گاهی یک نویسنده با وجود تمام ویژگیها و توانمندیهای ادبی منحصر به فردی که دارد تنها و تنها به این دلیل که مد نیست از کانون توجه منتقدان و اهالی فرهنگ دور میماند و جایش را به نویسندهای میدهد که هیچ نشانی از تازگی و اصالت در محتوا و فرم آثارش به چشم نمیخورد.
اما حالا که دوریس لسینگ جایزه نوبل ادبی 2007 را از آن خود کرده جای خوشحالی است که تب شناخت نویسندهای در جامعه ادبی ایران بالا گرفته که حرفی برای گفتن دارد. علفها آواز میخوانند بعد از کتاب چال مورچه دومین اثر از لسینگ است که با ترجمه زهرا کریمی از سوی انتشارات آشیانه کتاب به پیشخوان کتابفروشیها راه یافته است:
- خانم کریمی! اعطای جایزه نوبل به لسینگ چه اندازه در انتخاب شما برای ترجمه اثری از او به فارسی نقش داشت؟
به جرأت میتوانم بگویم که هیچ نقشی نداشت چون من این کتاب را 17 سال پیش ترجمه کردم و یکبار هم در سال 70 چاپ شد منتهی چون بازار کتاب ایران بازار ویژهای است و لسینگ هم در آن زمان شخصیت شناخته شدهای در ایران نبود از آن کتاب استقبالی نشد.
- شما خودتان چطور با لسینگ آشنا شدید؟
بهصورت کاملا اتفاقی! بعد از پایان دوره لیسانسم تا زمانی که وارد دوره فوق لیسانس اقتصاد دانشگاه تهران بشوم بهدلیل انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاهها عملا وقفه چند سالهای در ادامه تحصیل من پیش آمد و در همان دوران بود که کتاب علفها آواز میخوانند را از یک دست فروش در نزدیکی خیابان بهار خریدم و وقتی آن را خواندم آنچنان تحتتأثیر قرار گرفتم که تصمیم گرفتم آن را ترجمه کنم.
- ویژگی بارز این کتاب چه بود که شما را با وجود آنکه زمینه تحصیلیتان هم ادبیات نبوده، چنان تحتتأثیر قرار داد که تصمیم گرفتید آن را ترجمه کنید؟
البته باید بگویم درست است که رشته تحصیلی من اقتصاد است و در این زمینه فعالیت میکنم اما از دوران نوجوانی به ادبیات انگلیسی علاقهمند بودم و آن را بهطور جدی پیگیری میکردم و این علاقه چنان شدید بود که مثلا متن انگلیسی و فارسی کتاب ژرمینال اثر امیل زولا را ماهها و ماهها مو به مو کار کردم، کتاب علفها آواز میخوانند هم با وجود اینکه جزء آثار جوانی لسینگ است اما کتاب ارزشمندی است و چنان دقیق به داستان سفید پوستان در یک کشور آفریقایی پرداخته و پیامدهای اجتماعی آن همچون تضاد طبقاتی و تبعیض نژادی را به تصویر کشیده که خواه ناخواه خواننده را مجذوب خودش میکند.
- علفها آواز میخوانند در میان سایر آثار لسینگ چه جایگاهی دارد؟
همان طور که میدانید لسینگ جایزه نوبل را به خاطر مجموعه آثارش که شامل ۵۰ اثر میشود، دریافت کرد اما در متنی که هیات داوران نوبل منتشر کردند و در آن دلایل انتخاب لسینگ بهعنوان برنده جایزه نوبل ادبی 2007 را توضیح دادند به کتاب علفها آواز میخوانند بهعنوان اثری که او در اوایل کارش شروع کرده و موفق هم بوده اشاره شده است و این اهمیت این کتاب را میرساند.
- کار ترجمه این کتاب چقدر طول کشید؟
2 سال تمام ،تقریبا روزی 10 ساعت کار میکردم تا توانستم تمامش کنم. چون احساس من این بود که برای انتقال صحیح این کتاب به زبان فارسی باید با روح آن رابطه برقرار کنم و این کار زمان بری بود.
- اینکه بعد از اعطای جایزه نوبل به لسینگ در سایتها و خبرگزاریهای مختلف داخلی روی ایرانی الاصل بودن او تاکید میشد تا چه اندازه صحت دارد؟
این به کلی اشتباه است چون والدین لسینگ هر دو انگلیسی تبار بودند. فقط در سال های پیش از به قدرت رسیدن رضا شاه پدرش بهدلیل یک ماموریت شغلی چند سالی به همراه همسرش به ایران آمد و در همان زمان هم لسینگ متولد شد. همین! بعد از آن هم دیگر نه لسینگ سراغی از ایران گرفت و نه خانواده اش.