دود ناشی از استعمال دخانیات، نه‌تنها موجب زیان های جسمی و روحی در مصرف‌کنندگان می‌شود بلکه موجب آسیب‌رساندن به افراد در معرض این دود می‌شود.
هر اقدامی برای کاهش مصرف دخانیات حرکتی برای ارتقای شاخص‌های بهداشتی و تضمین‌کننده سلامت بیشتر جامعه است. الان مصرف دخانیات هر 6 ثانیه یک قربانی می‌گیرد و به‌طور متوسط 15 سال از عمر افراد می‌کاهد. دخانیات عامل بیش از 85 نوع بیماری و بیش از 20 نوع سرطان است. پژوهش‌ها، ارتباط بین سرطان‌های حنجره، مری، ریه، معده، پانکراس، کلیه، کولون، مثانه، رحم و تعداد دیگری از بدخیمی‌هارا با استعمال دخانیات نشان داده است.
مصرف جهانی دخانیات
مصرف جهانی دخانیات از زمانی که James Bonsack در سال 1881 اولین ماشین تولید سیگار را اختراع کرد، شکل تازه ای به‌خود گرفت. مصرف دخانیات هر روز در جهان رو به افزایش است و تخمین زده می شود در سال 2030 حداقل 2 میلیارد نفر در جهان دخانیات مصرف کنند. کمپانی‌های دخانیاتی در حال حاضر به‌ازای هر فرد در کره زمین، 900 نخ سیگار در سال تولید می‌کنند.
امروزه مصرف حدود 6تریلیون نخ سیگار، سالیانه بیش از 5 میلیون نفر را در سراسر جهان می‌کشد و پیش‌بینی می‌شود با ادامه این روند تا سال 2030 ،میزان مصرف به 9 تریلیون نخ و مرگ و میر ناشی از آن به بیش از 8 میلیون نفر در سال برسد.نکته حائز اهمیت در این سیر صعودی ، افزایش میزان مصرف و به تبع آن عوارض ناشی از آن در کشورهای در حال توسعه چون ایران است.
با توجه به اینکه میزان مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات در کشورهای پیشرفته در دهه‌های گذشته دو برابر کشور های در حال توسعه بوده ، سهم کشورهای در حال توسعه در 20 سال آینده به 80 درصد مرگ و میر ها افزایش خواهد یافت. قطعاً این روند به معنای افزایش عرضه، فروش و مصرف دخانیات در کشور های در حال توسعه، به‌جای کشور های پیشرفته است. باتوجه به اینکه مصرف دخانیات موجب مرگ بیش از 100 میلیون انسان در قرن بیستم شده، در صورت عدم اعمال سیاست‌های پیشگیرانه موثر ، این رقم برای قرن بیست و یکم به یک میلیارد نفر خواهد رسید.
دخانیات و زنان
یکی از اهداف کمپانی‌های دخانیات، یافتن بازارهای جدید در میان زنان کشورهای درحال‌توسعه است. اگر زنان دخانیات را مانند آنچه امروزه مردان استفاده می‌کنند مصرف کنند، قطعاً فاجعه بهداشتی در جهان رخ خواهد داد. در حال حاضر حفاظت از افزایش
استعمال دخانیات در میان زنان به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، از هر اقدامی برای ارتقای سلامت بانوان با ارزش‌تر است.
دخانیات و جوانان
بر طبق مطالعه GYTS حدود 25درصد جوانان سیگاری، اولین سیگار خود را در سن قبل از 10 سالگی کشیده‌اند. استعمال دخانیات در جوانان، به‌ویژه در پسرها با رشد صنعت دخانیات، دسترسی آسان به محصولات دخانی، قیمت پایین و استعمال دخانیات توسط والدین ارتباط مستقیم دارد. با این حال حدود 90درصد جوانان سیگاری معتقدند که سیگار کشیدن موجب افزایش موقعیت اجتماعی آنان نشده است.
دخانیات و ایران
ایران به‌عنوان یکی از 10 کشور بزرگ واردکننده دخانیات در جهان و سومین کشور وارد کننده دخانیات از آمریکا شناخته شده‌است. سالانه حدود 24 میلیارد نخ سیگار از مجاری قانونی وارد کشور می‌شود. براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت میزان مصرف دخانیات در ایران 14درصد جمعیت هفتاد میلیونی یعنی حدود 10 میلیون نفر است. نکته نگران‌کننده در بررسی‌ها، روند رو به رشد مصرف در بین جوانان و نوجوانان ایرانی است. درحالی‌که طبق آمار در سال 1382 حدود 12درصد نوجوانان 13 تا 15 سال دخانیات مصرف می‌کردند، این میزان در سال 1386 به بیش از 26درصد رسیده است.
ایران به داشتن سابقه حکم تحریم تنباکو در حدود صد سال پیش افتخار می‌کند با این‌حال روند قانونمند کردن محدودیت‌ها در استعمال دخانیات از دهه اخیر آغاز شده است. تلاش‌های جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در سال 1385 منجر به تصویب قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در مجلس شد. به‌نظر می‌رسد موثرترین راه پیش رو جهت مقابله با این معضل رو به فزونی، اجرای دقیق و صحیح این قانون است. بر اساس این قانون هرنوع تبلیغ، حمایت، تشویق مستقیم و غیر مستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات همچنین عرضه واستعمال دخانیات در اماکن عمومی و فروش این محصولات به افراد زیر 18 سال و به‌صورت نخی اکیداً ممنوع است.
افزایش مالیات و عوارض بر محصولات دخانی راهکار موثر دیگری در کاهش میزان مصرف دخانیات است. با جلوگیری از عرضه این ماده اعتیاد آور در سطح جامعه نه تنها جلوی استعمال موارد جدید گرفته خواهد شد، بلکه می توان به خیل بیشمار افرادی که مایل به ترک می‌باشند کمک کرد.
*دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران
*دبیر کل اتحادیه جهانی مبارزه با سل و بیماری های ریوی