده غنی‌آباد و شرح مشکلات آنها است.
با کارخانه سیمان فقط چند کیلومتر فاصله دارد. میدانگاهی که تابلوی نونوار«غنی‌آباد» در حاشیه آن نصب شده، شباهتی به میدان ندارد. ستون‌های مدور غول‌پیکری که وسط ۲ لاین جاده علم شده، نشان می‌دهند زمانی دور یا نزدیک قرار بوده سه‌راه ورودی غنی‌آباد شکل و شمایل میدان به خود بگیرد، اما نیمه‌کاره رها شده است. گوشه کنار فضای خاکی وسیعی که با گاردریل از جاده جدا شده، پر از نخاله‌های ساختمانی است. تعداد خودروهای سبک و سنگینی که با شتاب از سه‌راه می‌گذرند، ناشمار است و تخلفات‌گاه و بی‌گاه راننده‌ها جلب توجه می‌کند. اوضاع شلوغ و درهم سه‌راه ورودی غنی‌آباد امان نمی‌دهد که با خاطری آسوده وارد آن شویم و از همانجا گلایه و شکوه‌های اهالی شروع می‌شود. «خدابخش یعقوبی» که از ۲۵ سال پیش در حاشیه جاده به کاسبی مشغول است، می‌گوید: «راننده‌ای که از آن طرف جاده می‌آید اصلاً دید ندارد. چراغ و تابلویی هم کنار جاده نصب نکرده‌اند.
روزی نیست که اینجا لااقل یکی، ۲ تصادف اتفاق نیفتد. »یعقوبی کپسول اطفای حریق و جعبه کمک‌های اولیه تهیه کرده تا به قربانیان حوادث رانندگی سه‌راه زودتر رسیدگی شود. او می‌گوید: «بیشتر این تصادفات شدید است و زخمی یا فوتی دارد، گوش من پر از صدای ناله کسانی است که در این سال‌ها از لای آهن پاره‌های خودروهای تصادفی بیرون کشیده‌ام. کپسول آتش‌نشانی داخل تعمیرگاهم گذاشته‌ام تا آتش‌سوزی‌های تصادفات را زودتر خاموش کنیم و قربانیان تصادفات کمتر آسیب ببینند. »اهالی غنی‌آباد شاهد رفت‌وآمد مسئولان بسیاری بوده‌اند که در آغاز مسئولیت خود به غنی‌آباد سر زده‌اند و وعده تکمیل ساخت میدان و ساماندهی سه‌راه غنی‌آباد را داده‌اند، اما دوران مسئولیت‌شان به سر رسیده و وعده‌هایشان به سرانجام نرسیده است.
- کارگاه‌های صنعتی در دل بافت مسکونی
خیابان شهید حاج حسین کلهر در ورودی غنی‌آباد قرار گرفته است. پیاده‌راه کم‌عرض حاشیه خیابان، در زیر شاخه‌های درختان کهنسال و پرشاخ و بار پنهان شده و گاردریل‌های کنار جاده رفت‌وآمد را دشوار کرده است. یعقوبی می‌گوید: «کسانی که وسیله نقلیه ندارند، با اتوبوس خط مترو شهر ری‌ـ زمان‌آباد خود را به ورودی غنی‌آباد می‌رسانند، ولی برای رسیدن به جاده باید از روی گاردریل‌ها عبور کنند که خطرات جانی زیادی دارد و بارها کودکان به خودروهای در حال عبور برخورد کرده‌اند. » اغلب خانه‌های قدیمی که در حاشیه جاده کمربندی سه‌راه غنی‌آباد قرار گرفته‌اند، به کارگاه صنعتگرانی تبدیل شده‌اند که از پس پرداخت اجاره کارگاه‌های صنعتی تهران و شهرری برنیامده‌اند. «حسین گرامی» یکی از این صنعتگران است که قاب عکس تولید می‌کند و کارگاه تولیدی او محل درآمد ۱۰ـ ۱۵ بانوی سرپرست خانوار است. گرامی می‌گوید: «در کارگاه‌های تولیدی کوچک معمولاً بانوان مشغول به کار هستند و باید این کارگاه‌ها در نزدیکی بافت مسکونی قرار داشته باشند تا آنها مشکلی برای رفت‌وآمد نداشته باشند. این کارگاه‌ها اگر در شهرک‌های صنعتی فعالیت کنند، هزینه و مشکلات رفت‌وآمد سبب می‌شود بانوان به کار در این کارگاه‌ها رغبتی نداشته باشند. »بخش مسکونی روستای غنی‌آباد جزو محدوده طرح هادی است. بعضی ازاملاک فرسوده حاشیه سه‌راه که خارج از محدوده طرح هادی قرار گرفته‌اند، این اقبال را داشته‌اند که به دور از چشم قانون تخریب و نونوار شوند، ولی اغلب آنها جز تبدیل شدن به کارگاه‌های صنعتی چاره‌ای ندارند.
- خیابان در قرق کارگاه‌های فروش ضایعات است
خیابان بلند و طولانی شهید کلهر خیابان اصلی دهستان غنی‌آباد است. در کوچه‌های باریک و طولانی منتهی به این خیابان از خانه‌های گلی روستایی اثری نیست و لابه‌لای خانه‌های قدیمی کوتاه و فرسوده آن، ساختمان‌های نوساز بلندقامت سنگی وآجری هم دیده می‌شود. مدرسه پسرانه، دستگاه خودپرداز و تنها مسجد ده هم در این خیابان قرار گرفته‌اند، ولی بیشترین کسبی که در غنی‌آباد رونق دارد، خرید و فروش ضایعات است. در هریک از گاراژهای وسیع ومغازه‌های قدیمی خیابان شهید کلهر، کوهی از زباله و ضایعات ریخته شده که بوی تعفن آنها از ابتدا تا انتهای خیابان احساس می‌شود. «علیرضا کمیجانی» از اهالی قدیمی غنی‌آباد است. او می‌گوید: «مالکان گاراژها به طمع گرفتن اجاره‌های بالا، گاراژهای خود را به پیمانکاران جمع‌آوری ضایعات اجاره می‌دهند. در کارگاه‌های تفکیک ضایعات اتباع مهاجر افغانستانی مشغول هستند و بسیاری از آنها برای نزدیک بودن به کارگاه در غنی‌آباد ساکن شده‌اند. افزایش اتباع مهاجر بافت مسکونی غنی‌آباد را تغییر داده است. » بسیاری از کارگران تفکیک ضایعات در اتاقک‌های داخل گاراژها و کنار زباله‌ها زندگی می‌کنند. اهالی غنی‌آباد پیش از شیوع ویروس کرونا راضی و ناراضی به حضور این انبارهای آلوده متعفن در کنار خانه‌های خود تن داده بودند، اما این روزها هراس انتقال ویروس کرونا، تحمل این همسایه‌های پرددرسر را برای اهالی دشوار کرده است. کمیجانی می‌گوید: «کوچه‌های ده جوی آب روباز ندارند و نباید در کوچه و خیابان‌ها موش و سوسک زیاد باشد، ولی وجود کارگاه‌های جمع‌آوری ضایعات باعث فراوانی موش، سوسک و مگس شده که تابستان‌ها امان ما را می‌برند. کارگران جمع‌آوری و تفکیک زباله که به بهداشت خود توجهی ندارند، در ده رفت‌وآمد می‌کنند و ممکن است باعث انتشار ویروس کرونا شوند.»
- زمین‌های خاکستری
دهستان غنی‌آباد در گذشته سرسبز بوده و مردم آن به دامداری و کشت گندم، جو وصیفی‌جات مشغول بوده‌اند، ولی پس از خشک شدن قنات ده، زمین‌ها به بیابان‌های بی‌حاصل تبدیل شده‌اند و جوانان با کار در مراکز صنعتی مانند کارخانه سیمان، کارخانه ذوب مس و استوک خاوران زندگی خود را می‌گذرانند. تعداد زیادی از زمین‌های کشاورزی بی‌حاصل به حال خود رها شده‌اند و به جای خوشه‌های طلایی گندم و جو، زباله‌های تلنبارشده و سرنگ‌های تزریق موادمخدر از گوشه کنار آنها سردرآورده‌اند. یکی از این زمین‌های بدطالع در اواسط خیابان شهید کلهری و در نزدیکی ساختمان تازه‌ساز و خوش سیمای «دهداری و شورای اسلامی» غنی‌آباد قرار گرفته است. نخاله‌های ساختمانی که در اطراف زمین ریخته شده، لااقل به اندازه گنجایش چند نیسان وانت است و روی نخاله‌های ساختمانی با زباله‌های خانگی و سرنگ‌های آلوده پوشیده شده است. در محوطه آسفالت کنار زمین تعداد زیادی وسایل ورزشی و زمین بازی نصب کرده‌اند. خیابانی که میان زمین و ساختمان دهداری قرار گرفته، بن‌بست است و اگر این زمین چنین حال و روزی نداشت، کودکان وخانواده‌ها می‌توانستند با خیال آسوده و بدون نگرانی از رفت‌وآمد وسایل نقلیه از این وسایل استفاده کنند.
دانش‌آموزانی که در کانال آب غرق شدند
ساختمان دهداری نونوارترین و زیباترین بنای غنی‌آباد است و سرسبزی و پاکیزگی محوطه مقابل ساختمان، اوضاع نابسامان زمین رهاشده را دوچندان به رخ می‌کشد. محوطه مقابل دهداری بزرگ و وسیع است و زمین چمن استاندارد و بوستان سرسبز وآبادی که در آن بنا شده، کمبود بوستان و فضای تفریحی ده غنی‌آباد را تا اندازه‌ای رفع کرده است. در دهستان غنی‌آباد فقط مدرسه ابتدایی و متوسطه دوره اول پسرانه وجود دارد و دختران باید برای درس خواندن به روستای اشرف‌آباد بروند. طی کردن مسافت روستای اشرف‌آباد تا ده غنی‌آباد بدون استفاده از وسیله نقلیه لااقل ۴۰ دقیقه طول می‌کشد، اما این مسیر راهی هموار و بدون مانع نیست و دختران غنی‌آباد باید از مقابل کمپ ترک اعتیاد معتادان بگذرند و کانال آب شهرری را پشت سر بگذارند تا به اشرف‌آباد برسند. کانال آب شهرری آب تصفیه‌خانه ری را به دشت پاکدشت و ورامین منتقل می‌کند و در تمام طول سال آب فراوانی در بستر آن جریان دارد. این کانال که کیلومترها طول دارد، حفاظ ودیواری به اندازه یک پرچین و نرده کوتاه هم ندارد و لحظه‌ای غفلت رهگذران کافی است که به داخل آب کانال فرو روند. این اتفاق بارها در غنی‌آباد پیش آمده و افراد زیادی طعمه کانال آب شهرری شده‌اند. «اسما کریمی» از دختران نوجوان غنی‌آباد است.
او می‌گوید: «زمستان که مجبوریم پیش از روشن شدن هوا به مدرسه برویم، اطراف کانال خلوت و ترسناک است و معتادان در اطراف آن پرسه می‌زنند. یکی از دوستانم موقع عبور از کانال به داخل آن سقوط کرده و من و همکلاسی‌هایم نتوانستیم او را نجات دهیم. »در مزارستان غنی‌آباد که فقط روزهای جمعه برای زیارت اهل قبور، در آن به روی اهالی باز می‌شود، افرادی دفن هستند که لااقل ۳ سده از دفن آنها در این روستا می‌گذرد. در این مزارستان دنج و نقلی که فضای سبز باصفا و سنگ مزارهای مرتب و هم اندازه‌ای دارد، فقط درگذشتگان بومی غنی‌آباد دفن می‌شوند. اغلب افراد مدفون در مزارستان غنی‌آباد که «بهشت فاطمه‌الزهرا(س) »نامیده شده، از اهالی طایفه‌های «کلهر»، «حسن»و«سیری» هستندو برای دفن ۷ شهید دهستان هم جایگاهی ویژه در نظر گرفته شده است. روشنایی دهستان غنی‌آباد از برق شهری تأمین می‌شود و قسمتی از آب شبکه آبرسانی روستایی شهرستان ری که از ۵۰ حلقه چاه و ذخیره سد ماملو تغذیه می‌شوند، سهم اهالی غنی‌آباد است.
- تغییرات مدیریتی، اجرای برنامه‌ها را به تأخیر می‌اندازد
«محمد حسن» معتقد است دهستان غنی‌آباد ظرفیت‌های ویژه‌ای دارد که از سوی مسئولان نادیده گرفته شده است. او از بر زمین ماندن نیازهای ضروری غنی‌آباد گلایه می‌کند و می‌گوید: «دهستان غنی‌آباد تا میدان شهرری فقط ۱۳ کیلومتر فاصله دارد و در حالی که در بخش مرکزی شهر ری ۱۲ روستا وجود دارد، غنی‌آباد به‌عنوان دهستان انتخاب شده است که نشان‌دهنده ظرفیت بالای غنی‌آباد برای پیشرفت و آبادانی است، اما متأسفانه به این دهستان توجه کافی نمی‌شود و از بسیاری از امکانات محروم است. » حسن نایب رئیس شورای اسلامی دهستان غنی‌آباد و از بومیان قدیمی این دهستان است که پیشینیان او ۳۰۰ سال پیش در غنی‌آباد ساکن شده‌اند. در گفت‌وگوی زیر حسن درباره شرایط و مشکلات غنی‌آباد توضیح داده است.
سه‌راه ورودی غنی‌آباد شرایط ترافیکی نابسامانی دارد و طرح ساخت میدان دهستان نیمه‌کاره رها شده است. برای تکمیل طرح وکاهش حوادث ترافیکی این محل چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
این سه‌راه کمربندی دوم تهران است و رفت‌وآمد لااقل ۱۵ روستا که تعداد قابل توجهی از مراکز صنعتی را در خود جای داده‌اند از این مسیر انجام می‌شود، اما هنوز از روشنایی کافی و تجهیزات ترافیکی ابتدایی محروم است. طرح ساخت میدان و ساماندهی ورودی غنی‌آباد ۱۲ سال پیش مطرح شده و با تغییر مدیریت مسِئولان بارها تغییر کرده است. این تصمیمات و تغییرات مداوم هزینه گزاف و بی‌نتیجه‌ای را به بیت‌المال تحمیل کرده و مشکلات اهالی غنی‌آباد حل نشده باقی مانده است. ما در این زمینه با مسئولان مختلف مکاتباتی داشتیم و در جلساتی که با فرماندار سابق شهرری برگزار کردیم، به نتایج خوبی رسیدیم، اما تغییر فرماندار شهرری باعث شد نتایج این جلسات عملیاتی نشود و مشکل حل نشده باقی بماند.
در حالی که یک مرکز بهداشت تنها تجهیزات و امکانات بهداشتی، درمانی غنی‌آباد است، برای امدادرسانی به مصدومان تصادفات رانندگی دچار مشکل نمی‌شوید؟
برای سرعت در امدادرسانی ۲ اکیپ اورژانس تهران را در ساختمان شورای اسلامی مستقر وامکانات امدادرسانی مجهزی مانند آمبولانس و تجهیزات اتاق احیا را فراهم کرده‌ایم. با همکاری «فاطمه فکوریان» بخشدار مرکزی شهرری و هیئت امنای مسجد فاطمه‌الزهرا(س) ستاد بحران تشکیل داده‌ایم وامکان اسکان و امدادرسانی هزار و ۸۰۰ نفر را در مواقع بروزحوادث پیش‌بینی نشده فراهم کرده‌ایم.
بسیاری از زمین‌های بایر کشاورزی به محل ریختن زباله و پرسه معتادان تبدیل شده است. برای ساماندهی این زمین‌ها چه برنامه‌ای دارید؟
بسیاری از این زمین‌ها به قطعات چند صدمترمربعی تفکیک و به چند مالک فروخته شده‌اند، امااملاک غنی‌آباد جزو موقوفات معین‌السلطنه است و برای ساخت‌وساز این زمین‌ها باید اداره اوقاف وامور خیریه جنوب‌شرق تهران مجوز صادر کند. متأسفانه ارتباط اداره اوقاف با مالکان و دیگر سازمان‌های ذیربط کافی نیست و در برخی موارد مالکان مجبور به رهاکردن ملک خود می‌شوند. این زمین‌ها مالک حصوصی دارند ودهیاری برای نظافت ورسیدگی به آنها وظیفه‌ای ندارد. یکی از این زمین‌های رهاشده نزدیک ساختمان شورا قرار دارد و به دلیل ناامنی و مشکلات این زمین، هر شب عوامل نیروی انتظامی در محل حضور دارند تا اهالی بتوانند از امکانات بوستان مجاور دهداری استفاده کنند.
کمبودامکانات فرهنگی از مشکلات اهالی غنی‌آباد است. برای حل این مشکل چه تدبیری اندیشیده‌اید؟
برای کاهش کمبودهای فرهنگی دهستان، در حال ساخت کتابخانه در ساختمان شورای اسلامی هستیم و قسمتی از فضای ساختمان شورا را به محل برگزاری همایش‌ها و کلاس‌های آموزش شهروندی اختصاص داده‌ایم. در واقع تلاش کردیم با استفاده از ظرفیت مسجد و دهیاری، گوشه‌ای از کمبودها را جبران کنیم.
برخی از اهالی معتقدند دهیاری و شورای اسلامی روستا برای نوسازی املاک فرسوده با آنها همکاری نمی‌کند. این موضوع را تأیید می‌کنید؟
دهستان غنی‌آباد در طرح هادی قرار داردو به دلیل واقع شدن دهستان بر روی گسل زلزله‌خیز جنوب ری، مقاوم‌سازی بناهای آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به همین دلیل با مساعدت بخشداری مرکزی شهر ری، عوارض نوسازی را به صفر رساندیم و برای تشویق به نوسازی بافت فرسوده تراکم ۱۸۰ داده می‌شود، اما گاهی اوقات برخی از اهالی درخواست ساخت طبقه جدید بر روی بنای فرسوده و قدیمی خود دارند که ناایمن وخطرآفرین است و نمی‌توانیم مجوز ساخت صادر کنیم.
وجود کارگاه‌های جمع‌آوری و تفکیک ضایعات در بافت مسکونی غنی‌آباد باعث نگرانی اهالی و افزایش احتمال انتقال ویروس کرونا شده است. برای ساماندهی این مشاغل چه اقداماتی انجام شده است؟
دراین کارگاه‌ها ضایعات مختلف مانند ضایعات عفونی و بیمارستانی هم جمع‌آوری و تفکیک می‌شود که برای سلامتی اهالی خطرات زیادی دارد. به همین دلیل به مراجع مختلف نامه‌نگاری کردیم تا برای جمع‌آوری ضایعات‌فروشی‌ها از بافت مسکونی اقدام شود. یکی از موانع برخورد با این مشاغل، مهاجر بودن صاحبان و کارگران این مشاغل است که اغلب اتباع افغانستانی هستند. برخی ازصاحبان کارگاه‌های جمع‌آوری ضایعات غنی‌آباد سودهای میلیاردی به جیب می‌زنند و حتی حاضرند برای اجاره یک گاراژ ۱۰ میلیون تومان اجاره بپردازند. مالکان گاراژها نمی‌توانند از این اجاره‌های کلان چشمپوشی کنند و در طرح برخورد با این مشاغل کارشکنی می‌کنند.