سونامی کارگاه‌های غیرمجاز در مرکز تهران

امید فرجی/ کارشناس حوزه شهری

 که چندی است از بافت تجاری رسمی پا را فراتر نهاده و با حرکت خزنده به سمت بافت مسکونی، شهروندان بومی را از محله‌های تاریخی شهر فراری داده‌ است. مهاجرت شهروندان بومی از محله‌های قدیمی تهران و راه‌اندازی کارگاه‌های غیرمجاز در همین خانه‌ها، باعث شده است که این محله‌های اصیل این روزها حال و روز خوبی نداشته باشند.
در حالی که انتظار می‌رود محله‌های مرکزی پایتخت به‌ویژه در مناطق ۱۱ و ۱۲ به واسطه نزدیکی به قطب اقتصادی کشور از وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سایر مناطق برخودار باشند، اما رها شدن بافت مسکونی از سوی شهروندان قدیمی و اجاره دادن آن به کارفرمایان تولیدی‌های غیرمجاز و سکونت کارگران مهاجر در آنها باعث شده تا از یک سو، روند نوسازی بافت فرسوده در این محله‌ها به فراموشی سپرده شود و از سوی دیگر، بافت اجتماعی و فرهنگی محله‌ها دستخوش تغییرات بسیاری شود. شرایط نامطلوب سیما و منظر شهری در محله‌های قدیمی که امروز به پاتوق کارگاه‌های غیرمجاز و مشاغل پنهان تبدیل شده‌اند بر ضرورت ساماندهی این وضعیت تأکید دارد و نادیده گرفتن آن باعث می‌شود تا هر روز شاهد لطمات و خسارت‌های بیشتری بر پیکره توسعه شهری باشیم.
نبود نظارت بر فعالیت کارگاه‌های غیرمجاز و مشاغل پنهان باعث شده تا اداره مراکز یادشده با قوانین نانوشته کارفرمایان پیش رود. برای مثال، در شرایطی که به واسطه کرونا طرح تعطیلی واحدهای کسبی و محدودیت فعالیت‌ها مطرح بود، در این کارگاه‌های غیرمجاز، خبری از تعطیلی نبود. کارگاه‌های زیرزمینی در هر شرایطی در خفا به فعالیت‌هایشان ادامه می‌دهند و از هر نظارتی در امان هستند.
مرکز پایتخت به یک خانه‌تکانی اساسی نیاز دارد. کوچه‌ها و محله‌های قدیمی شهر جان نمی‌گیرد، مگر با خروج کارگاه‌های غیرمجاز از محله، تسریع در اجرای طرح‌های نوسازی و فراهم کردن زمینه بازگشت اهالی بومی؛ یعنی شهروندانی که روح زندگی را به محله‌ها بازگردانند، برای‌ آبادانی‌اش دل بسوزانند و روند توسعه محلی را فراهم سازند.