همشهری آنلاین_ ثریا روزبهانی: برای همین، بودنشان در مجاورت بافت و منازل مسکونی دردسرساز شده است. کارشناسان و مسئولان مدیریت شهری باور دارند که جای آنها در شهر نیست و باید هرچه زودتر سایه سنگینشان را از سر اهالی شهر کم کرده و در محل دیگری بساط کسب و کارشان را پهن کنند. شاید به همین دلیل اسمش را گذاشته‌اند، مشاغل مزاحم. آنها در کنار شهروندان زندگی می‌کنند، اما به آسانی حقوق همسایگی را زیر پا می‌گذارند. در برخی از محله‌های محدوده غرب تهران مانند خیابان «استاد معین»، «شهید دستغیب»، «شاهین شمالی»، «کن»، «هوانیروز» و «لاله»، مشاغلی مانند خدمات خودرو، صافکاری‌ها و عرضه دام زنده، برای همسایه‌ها مزاحمت‌هایی را ایجاد کرده و موجب شده است آنها نسبت به فعالیت این مشاغل در محله‌شان ناراضی باشند. به همین بهانه به برخی از محله‌های مناطق سرزدیم تا نوع فعالیت این واحدهای صنفی را بررسی کنیم. همچنین در ادامه با «سیدعلی مفاخریان»، مدیرعامل شرکت ساماندهی و مشاغل شهر تهران، درباره وضعیت این مشاغل و ساماندهی آنها در پهنه غرب پایتخت گفت‌وگو کرده‌ایم.
- ساعت کار مشخصی ندارند
پیدا کردن مغازه‌های صافکاری در حوالی بوستان «المهدی»(عج) در محله استاد معین، کار سختی نیست. چراکه به سبب سر و صدای ناشی از ضربه زدن صافکارها بر بدنه خودروها، خیلی زود آنها را می‌توان پیدا می‌کرد. در چندین مغازه کنار هم قرار دارند و همه آنها نقاش و صافکار خودرو هستند و اطراف این مغازه‌ها، خودروهای بسیاری توقف کرده‌اند. «کوکب قاسمی» در همسایگی مغازه‌های صافکاری خیابان «محمدخانی» سکونت دارد و از کسب و کار این تعمیرگاه‌ها حسابی گله‌مند است. او با بیان اینکه سر و صدای این صافکاری‌ها از ساعت‌های نخستین صبح آغاز می‌شود و تا هر وقت که مشتری داشته باشند، ادامه دارد، می‌گوید: «بعضی از روزها با صدای ضربه‌های صافکاران که برای صاف کردن قطعات خودروها، وحشت زده از خواب بیدار می‌شویم. آنها ساعت‌کاری مشخصی ندارند و هر وقت مشتری بیاید و تا هر وقت که مشتری داشته باشند، چراغ مغازه‌شان روشن است. باید برای آنها ساعت معینی تعیین شود تا حداقل این افراد در این ساعت‌ها کار کنند و آرامش همسایه‌ها هم حفظ شود.» شاید باورکردنش کمی سخت باشد که در مجاورت خانه‌های مسکونی، دام زنده برای فروش نگهداری می‌کنند اما این شغل مزاحم در برخی از محله‌ها همچنان حضور پررنگی دارد. کنار خیابان ایستاده و مقوایی که روی آن نوشته شده «گوسفند زنده»، به دست دارد. اهالی از استشمام بوی نامطبوع در محله گله دارند، اما گوش فروشنده‌ها به این حرف‌ـ‌ها و شکایت‌ها بدهکار نیست. نمونه این واحد صنفی متخلف را می‌توان در «شهران»، «کن» و «دستغیب» مشاهده کرد.
- همسایگی محله‌های مسکونی با کارخانه‌ها
سید علی مفاخریان، مدیرعامل شرکت ساماندهی و مشاغل شهر تهران، درباره وضعیت و فراوانی مشاغل مزاحم در مناطق 5، 9، 21 و22 می‌گوید: «اغلب واحدهای صنفی مزاحم در پهنه‌غرب پایتخت به خدمات خودرو و مشاغلی همچون آبکاری‌ها و ریخته‌گری اختصاص دارد. برای مثال، در منطقه 9 در خیابان‌های شهید دستغیب و محله استادمعین، منطقه 22 در محله «هوانیروز» و در منطقه 5 شهران و کن، فراوانی این مشاغل بیشتر است. همچنین، در محله‌های صنعتی در مناطق 9 و 21، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها از نظر رعایت موارد محیط‌زیستی، بازبینی و بررسی می‌شوند، اما در این مناطق، محله‌های صنعتی در کنار بافت مسکونی شکل گرفته‌اند. هرچند که در طرح تفصیلی دیگر اجازه راه‌اندازی و فعالیت‌های مزاحم داده نمی‌شود. برای همین، در این مناطق باید تفاوت عملکردی داشته باشیم و نباید واحدهای مسکونی کنار واحدهای صنعتی ساخته می‌شد. اکنون باید از این بابت پایش شوند و در صورت نیاز، جانمایی‌های جدید اتفاق بیفتد. به همین دلیل، دیگر این صنایع را خارج نمی‌کنیم، مگر آنکه آلایندگی‌های محیط‌زیستی مانند پساب را ایجاد یا آب‌های سنگینی را وارد آب‌های جاری کنند. با توجه به میزان آلایندگی، ارزیابی و از تولید مواد زاید جلوگیری خواهد شد.»
- 800 رأی تمهیدی ماده 20
مفاخریان باور دارد محله‌های صنعتی ایجاد شده‌اند تا در مجاورت منازل شهروندان نباشند و در محیط و فضای جداگانه صنعتی به فعالیت‌هایشان بپردازند. این محله‌ها جنسشان با مشاغل مزاحم متفاوت است. او با اشاره به تدابیر شرکت ساماندهی برای مشاغل مزاحم می‌گوید: «برای هر محله و هر منطقه باید نسخه ویژه‌ای بنویسیم و این تدابیر برای هر محله با محله دیگری، تفاوت دارد. شاید در منطقه‌ای کارخانه آلاینده‌ای یا صنفی‌هایی مانند ریخته‌گری یا آبکاری، انبار مواد شیمیای و فلزتراشی فعالیت می‌کنند که باید هرچه زودتر به سبب مشکلات و مخاطرات محیط‌زیستی و ایجاد سر و صداهای محیطی از شهر تهران خارج شوند. وقتی واحد صنفی را به‌عنوان مشاغل «مزاحم» یا مشاغل «قرمز رنگ» می‌شناسیم، باید این صنف از شهر خارج شود و فرقی هم نمی‌کند پهنه غرب باشد یا پهنه مرکزی. اصنافی که رأی ماده 20 دارند، چه رأی‌های تمهیداتی و چه رای‌های تعطیلی، باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن تعیین تکلیف شده و مشکلات آنها برطرف شود. اکنون براساس آمار، حدود700ـ 800 رأی ماده20 برای واحدهای صنفی مشاغل مزاحم در منطقه 5 صادر شده است چون این واحدها برای ساکنان ایجاد مزاحمت داشته یا شهروندان نسبت به فعالیت آن معترض بودند.»
- دیگر مشاغل مزاحم نخواهیم داشت
مفاخریان با تأکید بر در حال توسعه بودن مناطق غربی پایتخت، درباره فعالیت این مشاغل توضیح بیشتری ارائه می‌دهد و می‌گوید: «تهران به سمت غرب، در حال توسعه، رشد و گسترش است، برای همین، شاهد گسترش بافت مسکونی و حضور وافر مشاغل که جنسشان با محیط شهری ناسازگار است، هستیم. بنابراین باید شرایطی را فراهم کنیم که از فعالیت بافت‌های ناکارآمد و ناسازگار با شرایط منطقه جلوگیری و از حضور آنها در منطقه بکاهیم. اکنون این اقدام در همه مناطق در حال توسعه در دستور کار قرار گرفته است. چون این مناطق رشدشان بیشتر است، بی‌شک باید برای پیشگیری از فعالیت، این واحدهای صنفی بیشتر مورد توجه قرار بگیرند. اکنون براساس رأی وحدت در دیوان عالی، اتحادیه باید پیش از صدور پروانه کسب و کار از شهرداری‌های مناطق استعلام بگیرد و اداره ساماندهی، فعالیت این واحدها را از نظر سازگاری و ناسازگاری با محیط، تأیید یا رد کند. این امر موجب می‌شود تا از شکل‌گیری واحدهای تجاری و صنفی صنعتی در کنار بافت مسکونی جلوگیری شود. براساس این قانون، در عمل بارگزاری مشاغل مزاحم برای مشاغلی که تازه ایجاد می‌شوند در مناطق نخواهیم داشت و برای مشاغل قدیمی هم که اتحادیه برایشان پروانه صادر کرده است، باید به فکر محل‌های جایگزین باشیم.»
- بازارهای تخصصی در منطقه 22
مدیرعامل شرکت ساماندهی و مشاغل شهر تهران، به اجرای 4 طرح در راستای ساماندهی در منطقه22 اشاره می‌کند و می‌گوید: «در طرح مشارکت مناطق در پروژه‌های سرمایه‌گذاری ساماندهی، منطقه ۲۲ به‌عنوان پیشگام اعلام آمادگی کرده است. در این طرح از ظرفیت‌های شهرداری مناطق برای ایجاد بازارهای تخصصی و مراکز خدمات رفاهی استفاده خواهد شد. همچنین، به‌زودی مقدمات عملیاتی کردن پروژه‌ها با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مشارکت ذینفعان انجام می‌شود. در همین راستا، نخستین مرکز همگانی خرید و فروش دوچرخه در کشور با همکاری فدارسیون «دوچرخه‌سواری جمهوری اسلامی» و اتحادیه صنفی برای عرضه مستقیم انواع دوچرخه و تجهیزات جانبی ساخته می‌شود. همچنین، برای توسعه و بهره‌وری مراکز تفرجگاهی، زمین مناسبی برای بازارچه گل و گیاه در بوستان جنگلی «خرگوش دره» در نظر گرفته شده است. ازسوی دیگر، در محله «چشمه»، نخستین کارخانه نوآوری خدمات خودرویی با مشارکت شرکت‌های دانش بنیان و استقرار واحدهای نمونه خدمات خودرو برای ارائه خدمات به شهروندان و نیز مسافران بزرگراه «تهران – شمال» پیش‌بینی شده است و در محدوده بوستان جنگلی «چیتگر» نیز برای نخستین بار مرکز بین‌المللی «نگهداری و تیمار حیوانات» با رعایت استاندارهای جهانی زیر نظر متخصصان و دامپزشکان راه‌اندازی می‌شود. این تصمیمات، اتخاذ و مذاکراتش با مدیران شهری منطقه22 انجام شده است. منطقه زمین را در اختیار می‌گذارد و اداره ساماندهی مجوز لازم برای اجرای این طرح را صادر می‌کند تا عملیاتی شود. در واقع با ورود بازارهای تخصصی، مزاحم‌های صنفی از محله‌های شهر می‌روند.»
مشاغل مزاحم شهری را بشناسیم؟
شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که چه مشاغلی مزاحم هستند؟ مشاغلی که آلودگی صوتی، بصری یا آلودگی شیمیایی در بر داشته باشند و در نهایت، زمینه مزاحمت برای شهروندان را فراهم کنند، از مشاغل مزاحم هستند. در مواجهه با چنین صنایع و مشاغلی یا باید شیوه کارشان را اصلاح کنند و سازگار با محیط زیست شهری شوند یا اینکه اگر زمینه هیچ تغییر و تحولی را ندارند، اجازه کسب و کار از آنها گرفته می‌شود.
- کارت قرمز به واحدهای متخلف
ساماندهی مشاغل مزاحم شهری در حوزه اختیارات اداره ساماندهی است. «اکبر حکیمی»، جانشین رئیس اداره ساماندهی شهرداری منطقه 5، درباره جلوگیری از فعالیت واحدهای صنفی متخلف می‌گوید: «ماموران به واحد صنفی گزارش شده، می‌روند و اوضاع را بررسی می‌کنند. اگر ایجاد مزاحمت آن واحد صنفی قطعی اعلام شد به او اخطار می‌دهیم و از شهرداری ناحیه می‌خواهیم که چگونگی فعالیت آن واحد صنفی را بررسی و اطلاعات بیشتری در اختیارمان قرار دهد. در نهایت، اگر مالک آن واحد صنفی، رفتار کسب خود را اصلاح نکرد، با توجه به حکم مرجع قضایی مغازه را پلمب می‌کنیم. مشاغلی چون صافکاری، مکانیکی، رنگ کاری، مبل سازی، آرگ‌بندی، تراشکاری، سنگبری، رنگ سازی، اگزوز سازی، نجاری و آهنگری، در قالب مشاغل و صنوف خود قابل توجه‌اند و فعالیت کارخانه، شرکت‌ها، تولیدی‌ها، کارگاه‌ها، در حوزه‌های مواد غذایی، شوینده و بهداشتی، دارو و درمان و صنعت، در زمره اصناف و مشاغل کلان جای می‌گیرند. براساس قانون مصوب شهرداری‌ها و مجلس شورای اسلامی، این گروه از اصناف به‌ویژه در بخش کلان، دیر یا زود باید از دایره شهر و بافت مسکونی خارج شوند و شکی در آن نیست. بنابراین اجرای آن به‌عنوان یک طرح بلندمدت دیده شده است. اکنون این مشاغل مزاحم در میدان «الغدیر»، «شهرزیبا»، «شهران»، «کن» و ابتدای خیابان «شاهین» در منطقه 5 پراکنده و فعالیت می‌کنند.»
- انواع واحدهای صنفی متخلف در یک منطقه
محله «استادمعین» به فعالیت واحدهای صنفی مرتبط به خدمات خودرو از جمله صافکاری، رنگ کاری، تراشکاری اختصاص دارد. همچنین، در محله شهید «آیت‌الله دستغیب»، خیابان «دامپزشکی» و «هاشمی» تعمیرگاه‌های خودرو و نمایندگی‌های فروش قطعات و لوازم یدکی اغلب مشاغل این بخش را تشکیل می‌دهند. کارخانه‌ها و کارگاه‌های چاپ، کارگاه‌های سنگ بری، بازار آهن و ضایعات، کارخانه ساسان و زمزم و کارخانه آرد، گاراژ آرگ‌بندی، تعمیرات خودرو، تعویض روغنی و آبکاری‌ها هم از دیگر مشاغل مزاحمی هستند که ساکنان محله‌های منطقه 9 با مشکلات همسایگی با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند. در قانون و مقررات، شهرداری‌ها در صدور و مجوز بهره‌برداری از صنوف تجاری، برخورد با مزاحمت‌ها، اعمال‌بند 20 ماده 55 در زمنیه ساماندهی وضعیت فعالیت اصناف و مشاغل گوناگون تلاش می‌کنند، اما در کنار مدیریت شهری، نیروی انتظامی در بخش اداره اماکن در برخورد با واحدهای صنفی غیرمجاز و متخلف، وزارت بازرگانی در صدور پروانه کسب واحدهای صنفی از طریق اتحادیه‌ها، وزارت صنایع در زمینه صدور مجوز بهره‌برداری و فعالیت واحدهای صنعتی و همچنین، وزارت بهداشت درباره صدور دستورالعمل رعایت پروتکل‌های بهداشتی بر اصناف و مشاغل گوناگون نظارت دارند.
- 16 رأی برای یک محله
ساماندهی صنایع و مشاغل مزاحم از جمله اولویت اقدامات مدیریت شهری در منطقه 22 به شمار می‌رود. «علی نوذرپور»، شهردار منطقه در این‌باره می‌گوید: «اغلب فعالیت واحدهای صنفی متخلف در خیابان «امیرکبیر» و محله «هوانیروز» قرار دارند که برای عبور و مرور مردم در بافت مسکونی پیرامون، مشکلات جدی را ایجاد کرده‌اند و باید در کوتاه‌ترین زمان، ساماندهی شوند. قرار است این واحدها از این محل برچیده و در مکان دیگری به فعالیتشان ادامه دهند. با اجرای این طرح، مزاحمتی که این مشاغل برای بافت‌های مسکونی و آلودگی زیست‌محیطی داشتند، برطرف می‌شود. اکنون این پروژه مهم در اداره ساماندهی در دستور کار است و مراحل اجرای آن به‌زودی آغاز می‌شود. همچنین، براساس ضوابط و رأی بند20 نسبت به رفع این مشکل به‌صورت تمهید یا تعطیلی مغازه اقدام می‌شود. اکنون در محله هوانیروز برای بیش از 16 باب مغازه، رای‌بند 20 صادر شده است و با توجه به شرایط آنها باید این مغازه‌ها تمهید یا حتی تعطیل و از فعالیت آنها جلوگیری شود.»
- مزاحمان خیابان لاله
سابقه شکل‌گیری و هسته اولیه محله صنعتی «فتح» و بخش وسیعی از منطقه 21، به دهه 30 و فعالیت کارخانه‌های بزرگی همچون کارخانه «خودروسازی» یا «رنگ سازی» و «تولید مواد غذایی»، به بیش از دهه‌های 60 تا 70 بر می‌گردد. با توجه به انبوه کارخانه‌ها و صنایع در این محدوده، اداره ساماندهی مناطق، فعالیت این واحدها را زیر ذره بین گرفته‌اند تا روند کار آنها همسو با قانون و مقررات زیست‌محیطی و بهداشتی باشد. «امیرحسین علیزاده»، رئیس اداره ساماندهی منطقه 21، در این‌باره می‌گوید: «محدوده ما منطقه صنعت و سکونت است. صنعتی یا مزاحم بودن فعالیت این واحدها به استانداردهایی که برای آنها تعریف شده است، برمی‌گردد. مشاغل مزاحم به 3 دسته تقسیم می‌شوند، مشاغل «قرمز» و «زرد» و «سبز». برهمین اساس، برخی از مشاغل جزو مشاغل قرمز به شمار می‌روند و نباید در محدوده شهری فعالیت کنند. مانند ریختگری یا آبکاری‌ها که تعدادی از آنها از تهران خارج شده‌اند. خوشبختانه در منطقه 21 که منطقه جدیدی است، از مشاغلی که در گذشته در شهر تهران وجود داشت، به ندرت یا حتی وجود ندارد. ولی مشاغلی زرد که مورد نیاز شهروندان است ولی فعالیتشان خالی از زحمت هم نیست در این منطقه طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند. همه مشاغلی که در عرصه خدمات خودرویی، ساندویچی‌ها، خدمات عمومی که به نوعی مورد نیاز مردم است ولی فعالیتشان زحمت و مزاحمت دارند، در این دسته قرار می‌گیرند. اگر بخواهیم طبقه‌بندی کنیم باید خیابان لاله را از صفر تا صد مزاحم فرض کنیم. این مشاغلی زرد براساس نوع خدماتی که ارائه می‌دهند اگرشکواییه‌ای صادر شود، در اولویت رسیدگی قرار می‌گیرند. ولی در حالت عادی چون بیشتر آنها خدماتی هستند، اگر شکایتشان حاد باشد، در کمیسیون مطرح می‌کنیم. در ناحیه یک منطقه 21 که بافت مسکونی هم دارد، 220 رأی صادر کردیم.»