همشهری آنلاین_ پریسا نوری: بعد از مدت‌ها انتظار، ماه گذشته و در نخستین روزهای تابستان درهای فاز 2 باغ پرندگان در دل بوستان جنگلی لویزان به روی شهروندان باز شد تا تفرجگاهی طبیعی به مساحت 6 و نیم هکتار به ظرفیت گردشگری شمال شرق پایتخت افزوده شود. از آنجا که آغاز فعالیت این مرکز در سایه کرونا و بدون برگزاری مراسم افتتاحیه و در سکوت خبری انجام شد، با «علی برخورداری» مدیر این مرکز همراه شدیم تا از ظرفیت‌ها و ویژگی‌های این مجموعه کم‌نظیر آگاه شویم.
اگر در یکی دو سال اخیر گذرتان به مسیر غرب به شرق بزرگراه شهید بابایی در محدوده جنگل لویزان افتاده باشد، حتماً ستون‌های بلندی دیده‌اید که از پشت درختان جنگل لویزان قد راست کرده و بر فراز آنها توری وسیعی، گسترده است. این محوطه وسیع فاز 2 باغ پرندگان است که تا ارتفاع ۵۰متر با توری پوشیده شده تا پرندگان بتوانند آزادانه در آن پرواز کنند. به گفته مدیر باغ پرندگان، این مجموعه شرایط ویژه توپوگرافی و ویژگی‌های فنی منحصربه‌فردی دارد: «این باغ مسقف به وسعت 65 هزارمترمربع و ارتفاع 1200متر بالاتر از سطح دریا بر فراز تپه‌های لویزان قرار گرفته که وسعت این محدوده مسقف و ارتفاع آن از سطح دریا، در دنیا بی‌نظیر است. در این محدوده این امکان برای گردشگران فراهم شده تا در میان‌گونه‌های مختلف پرندگان قدم بزنند و زندگی طبیعی و حتی تخم‌گذاری آنها را از نزدیک ببینند.»
- مهمانانی از چهارگوشه جهانً
اغلب پرندگانی که در فضای وسیع زیر سقف توری فلزی و در یکی از خوش آب و هواترین نقاط پایتخت زندگی می‌کنند، از چهارگوشه جهان به اینجا آورده شده‌اند. یعنی کشورهای هند، استرالیا، آمریکای جنوبی، آفریقا، کانادا و هر جای دنیا که فکرش را بکنید، یک نماینده بالدار در این مجموعه دارند. برخورداری درباره تنوع پرندگان این مجموعه می‌گوید: «در اینجا 2500 پرنده از 65گونه مختلف از سراسر دنیا جمع شده‌اند، مثلاً پرندگان کمیابی مثل «غاز نوک فسفری» و «آنقوت بهشتی» داریم که زادگاهشان استرالیاست، «اردک ماندرین» هم که به دلیل پرهای تزیینی اطراف صورتش جزو زیباترین اردک‌هاست از شرق آسیا مهمان ما شده، همین‌طور غازهای مصری و کانادایی و «قوی گردن سیاه» از آفریقا، آمریکای شمالی و جنوبی به اینجا آورده شده‌اند. اغلب این پرنده‌ها در ماه‌های گذشته و قبل از شیوع کرونا با نظارت سازمان محیط‌زیست مستقیم از خارج کشور یا از باغ‌وحش‌ها و مراکز داخل کشور خریداری شده‌اند.»
- زادآوری پرندگان در عصر کرونا
با وجودی که هرکدام از پرندگان ازیک طرف دنیا آمده‌اند اما به دلیل اینکه در اینجا زیستگاهی درست مشابه زادگاهشان با شرایط زیستی و تغذیه‌ای مناسب برایشان فراهم شده خیلی زود با محیط سازگار و تکثیر شده‌اند. مدیر باغ پرندگان در این‌باره می‌گوید: «در ماه‌های اخیر به‌ویژه هنگامی که این مرکز به دلیل شیوع کرونا تعطیل بود، موفق به تولید و تکثیر بیش از 40گونه حفاظت شده حیات وحش مانند اگرت‌ها، حواصیل شب، چنگر، جغد، شاه بوف، باقرقره، سهره، طاووسک و... شدیم و چند نوبت هم با هماهنگی سازمان محیط‌زیست تعدادی از این‌گونه‌ها را که به دلیل زادآوری زیاد شده بودند را برای کمک به چرخه حیات وحش در طبیعت پارک جنگلی خجیر و نقاط حفاظت شده دیگر رها کردیم. یکی از این‌گونه‌ها که جزو نادرترین پرندگان است «قوی فریادکش» نام دارد که جوجه این پرنده چندی پیش در باغ پرندگان متولد شد.»
- پنگوئن‌ها در راه تهران
وقتی زیر سقف توری باغ پرندگان می‌ایستیم، دنیای رنگارنگی ازگونه‌های گیاهی و پرندگان کوچک و بزرگ را می‌بینیم که محصور نیستند و آزادانه در همه جا گردش می‌کنند. مثلاً زیستگاه اصلی طاووس‌ها چند قدم جلوتر از ورودی و سمت راست محوطه است، اما شما این پرنده‌های زیبا را در جنوبی‌ترین بخش باغ یعنی نزدیک دریاچه و محل زندگی قوها و غازها هم می‌توانید ببینید. زیستگاه مرغ شاخدار، کبک، بلدرچین و پرنده‌های کوچک‌تر هم حد و مرزی ندارد و آنها در همه جای پارک دیده می‌شوند. سره، طوطی و پرندگان پروازی هم که بالای سرتان پرواز می‌کنند و اگر خوش شانس باشید در این باغ می‌توانید پرواز طاووس‌ها را تماشا کنید. به گفته مدیرباغ علاوه بر 65گونه فعلی که در باغ پرندگان نگهداری می‌شوند، قرار بود یک‌گونه از پنگوئن‌ها هم به این کلکسیون زیبا افزوده شود که این موضوع به دلیل شیوع کرونا به تعویق افتاده است. اما در آینده‌ای نزدیک در این باغ می‌توانیم از تماشای پنگوئن‌ها هم لذت ببریم.
- سمفونی گوشنواز طبیعت
وقتی بر مسیر سنگفرش باغ قدم می‌زنید، حتماً سروصدای یک دسته پرنده کوچک که با هم حرکت می‌کنند توجهتان را جلب می‌کند. این پرنده‌های کوچک‌جثه «مرغ شاخدار آفریقایی» هستند که ویژگی‌شان این است که هر رهگذری را ببیند شلوغ کنند. کمی که از آنها و سروصدایشان دور شوید، به وضوح صدای شرشر جریان آب از برکه‌ها و آبشارهای باغ به گوش می‌رسد. برخورداری معتقد است «طراحی باغ پرندگان با الهام از باغ‌های ایرانی اجرا شده به‌طوری که در هر نقطه که بایستید صدای جریان آب را می‌شنوید.» ترکیب این صدا همراه با صدای آواز پرندگان از نقاط مختلف باغ موسیقی دلنشینی است که روح را نوازش می‌دهد. کافی است چشمانتان را ببندید و همراه گوش سپردن به این موسیقی طبیعی، با نفسی عمیق خنکای جنگل را استشمام کنید تا حالتان حسابی جا بیاید. البته قبل از این کار مراقب باشید به مرغ‌های شاخدار پر سروصدایی که از آفریقا آمده‌اند نزدیک نشوید!
- باغ دوستدار محیط‌زیست
فاز دو باغ پرندگان هم مانند فاز یک به گونه‌ای طراحی شده که نه تنها هیچ درختی قطع نشود، بلکه تمامی اجزای داخل و مبلمان باغ هماهنگ با طبیعت باشد. اینجا از سیمان، بتن، آهن و پلاستیک خبری نیست؛ مسیر پیاده‌روی داخل باغ سنگفرش شده و آلاچیق‌ها، نیمکت‌ها، سطل‌های زباله، کانکس‌ها و اتاقک و نرده‌های کوتاهی که در طول مسیر دیده می‌شود، همه از چوب ساخته شده‌اند. دره‌ها و تپه‌های جنگل لویزان بکر و دست نخورده است و فضای اکوسیستمی و طبیعی محدوده برای ساخت سازه‌های باغ تخریب نشده است. در واقع یکی از ویژگی‌های اجرای طرح باغ پرندگان تهران این است که هماهنگ با فضای طبیعی و زیست‌محیطی محوطه است و هیچ آسیبی به محیط‌زیست و فضای طبیعی وارد نکرده است. همچنین به احترام محیط‌زیست، ورود خودرو به محوطه پارک ممنوع است و ون‌های مسافربری از محل پارکینگ که در شمال خیابان کوهستان قرار دارد، مسافران را تا داخل باغ هدایت می‌کنند.
- به پرنده‌ها غذا ندهید
به اعتقاد مدیر باغ، گردشگران خیلی علاقه دارند به پرندگان غذا بدهند. اما خوردن تنقلاتی مثل چیپس و پفک برای آنها مضر است، از این‌رو راهنمایان گردشگری و مراقبان پرندگان از گردشگران درخواست می‌کنند که این خوراکی‌ها را به پرندگان ندهند. برخورداری می‌گوید: «هر کدام از پرندگان این باغ با توجه به نوع،گونه و شرایط جسمی و وضعیت آب و هوایی، زیر نظر متخصص تغذیه رژیم غذایی مخصوص به خود را دارد که انرژی مورد نیاز بدنشان را تأمین کند. این غذا که «پلیت» نامیده می‌شود برای‌گونه‌های آبزی و خشکی‌زی و هر نوع از پرنده‌ها متفاوت است. مثلاً غذای شترمرغ مخلوطی از پودر یونجه، پودر سویا و دیگرافزودنی‌های غذایی است، ولی غذای طوطی‌ها بسیار متفاوت است. آنها جزو خوش خوراک‌ترین‌پرندگان هستند و رژیم غذایی متنوعی شامل موز، سیب، ذرت، هویج، خیار، تخمه و مغز بادام زمینی دارند.»
- رفتار گردشگران با پرندگان
کارکنان باغ پرندگان که مستقیم با گردشگران و پرنده‌ها در ارتباط هستند معتقدند اغلب شهروندان پرنده‌ها را دوست دارند، اما رفتارشان با آنها بسیار متفاوت است. یکی از کارکنان باغ خاطره‌ای در این‌باره تعریف می‌کند: «یک بار دیدم یک آقایی دم طاووس را کشید پرسیدم «چرا این کار راکردی؟» گفت «خواستم سر به سرش بگذارم.» یک مشت کشمکش از جیبم درآوردم و در دستش گذاشتم و گفتم «طاووس کشمش خیلی دوست دارد این را به طرفش بگیر.» وقتی این کار را کرد طاووس آمد و از دستش شروع به خوردن کشمکش کرد و این موضوع برای آن آقا خیلی جذاب بود. یکبار هم خانمی آمده بود و از اینکه دیده بود پرنده‌ها در قفس نیستند خیلی ترسیده بود و جیغ می‌کشید و می‌گفت «اینها را داخل قفس کنید...»بعد از کلی صحبت راضی شد داخل باغ بیاید و وقتی دید پرنده‌ها آزاری نمی‌رسانند، کم‌کم ترسش ریخت و موقع خداحافظی کلی تشکر کرد.»
- امکانات و مسیرها
ورودی اصلی باغ پرندگان در ضلع شمال این باغ و کنار باجه بلیت‌فروشی قرار دارد. در این بخش چند دستگاه ویلچر برای تردد سالمندان و معلولان به داخل پارک هم در نظر گرفته شده است. در طول مسیر هم علاوه بر راه پله، رمپ‌هایی برای تردد معلولان کار گذاشته شده تا بازدید از این باغ برای معلولان جسمی و حرکتی آسان شود. به دلیل بزرگی باغ در نقاط مختلف آلاچیق و نیمکت‌های چوبی برای استراحت بازدیدکنندگان تعبیه شده است. نمازخانه، سرویس بهداشتی، رستوران، بوفه، ایستگاه عکاسی و... از دیگر امکانات این باغ است. همه مسیر با سنگفرش پوشیده شده و برخی زیستگاه‌ها با نرده‌های چوبی کوتاه محصور شده‌اند. گردش در باغ با بازدید از زیستگاه طاووس‌ها در بالاترین قسمت باغ شروع شده و به دریاچه مصنوعی بزرگی که زیستگاه انواع قوها، غازها و پرندگان آبزی باغ است ختم می‌شود. گردشگران سپس از در جنوبی فاز 2 به فاز یک باغ هدایت می‌شوند.
- فاز 2 در یک نگاه
کلنگ ساخت این بخش به مساحت 6 و نیم هکتار سال 95 و در بخش شمالی فاز یک به زمین زده شد و ساخت و راه‌اندازی آن حدود 4 سال به طول انجامید. در فاز 2 این باغ که مسقف به توری است، پرندگانی با قدرت پرواز از جمله مرغ شاخدار، قو، غاز کانادایی، قوی سیاه، اردک ماندرین، آنقوت، قوی گردن سیاه و قرقاول، طاووس، طوطی ملنگو و غاز نوک فسفری و... نگهداری می‌شود.
ساعت فعالیت: هر روز از ساعت 9 صبح تا غروب آفتاب
بهای بلیت: 28 هزار تومان است (دارندگان کارت منزلت، خانواده شهدا، جانبازان، ایثارگران و کارکنان شهرداری از 50درصد تخفیف برای خرید بلیت بهره‌مند می‌شوند و تخفیف خرید بلیت برای اردوهای دانش‌آموزی مدارس 75درصد است.)
نشانی و دسترسی: باغ پرندگان در شمال شرق منطقه 4 و خیابان کوهستان قرار دارد و دو مسیر برای دسترسی به این باغ وجود دارد: اولی از خیابان هنگام، بلوار استقلال و خیابان کوهستان و دسترسی دوم از مسیر غرب به شرق بزرگراه شهید بابایی و خروجی خیابان کوهستان است.
- سالن تکثیر
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های باغ پرندگان سالن تکثیر است. در اینجا تخم‌های پرندگان که از سراسر باغ جمع‌آوری شده، داخل چند دستگاه انکوباتور نگهداری می‌شود تا جوجه‌ها ازتخم بیرون بیایند. سپس بعد از واکسینه شدن و غربالگری سلامت در زیستگاهشان رها می‌شوند.
- فاز یک در یک نگاه
فاز یک باغ پرندگان با مساحت 23 هکتار و به‌عنوان بزرگ‌ترین باغ پرندگان خاورمیانه، در سال 93 افتتاح شد. در این باغ بیش از 100گونه پرنده وگونه‌های گیاهی کم‌نظیر، آبشار و برکه‌های زیبا با طراحی منحصربه‌فرد و خاطره‌انگیز به چشم می‌خورد.