همشهری آنلاین_ پروانه بهرام‌نژاد: مجموعه‌ای که در محدوده «پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار» قرار دارد و زیرنظر اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران است. این مرکز که یکی از بخش‌های آن موزه حیات‌وحش و از جاذبه‌های طبیعی، گردشگری و تفریحی شرقی‌ترین منطقه پایتخت است، غرفه‌های دیدنی دارد که شهروندان می‌توانند رایگان از این موزه بازدید کنند اما ورود عموم به بقیه منطقه حفاظت‌شده ممنوع است.
داخل محوطه پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار ساختمان‌های اداری قرار دارد که سمت راست یکی از آنها به موزه تاریخی طبیعی اختصاص یافته‌است. ساختمان موزه خیلی بزرگ نیست و از همان ابتدای ورود و نرسیده به بخش اصلی موزه، تاکسیدرمی‌گونه‌های حیوانی و پرندگان در ورودی اصلی و کنج عزلت روی یک آبنما و صخره سنگی یکی در میان چیده شده‌اند وگویی غبار فراموشی روی آنها نشسته‌است. گونه‌های خاصی چون پلنگ، قوچ، سبزقبا، راسو، جغد و... که خیلی از آنها به دلیل کم‌لطفی و بی‌توجهی برخی از شهروندان که با شکار یا تصادف حیات‌شان را از دست داده‌اند اما به دارایی‌های این مجموعه افزوده شده‌اند آن هم با تلاش محیط‌بانان و دست‌اندرکاران این محدوده پس از تاکسیدرمی.
«احد کرباس‌فروش» کارشناس زیست‌گاه‌ها و حیات‌وحش پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصارکه راهنمای ما در بازدید از این موزه است، افسوس می‌خورد و می‌گوید: «کم لطفی می‌کنند! برخی از شهروندان به محیط‌زیست و گونه‌های آن آسیب می‌زنند اما ما شبانه‌روز اینجا هستیم تا مراقب این ودیعه الهی برای نسل‌های آینده نیز باشیم.»
- از پلنگ ایرانی تا کبک منزوی
موزه تنوع‌زیستی هر کشور به نوعی خزانه ملی برای حفظ سرمایه‌های زیستی آنجا به شمار می‌آید که موزه تنوع زیستی اداره پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار هم یکی از آنها است. این موزه سال ۱۳۷۴ تأسیس و در سال ۱۳۹۲ بازسازی اساسی شده و غنای گونه‌ای آن افزایش یافته‌است. این موزه حدود ۴۰۰مترمربع وسعت دارد که ۳۰۰مترمربع فضای نمایشی و ۱۱ غرفه از امکانات آنجا است. کرباس‌فروش دراین‌باره می‌گوید: «تعداد دیوارنماها، ۶ «هدمانت» شامل۲ قوچ و ۳ کل و ۱ گراز، تعداد ۱۱ «دیوراما» بخشی از امکانات این موزه است. همچنین «تروفه‌های پرندگان» شامل‌گونه‌های اردک سرسبز، خوتکا، خوتکا ابرو سفید، تنجه، دلیجه کوچک، زنبورخوار، سبزقبا، سارگپه، تیهو، اگرت سفید بزرگ، ماهی خورک ابلق، ماهی خورک سینه سفید، باکلان، ابیا، تلیله کوچک، چنگر، خروس کولی، خروس کولی دم سفید، پاشلک معمولی، طاووسک، چاخ لق، باقرقره شکم سفید است. این میان «تروفه‌های پستانداران» نیز شامل گونه‌هایی از جمله شغال، شنگ، آهو، کفتار، قوچ و میش، گراز، کل و بز، پلنگ، خارپشت، گرگ، گربه جنگلی و سمور سنگی است.»
- تروفه یا تاکسیدرمی
داخل ساختمان موزه یک «قوچ» روی پاهایش ایستاد ه و اطرافش را هم چند ویترین احاطه کرده‌است. در پس زمینه غرفه‌ها هم نقاشی‌هایی از طبیعت دیده می‌شود که اصطلاحا به آن «دیوراما» می‌گویند که نشانگر محدوده و ویژگی‌های طبیعی و محیط زندگی حیوانات و پرندگان است. این میان داخل هر غرفه نیز در روی زمین انواع بوته و گیاهان خشک به چشم می‌آید که این ویژگی را تکمیل می‌کند. کرباس‌فروش دراین‌باره می‌گوید: « «دیوراماها» همان پرده‌های نقاشی شده هستند که بازدیدکنندگان را با زیستگاه حیات‌وحش ما که در آن زندگی می‌کنند، آشنا می‌کند. ما در این موزه‌گونه‌های جانوری و گیاهی را در معرض دید قرار داده‌ایم تا مردمی که نمی‌توانند براساس قوانین، به مناطق حفاظت شده ورود پیدا کنند از اینجا بازدید داشته‌باشند. حتی حشرات و فسیل‌ها، سنگ‌واره‌ها و هر آنچه که در این موزه می‌بینید، زنده آن را در داخل منطقه حفاظت شده داریم.»
- ویترین‌های تماشایی
در میان ۱۱ غرفه موزه، بخشی به حشرات و پروانه‌ها اختصاص یافته که در ویترین‌های ایستاده قاب گرفته شده‌اند و شما می‌توانید نام‌های علمی آنها را ببینید و در کنار آنها با انواع سنگ‌ها و وضعیت زمین‌شناسی محدوده و جنین‌های داخل شیشه و... را از نزدیک تماشاکنید. کرباس‌فروش تأکید می‌کند: «هیچ کدام ازتروفه‌ها یا تاکسیدرمی‌هایی را که در اینجا می‌بینید ما نکشته‌ایم، چنین اجازه‌ای نداریم که‌گونه‌ای را از بین ببریم. اینها یا خودشان از بین رفته و مرده‌اند یا مرده از شکارچی‌ها آنها را گرفته‌ایم. این میان تعدادی هم براثر تصادف با ماشین جانشان را از دست داده‌اند.» او می‌افزاید: «گونه‌های داخل غرفه‌ها هر سال چند بار تمیز و ضدعفونی می‌شوند تا بوی نامطبوع نگیرند.»
- راه دسترسی و زمان بازدید
بازدید از این مجموعه هر روز امکان‌پذیر بوده و رایگان است و لی در این ایام شیوع ویروس کرونا کمی شرایط تغییر کرده است که «محسن رستمی» کارشناس آموزشی پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار دراین‌باره می‌گوید: «هیچ محدودیتی برای پذیرش افراد و خانواده‌ها نداریم اما به دلیل شیوع ویروس کرونا در حال حاضر برای بازدید از موزه هماهنگی قبلی و همراه داشتن ماسک و دستکش الزامی است.» موزه تاریخی طبیعی پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار در سه‌راه‌تهرانپارس، کیلومتر ۵/۸ بزرگراه شهید یاسینی، داخل بوستان جنگلی سرخه‌حصار، خیابان گل مریم قرار دارد و شما برای هماهنگی می‌توانید با شماره‌های ۷۷۳۵۵۷۸۱و۸۲ تماس بگیرید.
- منظور از موزه تنوع‌زیستی چیست؟
براساس تعریف اداره حفاظت محیط‌زیست، موزه تنوع زیستی به مکانی اطلاق می‌شود که: «نمونه‌ها، جلوه‌ها و ذخایر متنوع جانوری و گیاهی و شواهدی از طبیعت در آن جمع‌آوری، ثبت، ضبط، شناسایی، طبقه‌بندی و نگهداری و به نمایش گذاشته می‌شود. موزه تنوع‌زیستی این امکان را برای افرادی به وجود می‌آورد که قادر به مشاهده جانوران و حیات وحش در طبیعت نیستند، تا آنها را از نزدیک ببینند و با نام و ویژگی‌های ظاهری و زیستی آنها آشنا شوند و محققان نیز بتوانند درباره‌گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی موجود در آن مطالعه کنند.»
سال ۱۳۷۴ موزه تاریخی طبیعی پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار تأسیس شده است.
۱۱ غرفه‌گونه‌های حیوانی و پرندگان در موزه وجود دارد.