همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: ن ضرورتی که به ادعای کارشناسان مسائل اجتماعی در مرحله نخست خود، یعنی فرهنگسازی، ناتوان باقی مانده و در سایه تاریک آن، بهره‌مندی از این وسیله حمل‌ونقل پاک شهری تا به امروز همگانی نشده است. این روایت مهجورانه دوچرخه‌های است که‌گاه با بی‌مهری شهروندان و مسئولان تا سطح یک تفریح معمولی فرو می‌آیند وگاه به بهانه گران‌قیمتی، مقرون به صرفه تلقی نمی‌شوند.
روایتی که در نهمین تکه از پایتخت نیز بسیار به گوش شنیده و به چشم دیده میشود. در گزارش زیر ضمن گفت‌وگو با اهالی، مدیران شهری و کارشناسان در حوزه‌های مختلف، علل ناکامی ترویج فرهنگ استفاده از دوچرخه در منطقه را بررسی کرده‌ایم.
از اوایل دهه ۹۰ که خانه‌های دوچرخه به‌طور محدود در برخی مناطق پایتخت راه‌اندازی شد، هنوز فرهنگ دوچرخه‌سواری به‌عنوان وسیله حمل‌ونقل سبز در ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر نهادینه نشده است. منطقه ۹ نیز از این قاعده مستثنی نیست. مسیرهای دوچرخه‌سواری یکی پس از دیگری کشیده می‌شوند آن هم در شرایطی که شهروندان محله‌های منطقه تمایلی به استفاده از دوچرخه‌های شهری ندارند. «بهروز صدر» یکی از اهالی محله استادمعین در ارتباط با دوچرخه‌سواری در محله‌ای می‌گوید: «مسیرهای دوچرخه‌سواری خیلی محدودند.
به‌عنوان مثال مسیری از میدان آزادی تا سر استادمعین برای دوچرخه‌سواران علامت‌گذاری شده است. اما بعد از تقاطع استاد معین، دوچرخه‌سوار باید چه کند و از چه مسیری برود تا در خیابان‌های تنگ و کم‌عرض از خطر خودروها در امان باشد؟ » «مسعود بخشایشی» از اعضای شورایاری همین محله نیز می‌گوید: «بخشی از زیرگذر استادمعین را به دوچرخه‌سواری اختصاص داده‌اند، در حالی که اگر ناامنی و آلودگی هوای زیرگذر را نادیده بگیریم از شیب‌های تندش نمی‌توان جان و نفس سالم بدر برد.»
- کرونا را با دوچرخه، دور بزن!
«مریم حسینی» از ساکنان محله امامزاده عبدالله(ع) از ممنوعیت یا محدودیت دوچرخه‌سواری برای بانوان می‌گوید: «شرایط چندان برای دوچرخه‌سواری بانوان مهیا نیست. به‌طور مثال دوچرخه‌های بانوان باید طراحی ویژه داشته باشند از طرفی باید مسیرهای دوچرخه‌سواری بیشتر تعبیه شوند در حالی که به جز بوستان ترافیک آن هم فقط در ساعت‌های خاصی، مورد دیگری نمی‌بینیم.» «پدرام بداخشان» یکی از کاسبانی جوان محله شهید دستغیب می‌گوید: «هر طرحی باید قدرت تأثیرگذاری و قانع کردن مردم را داشته باشد.
فقط تبلیغات نمی‌تواند فرهنگ استفاده از دوچرخه در شهر را نهادینه کند طرح و برنامه‌ها باید باورپذیر باشد.» بداخشان باور دارد در این روزها دوچرخه می‌تواند جایگزین خوبی برای استفاده از اتوبوس و مترو برای دور زدن کرونا باشد.»
- چه دوچرخه‌ای بخریم؟
دوچرخه‌ها با توجه به محیط‌هایی که قرار است در آنها به کار گرفته شوند و یا از نظر نوع طراحی و جنس، متفاوت از هم هستند. در تقسیم‌بندی براساس محیط کاربری، می‌توان از انواع دوچرخه‌های شهری(خدماتی)، اورینگ یا توریستی(مسافرتی)، کوهستانی(اسپرت، تریل، آل مونتاین، اندرو، دانهیل، فت لایک)، هیبرید، جاده‌ای، کورسی و تایم آرال نام برد.
دوچرخه‌های شهری جزو قدیمی‌ترین دوچرخه‌ها هستند که چند سالی است با اقبال بسیار روبهرو شده‌اند. دارای فریمی فلزی و سبک از جنس آلومینیوم و تایرهای نازک و بدون آج هستند که معمولاً به چهار نوع شهری «کلاسیک»، «هیبرید»، «فیتنس» و «تاشو» تقسیم می‌شوند. طرح‌های دوچرخه‌های شهری به دوچرخه‌سوار این امکان را می‌دهد که زمان طولانی و به آسانی روی آسفالت در حرکت باشد. محل نصب ترک‌بند و سبد، طراحی مشابه و هم تراز بودن با صندلی، دنده کمتر و سنگین‌تر، صندلی بزرگ‌تر از دیگر ویژگی‌های مهم دوچرخه‌های شهری محسوب می‌شوند.
در انتخاب دوچرخه شهری که به شما امکان یک سفر کم‌خطر، کم هزینه، بدون آلودگی و دوستدار محیط‌زیست را می‌دهد، باید به هزینه آن در کنار کاربری‌اش توجه کنید. معروف است که می‌گویند «هیچ ارزانی بی‌حکمت نیست». پس به دلیل ارزانی‌های بی‌سبب، خودتان را از کیفیت محروم نکنید. در خرید دوچرخه به نسبت قد و وزن خودتان با استانداردهای دوچرخه توجه داشته باشید تا هنگام استفاده، فشاری بر پاها، دست‌ها و کمرتان وارد نشود. قرار است با دوچرخه سبک و راحت نوعی از ورزش و سفر درون‌شهری مطلوب را تجربه کنید. پس به محافظ زنجیر و گلگیر لاستیک‌ها هم توجه داشته باشید تا فرصت سواری با لباس‌های عادی برایتان فراهم شود.
- دوچرخه‌های هوشمند در راه منطقه
گلایه شهروندان از نبود فرهنگسازی مناسب و فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای دوچرخه‌سواری شهری در حالی مطرح میشود که «علی حیدری»، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه، وضعیت طرح‌ها و امکانات دوچرخه‌سواری در منطقه را مطلوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «منطقه ۹ با مساحت ۱۹. ۶ کیلومترمربع جزو کوچک‌ترین مناطق شهری است که ۷ «خانه دوچرخه» در خود جای داده است. از سویی، ۱۴ کیلومتر در پایگاه «یکم شکاری» و ۶ کیلومتر در سایر معابر پر تردد منطقه مسیر دوچرخه‌سواری مناسب‌سازی شده‌است.
بیش از یک کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در حال ساخت است و ۸ کیلومتر در برنامه آتی پیگیری خواهد شد. با این آمار، منطقه به سبب استانداردهای مسیرهای دوچرخه‌سواری در رتبه‌های برتر تهران قرار دارد که البته طرح‌های تشویقی ویژه شهروندان برای استفاده از دوچرخه‌های شهری با جدیت ادامه می‌یابد.» حیدری همچنین می‌افزاید: «در حال حاضر، روزانه به‌طور میانگین ۵ نفر از خدمات خانه‌های دوچرخه‌سواری منطقه بهره‌مند می‌شوند که ما با هدف کاهش میزان آلودگی هوا به‌ویژه در فصول سرد سال، ترافیک، حفاظت از محیط‌زیست و البته کاهش خطر ابتلا به «کرونا» به دنبال افزایش این آمار هستیم. برای این منظور، رایزنی‌های نیز با شرکت‌های دوچرخه‌های اشتراکی هوشمند داشته‌ایم تا به‌زودی شاهد آغاز فعالیت آنها در منطقه باشیم.»
- ضرورت اصلاح زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری
یکی از مهم‌ترین خلأهای فرهنگی در موضوع دوچرخه‌سواری، فقدان قوانین مربوطه و نیز پراکندگی و محدودیت در زیرساخت‌های بهروز است. «شیرین امیری»، کارشناس مسائل شهری و پژوهشگر، با بیان این مطلب می‌گوید: «چرا اکنون که کرونا آمده، و قیمت خودرو سرسام‌آور شده است و هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی افزایش یافته، هنوز هم مردم رغبتی به استفاده از دوچرخه‌های شهری ندارند؟
برای پاسخ به این سؤال باید در قوانینی کنکاش کرد که دوچرخه‌سوار را در شهر نادیده می‌گیرد، امنیت ترافیکی که در مسیرهای دوچرخه‌سواری یافت نمی‌شود، استانداردهای عمرانی هم چندان رعایت نمی‌شود، دوچرخه‌فروشی یا تعمیرگاه و پارکینگ‌های ویژه‌ای که برای دوچرخه‌ها تدارک دیده نشده، مسیرکشی‌هایی که بسیار محدوداست، تک جنسیتی، تفهیم نشدن دوچرخه‌سواری و نبود المان‌ها و تابلوهای ترافیکی دوچرخه‌سواری که همگی دست به دست هم می‌دهند تا چند بنر و پوستر تبلیغاتی به استفاده از حمل‌ونقل پاک و «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» به چشم نیاید.»
امیری، زمینه‌سازی عمومی برای فراگیر شدن استفاده از دوچرخه در شهری مانند تهران را از سوی همه ارگان‌ها و سازمان‌های مرتبط حایز اهمیت می‌داند و ادامه می‌دهد: «شهر انسان و دوچرخه محور پیش از شعار به عمل احتیاج دارد. زیرساخت‌های این فرهنگ قدیمی و سالم باید همه جانبه و جامع از سوی همه سازمان‌ها و نه تنها شهرداری تأمین شود.»
- فواید حمل‌ونقل پاک
دوچرخه‌سواری یک تیر و چند نشان است که هم حمل‌ونقل پاک به شمار می‌آید و هم نوعی ورزش که تقریباً همه اعضای بدن را به تحرک می‌اندازد.
«حمید سعادتمند»، پزشک عمومی، درباره فواید دوچرخه‌سواری از آزادسازی «آدرنالین» و «اندورفین» تا کاهش وزن می‌گوید: «با یک نگاه کلی به دوچرخه‌سواری به‌عنوان یک ورزش می‌توانیم مدعی باشیم زمانی که شما دوچرخه‌سواری می‌کنید حتی با یک سرعت متوسط، آدرنالین در خون‌تان آزاد میشود، ضربان قلبتان بالا می‌رود، دم و بازدم‌تان سریع می شود، ریه‌هایتان تعداد دفعات بیشتری پر و تخلیه میشود، عضله‌های کمر، شکم، دست‌ها و پاها تقویت می‌شوند، مغزتان شروع به فعالیت و مسیریابی می‌کند، سیستم گوارشی‌تان به کار می‌افتد، سیستم ایمنی بدن‌تان قوی‌تر میشود، سلامت زانوها را تضمین می‌کند، سطح استرس روزانه‌تان کاهش می‌یابد، انعطاف‌پذیری عضلات بالا می‌رود و کیفیت خواب شبانه بهبود پیدا می‌کند. همه این موارد برای یک ورزش ساده که در عین حال به پاکی محیط‌زیست کمک می‌کند، بسیار شگفت‌انگیز است.»
سعادتمند ادامه می‌دهد: «در شرایط بحرانی و کرونا زده این روزها، دوچرخه‌سواری هم مزید بر علت است و هم جایگاه ویژه‌تری را با توجه به تضمین قطع زنجیره سرایت «کووید ۱۹» به خود اختصاص می‌دهد. آن هم در شرایطی که جابهجایی با ناوگان حمل‌ونقل عمومی بسیار پر ریسک به شمار می‌آید و باید به شیوه‌های خودمراقبتی افزون‌تری روی بیاوریم. در واقع باید از دوچرخه‌سواری به‌عنوان ورزش، سرگرمی و بهترین گزینه حمل‌ونقل در روزهای کرونایی، بیشترین استفاده را ببریم.»
- از اسب مخروطی تا دوچرخه‌های دنده‌ای
رویای سفر و حمل‌ونقل به‌طور مکانیکی از دیرباز با انسان‌های نخستین همراه بوده است. رویایی که قرن‌ها زمان برد تا با پیشرفت و نوآوری‌ها، تجلی یابد. البته تکامل دوچرخه به شکل و شمایل امروزی به کندی و حاصل تلاش چندین مخترع بوده است. اسناد تاریخی، نخستین ایده و طرح دوچرخه را به دوره «رنسانس» و یکی از شاگردان مشهور «لئوناردو داوینچی» یعنی «جیان جیاموکوکاپروتی» نسبت می‌دهند. پس از آن طرحی که می‌تواند شبیه به دوچرخه‌های امروزی قلمداد شود، از سوی فرانسوی‌ها مطرح شد. «کارل ون دریس» و «دنیس جانسون»، طرح‌های ساده‌سازی شده دوچرخه‌ها و سه چرخه‌هایی که بیشتر به «اسب‌های مخروطی» شهرت دارند اجرا کردند.
تا اینکه یک آهنگر «اسکاتلندی» با نام «پاتریک مک میلان» موفق به ساخت اولیه وسیله نقلیه با ۲ چرخ شد. توسعه و تکامل آن در گذر سال‌های بعد با همکاری پدر و پسر «انگلیسی» تبار «پیر و ارنست میچاکس» انجام گرفت و تولید انبوه نخستین دوچرخه با پدال در سال‌های حدود ۱۸۶۳ آغاز شد. این وسیله محبوب که بیشتر افراد را با سلایق مختلف و در گروه‌های سنی گوناگون راضی نگه می‌داشت، همچنان نقایصی داشت که باید رفع می‌شد. سال ۱۸۸۵ «جان کمپ استارلی»، «دوچرخه ایمن» را طراحی کرد که انتقال نیرو به چرخ‌ها از طریق زنجیری صورت می‌گرفت.
سال ۱۸۹۰ نیز شرکت‌های مختلفی وارد عرصه دوچرخه‌سازی در ابعاد و انواع پرطرفدار شدند که آغاز قرن نوزدهم را می‌توان سال‌های رونق کسب و کار آن شرکت‌ها دانست و اما قدمت این وسیله نقلیه پاک در ایران به دوران «قاجار» بازمی‌گردد. اوایل، افراد چون شناخت کاملی نسبت به آن نداشتند، چندان مورد استقبال قرار نگرفت تا اینکه سال ۱۳۲۴، نخستین باشگاه دوچرخه‌سواری در تهران با مربیگری چند دوچرخه‌سوار انگلیسی تأسیس شد.
- ۷خانه دوچرخه
از مجموع ۷ خانه دوچرخه منطقه ۹، ۵ خانه دوچرخه در پایگاه یکم شکاری ناحیه یک مستقر است که سایر شهروندان در محله‌های دیگر نمی‌توانند از آنها استفاده کنند. ۲ خانه دوچرخه نیز یکی در بوستان «ترافیک» و دیگری در ضلع شمال بوستان «المهدی» (عج) محله استادمعین فعالند. این آمار به این معنا است که محله‌های ناحیه ۲ منطقه از خدمات دوچرخه‌سواری بی‌نصیبند.
- ۴ مدرسه در منطقه از خدماتی مانند نصب دوچرخه‌بند و دوچرخه‌های شهری بهره‌منداند.
- ۱۳۹۱ سالی بود که نخستین خانه دوچرخه منطقه در پایگاه یکم شکاری راه‌اندازی شد.
- ۱۰ دوچرخه به‌طور میانگین در هر خانه دوچرخه منطقه مستقر است.
نظر شما