همشهری آنلاین_ سحر جعفریان: یکی از این ابعاد، تغییر محسوس در شیوه حمل‌ونقل شهری است که گرایش شهروندان را به استفاده از وسایل نقلیه پاک و سبک مانند دوچرخه‌های اشتراکی و شخصی در پی داشته است. این مد جدید حمل‌ونقل شهری که ارمغان و به نوعی جبر دوران «کرونا»یی محسوب می‌شود، هم به کاهش آلودگی هوای تهران و هم به گره‌گشایی از معضل همیشگی «ترافیک» کمک خواهد کرد. اتفاقی که این روزها با افزایش طول مسیرهای دوچرخه‌سواری در معابر مختلف منطقه ۹ شاهد هستیم و مدیران شهری منطقه از آن به‌عنوان مثبت‌ترین دستاورد دوران کرونایی یاد می‌کنند که می‌بایست بنا به ضرورت‌های برنامه‌ریزی شده، سال‌ها پیش به ظرفیت‌های حداکثری خود می‌رسید. به همین بهانه سری به معابر نهمین تکه از پازل پایتخت زده‌ایم تا از میزان استقبال اهالی از دوچرخه مطلع شویم.
نخستین ایستگاه دوچرخه منطقه ۹، سال ۱۳۸۹ در بوستان «المهدی»(عج) راه‌اندازی شد. ایستگاهی شیشه‌ای که ۵۰ دوچرخه «کراس» را در خود جای داده است. «محمود دماوندی» از اهالی قدیمی محله «استاد معین» در ارتباط با مزیت استفاده از دوچرخه در روزهای کرونا زده می‌گوید: «ایده جالبی است. ولی در منطقه‌ای که هیچ فضای مناسبی ندارد، این ایده چندان موفق عمل نمی‌کند. معابر منطقه ۹ خیلی کم‌عرض هستند. خودروها به زحمت در معابر جا می‌شوند. اکنون اگر بخواهیم با دوچرخه هم به این خیابان‌ها وارد شویم که دیگر ایمنی و امنیتی برای جانمان نمی‌ماند. به گمانم، پیش از اینکه شهرسازی را بر مبنای خودروها گسترش می‌دادند، باید فکری به حال روزهای بحرانی می‌کردند. اکنون چه کرونا باشد، چه نباشد، معابر منطقه مناسب نیستند. در این شرایط، تبلیغات برای فرهنگسازی هم فایده‌ای ندارد.» «کریم بدخشان» نیز از کاسبان محله است که می‌گوید: «دوچرخه‌های ایستگاه بوستان المهدی(عج) استاندارد نیستند. ضدعفونی هم نمی‌شوند. از طرفی مسیرهای دوچرخه‌سواری در منطقه بسیار محدود است. برای مثال، اگر من با دوچرخه خیابان «آزادی» تا ابتدای خیابان «شهیدان» را که میسر دوچرخه‌رو دارد، رکاب بزنم و اگر قصد ورود به خیابان شهید «کمالی» را داشته باشم، باید دوچرخه را به دوش بکشم چون دیگر مسیری برای دوچرخه‌سواری نیست! خودمان می‌دانیم دوچرخه در روزهایی که کرونا امان نمی‌دهد، بسیار بهتر از اتوبوس و مترو است اما واقعیت شهرنشینی این است، امکانات به قدر کفایت نیست.»
- دوچرخه‌های گران برای خیابان‌های ناهموار
«حسن زاغری» از اعضای شورایاری محله «شمشیری» است که قیمت‌های نجومی دوچرخه‌های شهری را سبب اصلی استقبال نکردن هم‌محله‌ای‌هایش از دوچرخه‌سواری حتی با وجود کرونا می‌داند و می‌گوید: «در شرایط اقتصادی حال حاضر که تورم و بیکاری حسابی آزاردهنده شده‌اند و اهالی حتی در خرید روزانه ماسک‌های بهداشتی هم دچار مشکل و زحمت هستند، نمی‌توان توقع داشت برای هریک از اعضای خانواده دوچرخه با حداقل قیمت ۲ تا ۳ میلیون تومان تأمین کنند! در این شرایط، انتظار می‌رود بسته‌های حمایتی حمل‌ونقل برای شهروندان مانند توزیع بلیت‌های رایگان دوچرخه‌های اشتراکی یا افزایش ایستگاه‌های دوچرخه از سوی سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط در نظر گرفته شود.» «علی حاجی‌عبداللهی» از ساکنان محله «امامزاده عبدالله»(ع) می‌گوید: «همیشه که مردم مقصر نیستند. حالا به فرض با هزار قرض و قسط یک دوچرخه هم خریدیم و خیلی باکلاس انداختیم کف این خیابان‌های پر چاله و چوله برای تردد. سر ماه نشده باید لاستیک‌هایش را عوض کنیم، اینها به کنار، با این فرهنگ رانندگی و ترافیکی که داریم (لایی کشیدن‌ها و سرقت‌های غیرمجاز)، امنیتی برای دوچرخه‌سواران نمی‌ماند. پس همه چیز تقصیر ما به‌عنوان شهروند نیست.»
- اولویت حمل‌ونقل شهری، دوچرخه
در حال حاضر، سیاست شهرداری تهران بر اجرای طرح‌های «انسان محور و توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری» در شبکه معابر مناطق متمرکز شده است. «علی حیدری»، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه، در این‌باره می‌گوید: «با توجه به اهداف نوین شهرداری در توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری و سرمایه‌گذاری بر فعالیت شرکت‌های حمل‌ونقل با وسایل سلامت محور و سبک (دوچرخه و اسکوتر)، شهرداری منطقه عملیات ساخت مسیر دوچرخه‌رو در خیابان آزادی حدفاصل مترو استادمعین تا خیابان شهیدان به‌عنوان محوری پر تردد به طول ۱۵۰۰مترمربع آغاز کرده است.» حیدری هم‌چنین ادامه می‌دهد: «مسیرهای دوچرخه‌روی زیرگذر استاد معین، «یادگار امام»(ره) و «سی‌متری جی» نیز پیشتر افتتاح شده‌اند. از سوی دیگر، ایستگاه‌های دوچرخه با ظرفیت بیش از ۵۰ دوچرخه استاندارد شهری در بوستان المهدی(عج) و ابتدای بلوار استاد معین، فعال هستند که شهروندان می‌توانند به‌طور رایگان از خدمات آنها بهره‌مند شوند.» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه با تأکید بر مقرون به صرفه بودن دوچرخه در ترددهای شهری می‌افزاید: «بستر این فرهنگ باید به‌زودی فراهم شود تا در تداوم استفاده از دوچرخه به قطع زنجیره سرایت کووید ۱۹ کمک شود. از سویی، کاهش آلودگی هوا، آلودگی صوتی، آمار تصادفات و تولید گازهای گلخانه‌ای از دیگر آثار مثبت دوچرخه‌سواری است که می‌توان صرفه‌جویی در هزینه افزایش سرانه‌های فضای سبز محله‌ها را نیز به آنها اضافه کرد.» حیدری در پایان ابراز امیدواری می‌کند که به‌زودی شهرداری منطقه به توافقات لازم با شرکت دوچرخه‌های اشتراکی «بی‌دود» خواهد رسید و در آینده‌ای نزدیک شهروندان شاهد بهره‌برداری از نخستین ایستگاه دوچرخه‌های بی‌دود در خیابان آزادی خواهند بود.
- زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری در دوران کرونایی
استفاده از دوچرخه در ترددهای حداقلی روزانه می‌تواند شهروندان را از خطر ابتلا به «کووید ۱۹» ایمن نگه دارد. «شیرین امیری»، جامعه‌شناس و پژوهشگر پدیده‌های اجتماعی و شهری، با بیان این مطلب می‌گوید: «ناوگان حمل‌ونقل عمومی به سبب شلوغی و ازدحام جمعیت و هم‌چنین ماندگاری طولانی مدت ویروس کووید ۱۹ بر سطوح فلزی در دوران کرونایی توصیه نمی‌شود. استفاده از وسایل نقلیه شخصی نیز فارغ از اما و اگرهای لغو «طرح ترافیک»، به افزایش آلودگی هوا و ترافیک می‌انجامد که آن نیز به کنترل و مهار بحران کرونا کمکی نخواهد کرد. بنابراین، دوچرخه با توجه به ویژگی‌هایی که دارد، می‌تواند بهترین گزینه برای تردد در شهر و در این دوران محسوب شود.»
امیری می‌افزاید: «استفاده از دوچرخه موجب رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی و بهداشتی می‌شود. از سویی، رکاب زدن با آن، فرد را به تنفس عمیق وا می‌دارد. در نتیجه، هوا به‌طور کامل از ریه‌ها تخلیه می‌شود. قلب، فعالیت ریتمیک و منظم را سر می‌گیرد و عضلات و ماهیچه‌های بدن به‌ویژه عضلات پاها تقویت می‌شوند. البته روشن است که برای ترغیب شهروندان، بخشی از زیرساخت‌های شهری مانند ساخت شبکه‌های پیوسته دوچرخه‌سواری، آرام‌سازی خیابان‌های اطراف، راه‌اندازی شرکت‌های دوچرخه‌باری و تخصیص یارانه دوچرخه یا توزیع کارت بلیت رایگان دوچرخه‌های اشتراکی باید فراهم باشد. در غیراین صورت، متأسفانه استفاده از دوچرخه در حد یک تفریح و سرگرمی کودکانه باقی می‌ماند.»