همشهری آنلاین- سمیرا باباجانپور :عصر روز دوشنبه، ۶ مردادماه ۱۳۹۹، به همراه عکاس روزنامه «همشهری»، به پیشنهاد اهالی شهرک «الهیه» در محله بهاران و به اتفاق اعضای شورایاری و هیئت امنای شهرک، راهی مسیری می‌شویم که ساخت‌وسازهای غیرمجاز در آن دردسرهایی برای اهالی شهرک ایجاد کرده است. مسیر را پیاده به سوی بلوار «کوهسار» و جاده «سولقان» پیش می‌گیریم. «محمدحسین زرینه»، از اعضای شورایاری محله بهاران، محدوده‌ای را به ما نشان می‌دهد که قرار است یکی از پروژه‌های بزرگ انبوه‌سازی منطقه ۵ در آن اتفاق بیفتد. حصارهای بتونی دور تا دور محدوده کارگاه ساختمانی کشیده شده و گویا قرار است چندین برج با بیش از ۶۰۰ واحد مسکونی در این محدوده ساخته شود. مسیر خاکی حاشیه پروژه را به سوی باغ‌های کن طی می‌کنیم که ناگاه صدای فریاد مردی، مصاحبه را متوقف می‌کند. مرد که سراسیمه به سوی ما می‌دود با صدای بلند فریاد می‌زند: «این خیابان شخصی است. شما حق ورود به آن را ندارید.» خیابان شخصی!!! یک خیابان خاکی بدون در و حصار که سال‌هاست شهروندان از آن برای تردد استفاده می‌کنند. مشخص نیست از چه زمانی به یک ملک شخصی تبدیل شده است. هنوز فریادهای او ادامه دارد که چند مرد دیگر وارد خیابان می‌شوند. کسی نمی‌پرسد اینجا چه می‌کنید و کارتان چیست؟ تنها صدای فریاد و فحاشی است که به گوش می‌رسد و تهدیدی که لحظه به لحظه شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد. ۱۰ نفری دورمان جمع شده‌اند. کسی نمی‌داند چگونه و از کجا این جماعت از حضور خبرنگار همشهری که برای تهیه گزارش درباره ساخت‌وساز غیرمجاز به آنجا رفته است، مطلع شده‌اند. مردی فریاد زنان می‌گوید: «باغ خودمان است، دلمان می‌خواهد بسازیم.» دادوبیداد که بالا می‌گیرد، جوانی به سوی عکاس می‌دود تا دوربین را بگیرد و فریاد می‌زند: «عکس‌ها را پاک‌کن، همه را پاک‌کن وگرنه دوربین‌ات را می‌شکنم.» با شهردار ناحیه ۲ تماس می‌گیریم. «پوریا غلامی»، چند ساعتی است که شهردار ناحیه ۲ منطقه ۵ شده است. مشکلات و دردسرهای این ناحیه آنقدر زیاد است که جابه‌جایی زود هنگام شهردار ناحیه، عجیب نباشد. اعضای شورایاری و هیئت امنای شهرک الهیه، سرانجام موضوع را خاتمه می‌دهند. دعوایی که در این محدوده از منطقه ۵ نه تنها عجیب نیست، بلکه همیشگی و مستمر است.
- ساخت‌وساز در باغ‌های تثبیت شده
گزارش میدانی ما از ساخت‌وسازهای غیرمجاز در محدوده جغرافیایی محله کن، حاشیه محله بهاران و باغ‌های انبوه در حالی با پرخاش و تهدید به پایان می‌رسد که سال‌هاست زمزمه‌های این ساخت‌وسازهای غیرمجاز و شکایت مردم و بی‌تکلیفی باغداران در رسانه‌های مختلف به گوش می‌رسد. تنها کافی است یک‌بار پای درددل‌های اهالی این محله بنشینید تا متوجه عمق فاجعه‌ای شوید که نه تنها انبوه‌سازان و زمین‌خواران زیادی را به این محدوده کشانده بلکه رغبت اهالی برای باغداری و حتی زندگی در محله آبا و اجدادی‌شان را با چالش روبه‌رو کرده است. «محمدحسین زرینه»، از اعضای شورایاری محله بهاران و دبیر کارگروه برنامه و بودجه شورایاری این محله، درباره مطالبه اهالی شهرک الهیه بابت ساخت‌وساز غیرمجاز می‌گوید: «اینکه از شما درخواست کردیم برای تهیه گزارش تشریف بیاورید به سبب تماس‌های مکرری است که اهالی با ما داشته‌اند. موضوع ساخت‌وساز غیرمجاز و انبوه‌سازی غیراصولی، دردسرساز شده است. متأسفانه افرادی از خلاءهای قانونی استفاده می‌کنند و نتیجه آن مشکلاتی است که برای اهالی ایجاد می‌شود. در ضلع شمالی کوهسار در دامنه کوه، پروژه انبوه‌سازی آغاز شده است. در ضلع جنوبی هم چند سالی است درگیر هستیم. این محدوده، باغ‌های تثبیت شده غیرفعالی است که کاربری فضای سبز دارد و هیچ‌گونه ساخت‌وسازی نباید در آن اتفاق بیفتد. شما گمان کنید، وقتی ۶۰۰ واحد مسکونی در برج‌های ۱۴ طبقه در این محدوده ساخته شود، چه رخ خواهد داد. هنوز مشکل ترافیک بلوار کوهسار به سمت جاده سولقان حل نشده است. مسیری که در روزهای تعطیل و آخر هفته، به گره ترافیکی تبدیل می‌شود. این افرادی که با زبان تهدید و فحاشی به سوی ما آمدند، دچار سوءتفاهم شدند. گمان کردند می‌خواهیم از ساخت‌وساز غیرمجازی که در حاشیه نهر و باغ انجام شده، عکس و گزارش تهیه کنیم. هرچند این موضوع خود جای بحث دارد و مشکل‌ساز است، ولی می‌دانم که اینها مالکان باغ‌هایی هستند که سال‌ها است حق ساختن یک اتاق کوچک برای انبار میوه و نگهبانی را هم ندارند. برای ما جای تعجب است که مالک باغی در کن نمی‌تواند برای حفاظت از باغش، دیوارکشی ساده انجام دهد. در حالی که در همسایگی آن یک مالک غریبه، نه تنها دیوارکشی انجام داده بلکه داخل باغ ویلا هم ساخته است. عکس‌های زیادی به دبیر شورایاری در این‌باره ارسال شده است. کسی که حق دارد باید به سمت ساخت‌وساز غیرمجاز و دعوا و... برود و سودجویانی که از بیرون می‌آیند، خودشان را محق می‌دانند.»
- کنترل ساخت‌وساز غیرمجاز
با پوریا غلامی، شهردار جدید ناحیه ۷، تماس می‌گیریم. غلامی از پیگیری موضوع خبر می‌دهد و می‌گوید: «به من اطلاع دادند که از همشهری برای مصاحبه می‌آیند. به محدوده آمدم، ولی شما را ندیدم.» سؤال‌هایمان را درباره موضوع ساخت‌وسازهای غیرمجاز، رئیس اداره شهرسازی ناحیه ۲ پاسخ می‌دهد. «رضا مقیمی»، می‌گوید: «با توجه به موقعیت محله، اتفاق‌های این محدوده غیرقابل پیش‌بینی است. برنامه‌ریزی می‌کنیم تا برای بازدید از فلان خیابان برویم که صبح خبر می‌رسد شبانه ساخت‌وساز کرده‌اند.» او در جواب این سؤال که مردم محلی براین باورند که شهرداری از ماجرا خبر دارد، می‌گوید: «این موضوع گاهی اتفاق می‌افتد. ولی اینکه شهرداری اهمیت نمی‌دهد، اصلاً درست نیست و همه اقدامات قانونی برابر ضوابط و مقررات از سوی عوامل شهرداری انجام می‌شود.»
مقیمی، درباره پروژه مورد نظر اهالی شهرک الهیه، می‌گوید: «در حال حاضر، فعالیت این پروژه متوقف شده است. با این حال ما از عوامل اجرایی شهرداری هستیم و نظارت بر عدم تخلف در ساخت‌ساز را برعهده داریم. مرجع صادرکننده پروانه شهرداری، منطقه ۵ است. این پروژه تخلفی نداشته است. اینکه اهالی از تغییر کاربری فضای سبز و ساخت‌وساز در آن گله می‌کنند، باید بدانند که وقتی قرار است ملکی پروانه ساخت‌وساز بگیرد، موضوع تغییر کاربری آن در کمیسیون ماده ۵ که نماینده وزارت کشور، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، نماینده شورای‌شهر و شهرداری حضور دارند، انجام می‌شود. این پروژه تأییدیه کمیسیون ماده ۵ را دارد.» رئیس اداره شهرسازی ناحیه ۲ از اجرایی شدن طرح تفصیلی کن تا ۴۰ روز دیگر خبر می‌دهد و می‌گوید: «خوشبختانه این طرح تصویب شده است و مطمئن هستیم که این طرح می‌تواند خواسته چند ساله اهالی کن را پاسخ دهد و هم‌چنین، نسبت به حفظ و صیانت باغ‌ها تأثیرگذار باشد. تعیین تکلیف تراکم ساخت‌وساز در این محدوده و وضعیت باغ‌ها در طرح تفصیلی، دیده شده است. بی‌تردید وقتی همه چیز براساس قانون و ضوابط باشد و قوانین شفاف‌سازی شود دیگر شاهد این ساخت‌وسازهای غیرمجاز و دردسرساز نخواهیم بود. روزی نیست که اهالی کن، پیگیر وضعیت این طرح نباشند. ما هم می‌دانیم که این بلاتکلیفی بسیار اهالی را سرگردان کرده است.»
- یک طرح بلاتکلیف و باقی قضایا
دعوا و مشاجره و اینکه افرادی قانون را دور می‌زنند و شبانه یا از هر طریق دیگری، آلونک می‌سازند و در دل باغ، ویلا بنا می‌کنند، همه و همه نشئت گرفته از نبود اجرای طرح تفصیلی و بلاتکلیفی است که اهالی این محدوده را چند سالی است که درگیر کرده. این روزها، باغ‌های کن و زمین‌های اطرافش به‌عنوان تنها تکه سبز تهران شناخته می‌شوند. محدوده ای با کوچه و باغ‌های بکر و دیدنی که زمینه مناسبی برای توسعه گردشگری و کارآفرینی در این حوزه مهیا می‌کند. باغداران خسته و بی‌انگیزه‌تر از همیشه به دنبال اجرایی شدن این طرح خاک خورده هستند. سال 1393 و پس از سخنان رهبر معظم انقلاب درباره حفظ باغ‌ها و فضای سبز، کمیسیون‌های سلامت، محیط‌زیست، خدمات شهری و معماری و شهرسازی، طرحی را برای صیانت از باغ‌های منطقه کن به شورای‌شهر ارائه کردند تا پس از تصویب، شهرداری تهران را به تملک اراضی کشت اجباری و باغ‌های کن و تبدیل آن به پارک عمومی، ملزم کند که این موضوع خیلی زود در دستور کار قرار گرفت و به فاصله کمی نیز شورای عالی معماری و شهرسازی این مصوبه را تأیید کرد و در مصوبه‌ای، شهرداری تهران و سازمان «ملی زمین» را نسبت به تملک و تهاتر باغ‌های کن و ایجاد پارک عمومی ملزم کرد.
اما این مصوبه مورد اعتراض مالکان باغ‌های کن قرار گرفت و اجرایی نشد. اعضای شورای‌شهر در بازدیدهای میدانی از محدوده باغ‌های کن متوجه آسیب‌های اجتماعی مختلفی شدند که در هیچ‌کدام از مصوبه‌ها و ابلاغیه‌ها نیامده بود. این معضلات شامل تبدیل شدن باغ‌ها به کمپ‌های غیرمجاز اعتیاد، انبار نگهداری خودروهای اوراق شده، مصالح ساختمانی، مشاغل نامتجانس و سکونت‌گاه مهاجران و تبعه کشور «افغانستان» بود که جایی در کارهای کارشناسی شده و یا مصوبه‌ها نداشت.
- انبوه‌سازی ممنوع
این روزها، زمین و باغ در پایتخت، همچون گنجینه‌ای دست نیافتنی است. به‌ویژه در محدوده خوش آب و هوا و سرسبزی همچون محله کن. برای نگاه داشت این سرمایه ملی و احیای دوباره محله‌ای قدیمی و اصیل، نه تنها باید باغ‌ها را حفظ کرد، بلکه باید مانع توسعه بی‌رویه شهر و ساخت‌وسازهای غیراصولی و برج‌سازی و مجتمع‌سازی‌های انبوه در این محدوده شویم. آخرین ریه سبز پایتخت را زیر بلوک‌های سیمانی به خاطره تبدیل نکنیم.
- صیانت از باغ‌ها و فضای سبز
محمد سالاری، در حاشیه این بازدید به روند رسیدگی به مشکلات اهالی محله کن اشاره می‌کند و می‌گوید: «از اواسط دوره چهارم شورا و به‌ویژه در دوره پنجم، پیگیری‌های زیادی را با محوریت کمیسیون شهرسازی و معماری، شورای شهر، مدیران شهرداری، تعدادی از نمایندگان مردم تهران در مجلس و فرمانداری تهران برای ساماندهی و حل مشکلات این محدوده چند صد هکتاری، آغاز کردیم و در این دوره موفق شدیم، طرح تفصیلی جدید روستای کن و طرح موضعی باغ‌های آن را مبتنی بر یک رویکرد کارشناسی و البته مشارکت جویانه با ذی‌نفعان و اهالی کن به سرانجام رسانده و به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برسانیم. طی دهه‌های گذشته، به سبب نبود توجه به صیانت از باغ‌های انبوه کن و اراضی کشت اجباری، صدها هکتار از این ظرفیت اکولوژیکی و میراث طبیعی به ارث رسیده از پیشینیان، از بین رفت. ما در این دوره، برای جلوگیری از تداوم روند تخریب باغ‌ها، طرح بازآفرینی، ساماندهی و صیانت از باغ‌های کن را با عنوان طرح موضعی در مراجع ذی‌ربط به تصویب رساندیم.»
- خبرهای خوش در راه است
اما این روزها خبرهای متفاوت و خوشی درباره زمین‌های محله کن و باغ‌ها به گوش می‌رسد. سازمان اجرایی ویژه ساماندهی باغ‌ها کن به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح موضعی شهر تهران، به‌زودی عملیاتی می‌شود. وقتی «محمد سالاری»، از اتخاذ تصمیماتی برای تسریع در اجرایی شدن طرح موضعی کن به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح موضعی شهر تهران با رویکرد تفرجگاهی و گردشگری خبر می‌دهد، می‌توان به روزهایی امیدوار بود که سرانجام، وضعیت سرگردان این محله تاریخی به ثبات برسد.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای‌شهر تهران، اوایل مردادماه، به همراه «عبدالرضا گلپایگانی»، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران، «کاوه حاجی علی اکبری»، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران و «فریدون حیدری»، شهردار منطقه ۵، از محله و باغ‌های کن بازدید کردند. این بازدید به دعوت اهالی و شورایاران محله کن انجام شد. «علیرضا بزرگی»، دبیر شورایاری کن، در این‌باره می‌گوید: «چند ساعتی از محدوده خیابان «سرآسیاب» با چنارهای زیبا و قدیمی، کوچه باغ‌های انبوه کن و هم‌چنین تنها پل ثبت شده میراثی استان تهران، بازدید کردیم. بی‌شک مهمانان ما از همه جذابیت‌ها و پتانسیل‌های این محله خبر دارند. محله‌ای که بزرگ‌ترین چالش را در زمینه ساخت‌وساز غیرمجاز، بی‌تکلیفی در زمینه بافت فرسوده و چگونگی بهره‌مندی از باغ‌ها دارد.»