همشهری آنلاین_ زینب زینال‌زاده: نهایتاً جلسه با اکثریت آرای قضات، رأی به ابطال مقررات مربوط به برگزاری انتخابات شورایاری محله‌ها شهر تهران به علت مغایرت با قانون داد و به این‌ترتیب، از این پس برگزاری انتخابات شورایاری‌ها مجوز و مبنای قانونی ندارد. این خبر ظاهراً مربوط به نحوه برگزاری انتخابات شورایاری‌ها بود، اما برداشت‌ها و تعابیر متفاوت از آن، نهاد مردمی شورایاری را با چالش مواجه کرد. در این گزارش علاوه بر تورق پرونده ۲۰ ساله شورایاری‌ها، نظر چند مطلع و کارشناس را هم جویا شدیم.
موضوع شورایاری‌ها سال ۷۸ همزمان با فعالیت نخستین دوره شورای اسلامی شهر تهران مطرح شد و آذر همان سال نیز به تصویب شورای وقت رسید. اواخر سال ۷۹ بود که نخستین انتخابات شورایاری‌ها به‌صورت آزمایشی ابتدا در ۱۰ محله و مرحله دوم در ۸۷ محله پایتخت برگزار شد.
انتخابات دوره دوم شورایاری‌ها در بهمن ۸۴ توسط شورای‌شهر دوم در ۳۷۱ محله تهران برگزار شد و اعضای شورای‌شهر دوم در این دوره تلاش کردند تا از ظرفیت‌ها و کارکردهای شورایاری‌ها بیشتر استفاده کنند. به همین دلیل برای نخستین بار طرح ۱۰ اولویت محله‌ها در راستای شناسایی مشکلات و اولویت‌بندی آنها مطرح شد.
در دوره دوم شورایاری‌ها بود که «رسول خادم» یکی از اعضای وقت شورای‌شهر دوم برای نخستین بار موضوع برداشت‌های مختلف و حتی اختلاف نظرها درباره شورایاری‌ها را مطرح کرد و گفت: «نمایندگان وزارت کشور دربند ۷ لایحه اصلاحیه قانون شوراها در تلاشند شورایاری را به منزله کار اجرایی شورا تلقی کنند و مردمی‌ترین بخش حاکمیت را که در ساماندهی امور جاری مردم بسیار حائز اهمیت است مسلوب و واژه حمایت را به جای اقدام جایگزین کنند و با خلط مبحث، شوراها را از اساسی‌ترین وظیفه که جذب مشارکت اجتماعی است، محروم کنند.» اما این هشدار جدی گرفته نشد.
انتخابات دوره سوم شورایاری‌ها هم توأم با شورای سوم شهر تهران برگزار شد و در همین سال بود که به دلیل نداشتن مصوبه مجلس، بیشترین مقاومت در برابر برگزاری انتخابات شورایاری انجام شد. اعضای شورای سوم پس از پایان انتخابات دوره سوم شورایاری‌ها با تصویب طرحی دوفوریتی مدت زمان فعالیت اعضای اصلی و علی‌البدل شورایاری محله‌ها را از ۲ سال به ۴ سال افزایش دادند.
از دوره سوم بود که اما و اگرها در مورد فعالیت و بقای شورایاری‌ها مطرح و هر بار به روش کدخدامنشی و پا در میانی وزیر کشور ختم به خیر شد.
با وجود اختلاف‌نظر درباره انتخابات شورایاری‌ها، چهارمین دوره شورایاری‌ها هم با یک سال وقفه، اواخر سال ۹۳ برگزار شد. شاید افول شورایاری‌ها درهمین دوره بود، چراکه با روی کارآمدن شورای پنجم اسلامی شهر تهران، نقش شورایاران در اداره شهر کمرنگ شد.
مرداد سال گذشته همزمان با برگزاری پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌ها، وقتی «ناصر سراج» رئیس وقت سازمان بازرسی کل کشور، اعلام کرد انتخابات شورایاری‌ها صددرصد غیرقانونی است، نهاد شورایاری را با چالشی بزرگ و جدی روبه‌رو کرد. اواسط تیرماه امسال بود که دیوان عدالت اداری انتخابات شورایاری‌ها را غیرقانونی خواند و همین یک جمله به‌گونه‌های مختلف تعبیر شد و این نهاد مردمی را با ۲ دهه فعالیت زیر علامت سؤال بزرگی قرار داد.
- فرصت باروری به شورایاری بدهیم
شخصاً یقین و باور دارم شورایاران در مدت فعالیتشان خوب کار کرده‌اند و کارنامه درخشانی دارند. نهاد شورایاری نوپاست و برای تبدیل شدن آن به درختی تنومند قطعاً به زمان نیاز است. شورایاران ظرفیت‌های زیادی دارند که با استفاده از آنها می‌توان شاهد آبادانی تک تک محله‌های پایتخت بود. بنابراین اعضای شورای اسلامی شهر تهران نه تنها مشکلی با شورایاران ندارند، بلکه تلاش می‌کنند از ظرفیت‌های آنها برای رفع مشکلات محله‌ها استفاده کنند. به‌طور حتم شورای اسلامی شهر تهران حامی این نهاد مردمی است و در چهارچوب قوانین از آن حمایت می‌کند.
- تمرین دموکراسی را ناقص نگذاریم
یکی از مهم‌ترین مزایای نهاد شورایاری‌ها استفاده از ظرفیت نخبگان محلی برای اداره محله‌هاست. اصل این اتفاق کارکرد خوبی دارد و در بیشتر کشورهای پیشرفته عموماً شهرها به وسیله نهاد شورای محلی اداره می‌شود. نمونه موفق این قبیل شهرها، آمستردام و لندن است که شهردار از طریق همین شورایاری محلی انتخاب می‌شود و گاهی اوقات حتی دوره مسئولیتش از یک رئیس‌جمهور هم بیشتر است. اما در تهران متأسفانه شورایاری‌ها چندان موفق عمل نکرده‌اند.
مهم‌ترین دلیل موفق نبودن شورایاری‌ها در تهران آشنا نبودن با تمرین دموکراسی‌های مدنی بود. البته در این مدت فرصت خوبی هم برای تمرین و یادگیری این دموکراسی‌های مدنی فراهم شد، اما در حال حاضر مردم تهران این تمرین را به‌صورت ناقص تجربه کرده‌اند.
وقتی نظرات و دیدگاه‌های مردمی نباشد، طبیعتاً شکل تصمیم‌گیری‌ها در شورای اسلامی شهر هم تغییر می‌کند. مدیران با دیدگاه و نظرات خود ایده و طرح می‌دهند و این طرح شاید فقط در حد تغییر نام یک خیابان یا معبر باقی بماند. اما اگر نهاد شورایاری باقی بماند با توجه به آزمون و خطایی که در این چند سال پس داده است، برای پختگی و تکمیل فعالیت این نهاد مردمی که پلی میان مردم و مسئولان هستند، به مرور فرصت‌های بهتری پیش می‌آید و مردم تهران به تجربه‌های جدیدتری برای اداره بهینه شهردست پیدا می‌کنند.