همشهری آنلاین- ابوذر چهل امیرانی: این محله در ناحیه2 شهرداری منطقه قرار دارد و مساحت آن 41/47هکتار است. این محله قدیمی، از نقاط اقتصادی منطقه17 به شمار می‌رود که طی سال‌های اخیر به دلیل رونق بازار کاشی و سرامیک در خیابان شهید سرلشکر خلبان فتحعلی غلامرضایی که نام قدیم آن زمزم بوده، بین شهروندان تهرانی و استان‌های دیگر معروف شده و خانواده‌ها به خصوص سازندگان مسکن برای خرید به آن مراجعه می‌کنند. گشتی در کوچه‌پسکوچه‌های این محله زدیم و هرچه این محله داشت را روی کاغذ آوردیم تا از ظرفیت‌ها و کمبودهای آن باخبر شویم.
شاید چهره محله زمزم به دلیل تعدد گاراژها و ساختمان‌های قدیمی زمخت و خشن به نظر برسد، اما این محله سرسبز است؛ چراکه فضاهای سبز باقیمانده از ده وصفنارد و اراضی کشاورزی زمزم، به بوستان‌های محلی متعدد تبدیل شده است. بوستان‌های کوچک و بزرگ این محله عبارتند از:
بوستان طلائیه در تقاطع بزرگراه شهید چراغی و خیابان شهید غلامرضایی. مساحت: 3هزار و 650مترمربع.
بوستان هویزه در تقاطع بزرگراه شهید چراغی و خیابان شهید غلامرضایی. مساحت: 23هزار و 421مترمربع.
بوستان مهکامه در خیابان شهید غلامرضایی، کوچه گل آرا. مساحت: 1200مترمربع.
بوستان جامین در خیابان شهید غلامرضایی. مساحت: 5510مترمربع.
بوستان زمزم در خیابان شهید غلامرضایی، جنب خیابان شهید عباس تقوایی. مساحت: 50هزار و562مترمربع.
بوستان فریناز در انتهای خیابان شهید برادران حسنی. مساحت: 5234مترمربع.
بوستان باراد در خیابان شهید خوش کردار. مساحت: 4125مترمربع.
بوستان زرین در خیابان شهید خوش کردار. مساحت: 5225مترمربع.
بوستان سیلن در کوچه شهید غلامعلی قهرمانی. مساحت: 915مترمربع.
بوستان دلسا در خیابان شهید طباطبایی. مساحت: 4514مترمربع.
بوستان دیندار در کوچه شهید قربانعلی علی مرادی. مساحت: 3496مترمربع.
بوستان گلاله در خیابان شهید طباطبایی. مساحت: 4676مترمربع.
بوستان معبود در خیابان شهید مجتبی متین. مساحت: 1011مترمربع.
بوستان صالحان در خیابان شهید مجتبی متین. مساحت: 17هزار و 703مترمربع.
بوستان مهرآفرین در خیابان شهید مجتبی متین. مساحت: 5505مترمربع.
پاتوق محله فرهنگ در خیابان شهید مسلم طاهری. مساحت: 398مترمربع.
زمین های محله زمزم تا ۷۰سال پیش جزو محدوده حریم و حاشیه تهران محسوب می‌شد و کشاورزی و دامداری در آن رونق زیادی داشت. این روزها در این محله گاراژهای زیادی وجود دارد که سال‌ها قبل از آنها برای نگهداری احشام استفاده می‌شد و اینک به تعمیرگاه خودرو و انبار کاشی، سرامیک و سنگ تبدیل شده‌اند. در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب و اوایل انقلاب، مهاجران زیادی در این محله ساکن شدند که بیشتر آنها از شهرهای آذری زبان مهاجرت کرده بودند. به همین دلیل، در مدت کمی این محدوده از منطقه‌ای کشاورزی و دامپروری به محدوده‌ای مسکونی با تراکم بالای جمعیت تبدیل شد. به همین خاطر، امروزه زمزم به‌عنوان محله‌ای قدیمی، سنتی و متراکم شناخته می‌شود. بیشترین ساکنان این محله را شاهسون‌ها و سرابی‌ها تشکیل می‌دهند، اما در سال‌های اخیر اقوام دیگر کشور و اتباع خارجی به‌ویژه افغانستانی‌ها، در محله زمزم ساکن شده و بخش قابل توجهی از جمعیت زمزم را تشکیل می‌دهند.
در کنار گاراژهای باقیمانده‌ای که از سال‌های دور در محله زمزم باقی مانده‌اند و جزو ظرفیت‌های توسعه آن محسوب می‌شوند، با بافت ریزدانه‌ای در این محله مواجهیم که اغلب ساکنان را خانواده‌های طبقه کارگر تشکیل می‌دهند. به همین دلیل، خیلی‌ها توان نوسازی خانه‌های خود را ندارند و یکی از مشکلات محله زمزم، بافت فرسوده آن است. براساس آمار، بیش از ۶۰درصد از بافت محله زمزم فرسوده است و همین موضوع باعث بروز جرائم و آسیب‌های اجتماعی در آن شده است. بیشتر بناهای موجود در این محله و ناحیه2 را ساختمان‌های 2 تا 3طبقه تشکیل می‌دهند و می‌توان گفت بیش از 70درصد بناها قدیمی‌اند. با وجود افزایش مجتمع‌های مسکونی و آپارتمانی در جنوب تهران، این محله تنها 3درصد مجتمع آپارتمانی دارد، اما نوسازی در این محله به دلیل مشوق‌هایی که شهرداری منطقه برای ترغیب ساکنان به نوسازی بناها در نظر گرفته، باعث شده اهالی هم آستین بالا بزنند تا زیر سقف‌هایی محکم به ادامه زندگی بپردازند.
- تشویق جوانان به ادامه تحصیل
تنها دانشگاه جامع علمی و کاربردی فرهنگ و هنر جنوب تهران در محله زمزم قرار دارد. پس از راه‌اندازی واحد6 دانشگاه علمی و کاربردی در خیابان شهید مجتبی متین، جوانان زیادی از ساکنان منطقه17 برای ادامه تحصیل تشویق شده‌اند و به دلیل نزدیکی این مرکز به محل سکونت خود، تمایل به ادامه تحصیل در آن را دارند.
پیش‌دبستانی و دبستان دخترانه و پسرانه نورفرهنگ (غیردولتی)، دبیرستان دخترانه شاهد ریحانه الرسول(ص)، مجتمع آموزشی فرهنگ (زیرنظر آموزش و پرورش و مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور)، دبستان دخترانه نور فرهنگ، مهد و پیش‌دبستانی مهدیار، هنرستان فنی نمونه دولتی توحید (رشته‌های مکانیک خودرو، الکترونیک و الکتروتکنیک)، مهدکودک و دبستان پسرانه فردوسی، دبستان هیئت امنایی دخترانه 22بهمن، مهدکودک و پیش‌دبستانی عطیه، دبستان دخترانه زینبیه، دبیرستان دخترانه هوشمند عترت، دبیرستان دخترانه رضوان، دبستان دخترانه بنت الهدی، دبیرستان پسرانه امام جعفر صادق(ع)، دبستان پسرانه جهاد، دبیرستان دخترانه نمونه دولتی‌الزهرا(س) و دبیرستان هیئت امنایی پسرانه سلمان فارسی هم از مراکز آموزشی فعال در محله زمزم هستند که نه تنها دانش‌آموزان این محله، بلکه دانش‌آموزان محله‌های دیگر هم در آنها درس می‌خوانند. دارالقرآن نور هم توسط اداره آموزش و پرورش منطقه در خیابان شهید غلامرضایی، کوچه شهید حسین فیروزی راه‌اندازی شده و به دانش‌آموزان خدمات می‌دهد.
- رونق اجاره‌نشینی در محله
همان‌طور که گفته شد، زمزم از محله‌های متراکم منطقه17 است. به همین دلیل، با وجودی که خرید و فروش املاک یا جابه‌جایی اجاره نشین‌ها در محله‌ها و مناطق دیگر کم است و شیوع ویروس کرونا به این موضوع هم دامن زده، اما کسب و کار مشاوران املاک رونق دارد. البته این رونق کار، بیشتر در خصوص تنظیم اجاره نامه‌هاست؛ چراکه به دلیل بضاعت مالی کم خانواده‌ها و از همه مهم‌تر سکونت تعداد زیادی از مهاجران و اتباع افغانستانی در این محله، خرید و فروش املاک کمتر، ولی اجاره‌نشینی بیشتر است. به همین دلیل، 39واحد صنفی به‌عنوان مشاور املاک در این محله کوچک و کم مساحت فعالیت می‌کند که بیشتر آنها در خیابان شضهید غلامرضایی قرار دارند.
- در انتظار افتتاح
ساکنان محله زمزم چندسالی است در انتظار بهره‌برداری از مجموعه فرهنگی و ورزشی زمزم هستند. ساخت این مجموعه از سوم شهریور سال1392 شروع شده و در حال حاضر نیمه‌کاره مانده است. شهرداری منطقه17 کارفرمای مجموعه فرهنگی و ورزشی زمزم بوده که خیابان شهید غلامرضایی، بین کوچه شهید حسن اخلاقی و خیابان شهید حسین فیروزی قرار دارد. با این وجود، مجموعه‌های ورزشی شهدای زمزم (زمین تهران)، شهید پرویز دهداری و صالحان به نیاز اهالی پاسخ می‌دهند و باشگاه‌های رادمان، میعاد تهران، ایلیا، بیک محمدی، شهید مجتهدی و دادگر در بخش خصوصی فعال هستند. البته بانوان ورزش دوست این محله اقبال بیشتری داشته‌اند چون مجموعه فرهنگی، ورزشی و تفریحی شهربانو در این محله و در خیابان شهید طباطبایی قرار دارد و می‌توانند در رشته‌های مختلف ورزشی به فعالیت بپردازند. این مجموعه مختص بانوان است و مجموعه ورزشی‌الزهرا(س) در ضلع غربی بوستان زمزم هم میزبان آنهاست. ناگفته نماند که سالن ورزشی توحید که آکادمی تخصصی تنیس روی میز است، در همین محله و در خیابان شهید غلامرضایی، کوچه شهید غلامعلی قهرمانی قرار دارد و آقایان و بانوان در این مجموعه می‌توانند در رشته تنیس روی میز فعالیت کنند.
- دریافت خدمات در نزدیکی خانه
ساختمان معاونت فنی و عمرانی و خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری منطقه17، مرکز اجرایی طرح هبه، پایگاه ویژه ستاد مدیریت بحران و ساختمان موتوری سنگین معاونت خدمات شهری شهرداری منطقه هم در این محله قرار دارد و اهالی مجبور نیستند برای استفاده از خدمات آنها مسیر طولانی را طی کنند. یکی از دفاتر پیشخوان خدمات دولت هم در ابتدای خیابان شهید غلامرضایی، داخل مجتمع تجاری و اداری پارس قرار دارد و خانواده‌هایی هم که نمی‌توانند به فروشگاه شهروند در میدان بهاران مراجعه کنند، می‌توانند به 5فروشگاه فعالی که در خیابان شهید غلامرضایی راه‌اندازی شده‌اند، رفته و مایحتاج خود را تهیه کنند
- راه‌اندازی درمانگاه لازم است
اگرچه دسترسی ساکنان محله زمزم به مراکز درمانی مناسب به نظر می‌رسد، اما لازم است اقدام‌هایی برای راه‌اندازی درمانگاه شبانه‌روزی مجهز در این محله انجام شود. ساختمان پزشکان جوانه و ساختمان پزشکان مرجان در خیابان شهید غلامرضایی، مرکز سونوگرافی، ماموگرافی و رادیولوژی در مجتمع اداری پارس و ساختمان پزشکان ژالین در خیابان شهید مسلم طاهری، از محل‌هایی هستند که ساکنان این محله برای دریافت خدمات درمانی به آنها مراجعه می‌کنند. داروخانه های فجر و صمدی هم در خیابان شهید غلامرضایی فعال هستند و بد نیست بدانید که مرکز اورژانس پایگاه323 در همین محله قرار دارد و در صورت نیاز، خودروهای آمبولانس در مدت زمان بسیار کمی به محل حوادث می‌رسند. مرکز سلامت جامعه شهری و مرکز بهداشتی درمانی شهید احمد احمدی قهرودی در کوچه باغ، پایگاه سلامت شهری شماره2 شهید احمدی در خیابان جهاد و مرکز سلامت جامعه شهری مهرگان در زیر پل قلعه‌مرغی هم به خانواده‌ها خدمات بهداشتی رایگان می‌دهند.
- از خانه سلامت تا خیریه بهشت امام رضا(ع)
26نانوایی در محله زمزم وجود دارد که 7واحد مخصوص پخت نان بربری هستند. در 13واحد نان لواش پخته می‌شود و در این محله 5نانوایی سنگکی و فقط یک نانوایی تافتون وجود دارد. کانون پرورش فکری شماره33 کودکان و نوجوانان در خیابان شهید غلامرضایی (ضلع جنوبی بوستان زمزم) قرار دارد و بعد از قطع زنجیره شیوع کرونا، همانند گذشته به بچه‌های ساکن در محله زمزم و محله‌های اطراف خدمات خواهد داد. سرای محله و خانه سلامت محله هم در کنار این کانون فعال است و خانواده‌هایی که دوست دارند حضور در فضایی معنوی را تجربه کنند، می‌توانند به بوستان زمزم وارد شده و در مقبره الشهدا که مزار شهدای گمنام در آن قرار دارد، به دعا و راز و نیاز با معبود بپردازند.
کتابخانه عمومی معراج هم در خیابان شهید مجتبی متین، داخل بوستان مهرآفرین، محلی است که بعد از عادی شدن شرایط و کنترل بیماری کرونا، در خدمت اهالی خواهد بود. بد نیست بدانید که مرکز خیریه بهشت امام رضا(ع) در این محله قرار دارد که مرکزی برای نگهداری سالمندان است. این مرکز زیرنظر اداره کل بهزیستی فعالیت می‌کند و در انتهای خیابان شهید برادران حسنی، زیر پل قلعه‌مرغی قرار دارد. مجتمع بهزیستی اردیخانی هم جنب همین خیابان فعال است و جمعیت دفاع از کودکان‌کار و خیابان در خیابان شهید مجتبی متین به این قشر از افراد جامعه خدمت می‌کند.
- خودپردازها جای بانک‌ها را پرکرده اند
تنها بانک این محله در خیابان شهید غلامرضایی وجود دارد و چندی است شهرنت بانک شهر هم در همین خیابان در ضلع جنوبی بوستان زمزم راه‌اندازی شده است. اهالی در کنار اینها، از 13دستگاه خودپرداز که در کنار مساجد و واحدهای صنفی مختلف قرار گرفته، استفاده می‌کنند. در حقیقت، این دستگاه‌ها تا حدودی توانسته‌اند جای بانک‌ها را پر کنند. البته دسترسی همه اهالی به این دستگاه‌ها آسان نیست و نقاطی در این محله وجود دارد که اهالی امکان دریافت پول نقد یا انجام کارهای بانکی از جمله انتقال وجه به حساب دیگران را ندارند.
- دسترسی آسان اهالی به مناطق مختلف
اگرچه محله زمزم دارای کوچه‌پسکوچه‌های درهم تنیده است، اما ساکنان این محله دسترسی مناسبی به وسایل حمل‌ونقل عمومی از جمله مترو دارند. ساخت ایستگاه‌های مترو زمزم، شریعتی و عبدل‌آباد در بزرگراه شهید چراغی باعث شده تا اهالی در فاصله کمی از منازل خود، به قطارهای زیرزمینی خط3 مترو دسترسی پیدا کنند و از طریق آن به نقاط مختلف شهر بروند. خوشبختانه، این محله بیشترین پل‌های مکانیزه را هم دارد که در عرض بزرگراه شهید چراغی نصب شده و دسترسی شهروندان به محله‌های عبدل‌آباد و شریعتی در منطقه19 را فراهم کرده‌اند. این پل‌ها در ابتدای خیابان مهران شمالی، نبش کوچه شهید قدرت‌الله‌اصانلو (روبه روی پردیس سینمایی کیان)، جنب کوچه پانزدهم (کنار ساختمان معاونت فنی و عمرانی و خدمات شهری شهرداری منطقه17) و نبش کوچه شهید علی نصیری قرار دارند.
- معرفی مکان‌های مذهبی محله زمزم
ویژگی بارز محله زمزم، وجود مساجد، حسینیه‌ها و هیئت‌های مذهبی متعدد است که اهالی در وقف زمین، ساخت و مدیریت آنها نقش دارند. مسجد قائمیه(عج) در کوچه شهید سید جلال حسینی، مسجد صاحب‌الزمان(عج) در کوچه شهید رحمان اصانلو، مسجدجامع سجادیه در کوچه شهید محمد بزمه‌ای، مسجد حضرت ابوالفضل(ع) در کوچه شهید علی حسینی، مسجد قمربنی‌هاشم(ع) در کوچه شهید محمدرضا فرمانروا، مسجد صاحب‌الزمان(عج) در خیابان شهید سعید صدیق، مسجد قمربنی‌هاشم(ع) در کوچه شهید حسین نصیری، مسجد صاحب‌الزمان(عج) در خیابان آل احمد، مسجد پنج تن آل عبا(ع) و مسجدجامع جعفریه در خیابان شهید علی‌اصغر پیرمرادی، مسجد صاحب‌الزمان(عج) در خیابان شهید خوشکردار، مسجد امام حسین(ع) در کوچه شهید خوارزمیان، مسجد حضرت صاحب‌الزمان(عج) و مسجد امام حسین(ع) در خیابان جهاد، مسجد امام حسن مجتبی(ع) در کوچه شهید مسلم داشاب و مسجد چهارده معصوم(ع) و مسجدجامع صاحب‌الزمان(عج) در خیابان شهید مجتبی متین، از پایگاه‌هایی هستند که اهالی برای اقامه نمازجماعت و شرکت در مراسم‌های ملی و مذهبی از آنها استفاده می‌کنند. مسجدی هم با عنوان «مهدیه» در کوچه شقایق درحال ساخت است تا هجدهمین مسجد این محله به‌زودی به بهره‌برداری برسد. 24حسینیه و 5هیئت هم در این محله وجود دارد.