همشهری آنلاین_ زهرا کریمی: روستایی که خیلی سال پیش پشت قلعه‌ای بزرگ ساخته شد و به مرور زمان آن را پس قلعه نامیدند. حالا دیگر اثری از آن قلعه باقی نمانده است و جای آن را کافه رستوران‌ها گرفته‌اند. این روستای قدیمی به دلیل جاذبه‌های طبیعی همیشه مورد توجه خاص و عام بوده و حالا به پاتوقی برای 3طیف گروهی گردشگران، طبیعت گردان و کوهنوردان حرفه‌ای تبدیل شده است. مراجعه و حضور مردم در روزهای تعطیل و غیرتعطیل باعث شد تا اهالی روستا با اندک امکانات شهری باغ‌های شخصی را به مرور زمان در مسیر قله توچال، کنار رودخانه یا در کوهپایه تبدیل به باغ رستوران کنند. یکی دیگر از ظرفیت‌های مهم این روستا ایجاد بومگردی و اقامتگاه برای گردشگران است. وجود چنین ظرفیتی در روستا باعث شد به میان روستاییان و گردشگران برویم و در این‌باره با آنان همکلام شویم.
میدان مجسمه یا همان میدان سربند مثل همیشه پاتوقی برای گروه‌های کوهنوردی است. «سمانه سلامی» کوهنورد 40 ساله با فلاسک چای و کیسه خوابی که به دوش دارد منتظر سایر اعضای گروه است تا برسند و تا هوا گرگ ومیش نشده به پناهگاه شیرپلا بروند و در پناهگاه شب را به صبح برسانند. وقتی از او درباره روستای پس قلعه و ظرفیت بومگردی می‌پرسم در جواب می‌گوید: «اگر بومگردی در این روستا ایجاد شود خیلی عالی می‌شود. بومگردی صدبرابر راه‌اندازی رستوران و سفره‌خانه باعث رونق روستا می‌شود. طی سفرهایی که به مناطق مختلف ایران داشته‌ام برای ایجاد بومگردی کلبه‌های چوبی و کانکس‌های پیش‌ساخته را در محوطه‌های باز نصب کرده‌اند تا گردشگر برای یک شب در محلی ایمن و بی‌خطر سکنی کند اما این روستا با خانه‌های زیبای روستایی‌اش می‌تواند بهترین خدمات را به گردشگران ارائه بدهد. اکنون تیم‌های کوهنوردی با وجود پناهگاه قدیمی شیرپلا مشکل چندانی برای اقامت یک شب در کوهستان ندارند اما گردشگران برای استراحت باید به محل اقامتشان در شهر برگردند. در صورتی که شب‌های دربند هم جاذبه‌های خاص خود را دارد.»
- دورهمی‌های پراسترس دربند
سنگفرش سنگی مسیر باغ رستوران آبپاشی شده و زیر نور چراغ زنبوری‌ها می‌درخشند. دیزی‌های سنگی داخل تنور زغالی جوش می‌زنند. صدای آب رودخانه و همهمه گردشگران و باد خنکی که از بالادست به روددره‌ها می‌وزد حس آرامش خوبی را برای گردشگران به ارمغان می‌آورد و در این تنگه سنگی گذر زمان مفهومی ندارد. «احسان عاشوری» جوانی 30 ساله است که همراه دوستانش برای جشن تولد دوستشان قرارشان را در یکی از رستوران‌ها گذاشته‌اند. او می‌گوید: «اگر از ظرفیت روستا برای بومگردی استفاده شود من و دوستانم با فراغ بال بیشتری به اینجا می‌آییم و شب را هم همین‌جا دور هم می‌مانیم. اما الان خیلی نمی‌توانیم به رستوران‌های بالاتر برویم و همین اطراف نزدیک میدان سربند یک رستوران را انتخاب می‌کنیم که بتوانیم زودتر برگردیم. چون ماشین را هم جای خوبی پارک نکرده و پشت شیشه ماشین شماره گذاشته‌ام که اگر کسی تماس گرفت فوری خودم را به ماشین برسانم. هر وقت با دوستانم اینجا قرار گذاشته‌ام استرس جای پارک را داشته‌ام.»
- محل اقامت بدون پارکینگ محال است
صدای موسیقی و رقص نور رستوران‌ها بیش از کوچه باغ‌ها و گلدان‌های شمعدانی روی ایوان خانه قدیمی چشمنوازی می‌کند و مانع تماشای روستا می‌شوند. بهمنی یکی از اهالی قدیمی روستا گاهی خانه قدیمی پدرش را در تابستان به گردشگران اجاره می‌دهد. او می‌گوید: «روستای پس قلعه قدمت و خانه‌های قدیمی زیادی دارد. سقف بعضی از خانه‌ها تیرچوبی است. این سبک خانه‌ها برای شهرنشینان که سقف خانه‌هایشان گچبری است جذابیت و تازگی دارد. برای اجرا شدن این طرح باید خانه‌های قدیمی شناسایی شوند. خوشبختانه حدود یک ماهی است که گازکشی در روستا شروع شده. اگر گازکشی انجام شود زمستان‌ها هم به راحتی می‌توانیم از گردشگران پذیرایی کنیم. به تازگی بافت قدیمی روستا با ساخت‌وسازهایی جدید دستخوش تغییر شده است و دیگر روستا زیبایی سابق را ندارد. نکته دیگر نبود پارکینگ در خیابان دربند است و اگر کسی تصمیم به اقامت داشته باشد نبود جای پارک مناسب مانع چنین برنامه‌ریزی‌هایی برای آخر هفته گردشگران می‌شود.»
- اولویت ما توجه جدی به روستای پس قلعه است
روستای پس قلعه در منطقه یک جزو روستاهای توابع رودبار قصران است و به دلیل واقع شدن در منطقه کوهستان و مسیر کوهنوردان توچال جدا از خدماتی که از فرمانداری و بخشداری رودبار قصران دریافت می‌کند بی‌نصیب ازخدمات شهرداری ناحیه کوهستان نیست.
«سید مصطفی آقامیر» شهردار ناحیه کوهستان از ارائه خدمات به روستای کوهستانی نزدیک تهران می‌گوید: «مهم‌ترین برنامه‌ای که در شهرداری ناحیه کوهستان تعریف شده است حفاظت از محدوده کوهستان و ارائه خدمات به کوهنوردان در مسیر کوهپیمایی درکه، دربند، دارآباد، کلکچال و توچال است. مسیر دربند تنها مسیری است که در آن روستای پس قلعه واقع شده و از دیرباز برای پایتخت‌نشینان به‌عنوان منطقه‌ای گردشگری، تفریحی و ورزشی شناخته شده است. بنابراین با مراجعه 20 تا 30 هزار نفری شهروندان در روزهای پایان هفته و تعطیل به دربند باعث شد توجه و رسیدگی به این روستا جدی‌تر دنبال شود. آمار جمع‌آوری زباله از دربند، روستای پس قلعه و مسیر قله توچال حدود یک تن است. تولید چنین زباله انبوهی می‌طلبد توجه و رسیدگی جدی‌تری صورت بگیرد.»
آقامیر از ظرفیت‌های این روستا برای میزبانی از گردشگران می‌گوید و اضافه می‌کند: «گردشگران بیشتر مواقع برای مراجعه به باغ رستوران، بستر رودخانه و استفاده از تله سی یژ مراجعه می‌کنند. در صورتی که جاذبه‌های این منطقه بیش از اینهاست و متأسفانه گردشگران اطلاعات چندانی درباره آنها ندارند. به‌زودی تابلوهای راهنمای منطقه با هدف افزایش آگاهی کوهنوردان و گردشگران نصب خواهد شد. ضمن آنکه اجرای طرح بومگردی در روستا با وجود قله توچال، امامزاده ابراهیم(ع)، هتل اوسون، آبشار سوتک، پناهگاه قدیمی شیرپلا نقش مؤثری در جذب گردشگر به منطقه دارد. یکی دیگر از اقدامات مهم در شهرداری ناحیه کوهستان افزایش امنیت مراجعه‌کنندگان به منطقه دربند است و به همین منظور پایگاه امداد و نجات شهید وزوایی در دوراهی اوسون در مسیر کوهنوردان به‌زودی راه‌اندازی خواهد شد. ایمن‌سازی مسیر مانند نرده‌کشی در مجاورت پرتگاه‌ها، تراس‌بندی، گابیون‌بندی برای جلوگیری از ورود سنگ در مسیر و پیشگیری از رانش زمین، ساماندهی پل‌های چوبی و ساخت پل‌های فلزی و بتونی و ساخت سرویس بهداشتی کنار پایگاه امداد و نجات شهید وزوایی از جمله اقدامات در شهرداری ناحیه کوهستان است.
- درباره روستای پس قلعه در محله دربند چه می‌دانید؟
روستای پس قلعه در شمالی‌ترین نقطه تهران در 2کیلومتری شمیران واقع شده و بیش از 200 هکتار مساحت دارد. قدمت آن به پیش از اسلام می‌رسد و نشانه‌های باقی مانده از تمدن‌های گذشته در اطراف دهکده دیده می‌شود؛ مثل قبور زرتشتیان در انتهای‌آبادی و آثار باقی مانده در مکان فعلی تله سی یژ از محل شاه‌نشین قصر شاه میران از امیران عرب. به گفته اهالی دهکده، در ارتفاعات کوه پس قلعه سنگ‌نوشته‌ای وجود داشت که در زمان جنگ جهانی دوم روس‌ها متن آن را که به زبان آشوری بود ترجمه کرده‌اند. این روستا در ارتفاع 2هزار و صدمتر واقع شده است و نام قدیمی آن دربند علیا بود.
- تاریخچه تله سی یژ دربند
امروزه تله سی یژ دربند یکی از جاذبه‌های گردشگری به شمار می‌آید. در حالی که وقتی سال 1347 این تله سی یژ راه‌اندازی شد تنها برای استفاده اهالی روستاییان پس قلعه بود. این تله سی یژ با قدمتی 40 ساله تا سال 1394 فعال بود. مدتی به دلیل قدیمی بودن تعطیل شد و از سال 1396 توسط بخش خصوصی برای توسعه گردشگری در منطقه دربند و استفاده روستایی‌ها مجدد بازگشایی شد. تله سی یژ دربند حدود 600متر طول دارد و در ارتفاع 200متر واقع شده است. 2ایستگاه مبدأ و مقصد دارد و در مدت 10 دقیقه شما را به سمت مسیر کوهنوردی قله توچال می‌برد.
- اجرای طرح بومگردی منوط به مشارکت همه ارگان‌هاست
جاذبه‌های گردشگری تهران بیش از پل طبیعت، دریاچه خلیج‌فارس و برج میلاد است. جاذبه‌هایی که برخی از آنها با تاریخ و هویت تهران گره خورده‌اند. می‌توان از هدر رفتن زمان پیشی گرفت و دست در دست هم برای احیای آنها قدم برداشت. روستای پس قلعه با قدمتی چند هزار ساله نمونه‌ای از این دست اماکن گردشگری و تاریخی در پایتخت است. روستایی که هنوز حالش خوب است و می‌تواند با ظرفیت بومگردی میزبان نه فقط پایتخت‌نشینان بلکه همه گردشگران ایران باشد. به همین منظور همراه با «مهرشادکاظمی» رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران سری به روستای پس قلعه در منطقه یک تهران زدیم و از دریچه نگاه این مسئول ویژگی‌های گردشگری روستا را زیر ذره بین بردیم.
چه مناطق و اماکنی قابلیت بومگردی دارند؟
چنانچه منطقه‌ای قدیمی، دارای هویت، بکر و بومی باشد قابلیت بومگردی و اقامتگاه را دارد. روستای پس قلعه با هویت تاریخی که در منطقه از پیش از اسلام دارد با در نظر گرفتن ویژگی‌های محیطی، فرهنگی، طبیعی و اجتماعی اصیل منطقه‌ای درخور اجرای طرح بومگردی است. بومگردی در صورتی در یک منطقه ماندگار است که بومگردان یا گردشگران خود را نسبت به آن منطقه مسئول بدانند و اثر منفی بر ساختار محیط نداشته باشند و معمولاً طبیعت گردان جزو این گروه افراد بومگرد و مسئول به شمار می‌آیند.
تهران چقدر جاذبه بومگردی دارد؟
2قطب در شمال و جنوب تهران شرایط لازم و ظرفیت بومگردی را دارند. معمولاً مناطقی در اجرای این طرح موفق و نامدار می‌شوند که اهالی آن منطقه با هم درباره طرح به نتیجه اجمالی رسیده باشند و با مشارکت در اجرای طرح تلاش کنند که نمونه آن را می‌توان در روستای ماسوله یا امامزاده داود(ع) مشاهده کرد. این مناطق با حفظ هویت و ویژگی‌های منطقه توانسته‌اند در جذب گردشگر و بومگرد موفق عمل کنند و رونق و توسعه روستا از نتایج این تعامل بوده است. خوشبختانه طی سال‌های اخیر در حومه تهران مانند ورامین، فشم و لواسان بومگردی به‌صورت شخصی و حرفه‌ای صورت گرفته است. باید این طرح در محله‌های قدیمی تهران و شمیران و ری و روستاهایی مانند پس قلعه با رضایت اهالی زودتر با سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی و همکاری ارگان‌ها اجرایی شود.
برای توسعه بومگردی در تهران و به‌خصوص روستای پس قلعه چه تمهیداتی در نظر گرفته‌اید؟
اجرای طرح بومگردی در روستای پس قلعه نیازمند همکاری، تعامل و مشارکت ارگان‌ها و اهالی روستاست. روستای پس قلعه جاذبه‌های زیادی برای جذب گردشگر به منطقه دارد. اما غیر از ویژگی‌های بومگردی باید توجه بیشتری به تأمین زیرساخت‌ها شود. این روستا زیر نظر بخشدار و فرماندار لواسانات و رودبار قصران است و توسط دهیار و شورای روستایی اداره می‌شود و در حوزه شهرداری منطقه یک نیست و ستاد گردشگری تهران می‌تواند در پیشبرد سیاست‌ها نقش حمایتی از طرح را داشته باشد. البته شهرداری منطقه یک باید تمهیداتی برای ایجاد امکانات رفاهی مانند ساخت پارکینگ در این محدوده از خیابان دربند برای تردد گردشگران، طبیعت گردان و کوهنوردان در نظر بگیرد. چنانچه زیرساخت‌ها تأمین شود در آینده‌ای نزدیک می‌توان دربند را به قطب گردشگری نه تنها ایران بلکه جهان تبدیل کرد.
- طرح‌های بومگردی نیاز به بررسی دارند
«سید مهدی ساداتی» فرماندار شمیرانات با اشاره به اهمیت موقعیت این روستا در جذب گردشگر و استفاده از ظرفیت‌های بی‌نظیر این روستا در حوزه گردشگری تأکید می‌کند و می‌گوید: «پس قلعه از روستاهای دهستان رودبار قصران بخش رودبار قصران شهرستان شمیران استان تهران است. این روستا توسط دهیار و اعضای شورای اسلامی روستایی و زیر نظر فرمانداری و بخشداری لواسانات اداره می‌شود. این روستا با بافتی سنتی و جاذبه‌های چشمنواز در مسیر کوهنوردان توچال و در نزدیکی پایتخت واقع شده است و همین دلیلی شده تا بین سایر روستاها در جذب گردشگر نقش مهمی در منطقه ایفا کند. بنابراین با توجه به اینکه در سند توسعه شمیرانات گردشگری مهم است نباید از ظرفیت‌ها غافل شویم و منطقه را باید در این حوزه فعال کنیم. این روستا توسط شهرداری کوهستان به خانه هلال‌احمر و تجهیزات اورژانسی مجهز است. اکنون روستا در مرحله گازکشی است و بعد از عملیات عمرانی لوله‌کشی گاز اقدامات خوبی برای ایمنی مسیرها در روستا صورت خواهد گرفت.»
او افزود: «در این منطقه می‌توان پل معلق، ایجاد رینگ پیاده‌روی در اطراف روستا و خدمات گردشگری تله سی یژ را توسعه داد و در قالب اجرای طرح بومگردی در روستا نیز یکسری طرح‌های بومگردی از سوی اهالی و ساکنان روستا به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ارائه شده و در دست بررسی برای تأیید است. مسئولان محلی پس قلعه باید از اعتباراتی که در اختیار روستا قرار می‌گیرد در راستای برنامه‌ریزی برای رشد صنعت گردشگری و ایجاد درآمد پایدار برای اهالی منطقه گام‌های مؤثر و مثبتی بردارند.»
- توجه به زیرساخت‌های گردشگری
«سید حمید موسوی» شهردار منطقه یک توجه به کوهستان و تقویت مسیرهای گردشگری در منطقه را برای جذب گردشگر به محیط‌های طبیعی مهم می‌داند و می‌گوید: «همه اقشار جامعه با هر درآمد و ثروتی که دارند در فضا و محیط‌های گردشگری نیاز به عدالت اجتماعی دارند تا همه یکسان از خدمات گردشگری بهره‌مند شوند. اکنون سعی ما در حوزه گردشگری در شمال تهران تقویت و توسعه آن است و در این‌باره باید در مسیر استفاده بهینه و بهره‌مندی از تکنولوژی و در بهسازی کوهستان‌ها و محیط‌های طبیعی اقدام کنیم. در مسیرهای کوهستانی و گردشگری منطقه عده‌ای برای تفرج می‌آیند و عده‌ای هم کوهنورد حرفه‌ای هستند که ما تاکنون برابر تأکیدات شهردار تهران تلاش کرده‌ایم مسیرها را ایمن‌سازی کنیم. اقدامات دیگر در این بخش منطقه طی ماه‌های اخیر با کمک شهرداری کوهستان مربوط به ساماندهی دستفروشان مسیرهای کوهستان بوده است. طرح ضربتی جمع‌آوری سدمعبر روددره دربند هم با همکاری نیروی انتظامی، پلیس کوهستان و معاونت خدمات شهری شهرداری منطقه یک اجرا شده است.»