همشهری آنلاین_ رابعه تیموری: قسمت قابل توجهی از قلمرو پهناور شهرری باستانی، پس از سنجاق شدن به نقشه شهر تهران از محدوده شهری شهرری جدا و به‌عنوان حریم مشخص شده است. این حریم از ۵بخش، ۶دهستان و بیش از ۱۰۰روستا تشکیل شده و فضاهای آن گستردگی، تنوع و فراوانی بسیاری دارد. در گزارش زیر تعدادی از دهیاران و مسئولان شهرری از مشکلات اداره حریم منطقه۲۰ گفته و اهالی از کم توجهی برخی از مسئولان به نیازهای حریم گلایه کرده‌اند.
شهرری مانند همه مناطق جنوبی شهر تهران در برخورداری از امکانات شهری چندان مرفه نیست و با صدها مشکل و کمبود دست و پنجه نرم می‌کند، ولی خارج از این محدوده شهری مشکلات و کاستی‌های اساسی‌تر و برجسته‌تری به چشم می‌خورد. «فاطمه میرزایی» از ساکنان روستای عمادآور است. او می‌گوید: «عمادآور با بافت شهری شهرری فاصله زیادی ندارد، ولی هنوز از امکانات ابتدایی مانند مدرسه، درمانگاه و خط اتوبوسرانی محروم است. تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب تهران در همسایگی آن تأسیس شده و انواع آلودگی‌های شهر تهران به اینجا سرازیر می‌شود.» او معتقد است به دلیل قرارگرفتن عمادآور در محدوده حریم شهری به نیازهای آنها توجه نمی‌شود. «اسماعیل قادری» با میرزایی هم عقیده است. اودر روستای آب اندرمان زندگی می‌کند و می‌گوید: «سگ‌های ولگرد جمع‌آوری شده از شهر تهران را در بیابان‌های شهرری رها می‌کنند و نخاله‌های ساختمانی تهران را به حریم شهرری می‌ریزند و صدای ما هم به جایی نمی‌رسد. اگر این تخلف در یکی از مناطق شهری اتفاق می‌افتاد، مسئولان با قاطعیت بیشتری با متخلفان برخورد می‌کردند و مانع آنها می‌شدند.»
- حریم شهرری هم فرصت است و هم تهدید
«انسیه اسماعیلی» دهیار روستاهای عمادآور، نسوز و هفت دستگاه بخش مرکزی شهرستان ری بر این باور است که حریم روستاها اراضی ذخیره ونقاط امن آینده شهرها محسوب می‌شوند. او می‌گوید: «اگر حریم شهرها مدیریت شود، به فرصتی برای بالندگی شهر تبدیل می‌شوند و اگر برنامه نظارتی قانونمندی برای آن لحاظ نشود، معضلی بزرگ برای کلانشهرها به شمار می‌رود.» اسماعیلی به وجود مشکل حاشیه‌نشینی در شهرری اشاره می‌کند و می‌گوید: «حریم شهرری مهم‌ترین و حساس‌ترین نقطه برای توسعه حاشیه‌نشینی و زاغه‌نشینی است و اگر مدیریت مناسب و منسجمی بر ساخت‌وسازهای حریم شهرها و روستاها صورت نگیرد، مشکلات کلانی به کالبد ری تحمیل می‌شود. حتی بدون اغراق می‌توان گفت ممکن است در بخش‌هایی از حریم یک منطقه سکونتگاهی ایجاد شود که تخریب یا تأیید آن مدیران شهرستان ری را دچار چالش کند. مصداق این معضل روستای «مرتضی گرد» از توابع بخش آفتاب است که بر اثر نبودن نظارت صحیح بر حریم منطقه۱۹به وجود آمده و همچنان بار سنگین آن بر دوش تهران احساس می‌شود.»
- تجاوز دلالان به حریم مناطق شهری
تغییر کاربری اراضی کشاورزی قصه پرتکرار حریم شهرری است. حریم سرسبز این منطقه که قرار است به‌عنوان ریه شهر تهران بکر بماند، هر روز به دلایل متعددی به خانه و ویلا و کارگاه و کارخانه تبدیل می‌شود. اسماعیلی بی‌توجهی به حریم شهری شهرری را مهم‌ترین دلیل تمایل کشاورزان به ایجاد مکان‌های مسکونی و صنعتی در مزارع کشاورزان و باز شدن فضا برای جولان دلال‌های زمین‌خوارمی داند. درددل‌های شهروندان و دهیاران روستاهای حریم ری نشان می‌دهد ریشه بخش مهمی از این کم توجهی‌ها را باید در مدیریت چند پارچه حریم شهرری جست‌وجو کرد. «میلاد سرمدی» دهیار روستای اشرف‌آباد است. او به محدودیت اختیارات دهیاری‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «منشا بسیاری از مشکلات روستا در خارج از بافت روستاست، در حالی که دهیاری‌ها در این نقاط اختیاری ندارند.» او به دوگانگی دهیاری و شهرداری در حوزه خدمات شهری اشاره می‌کند و می‌گوید: «مسائلی مانند لایروبی نهرها، نظافت معابر و... برعهده شهرداری بخش مرکزی منطقه۲۰ است، اما شهرداری و اهالی از دهیاری انتظار دارند این خدمات را انجام دهند.» «شیما عرب» دهیار امین‌آباد معتقد است دهیاری‌ها بر مشکلات روستاها نظارت کامل و مناسبی دارند و باید زمین‌های کشاورزی، زاغه‌ها و حاشیه‌های خارج از این بافت بیشتر نظارت شوند.
- مسئولیت با کیست؟
دهیار روستاهای عمادآور، نسوز و هفت دستگاه هم مدیریت چندپارچه را از مهم‌ترین دلایل بر زمین ماندن کاستی‌های حریم شهرری عنوان می‌کند. اسماعیلی می‌گوید: «در روستاهای شهرری براساس قانون، بخشداری‌ها متولی مدیریت اراضی خارج از بافت روستاست، از سوی دیگر شهرداری منطقه۲۰ چون در گذشته مدیریت این مناطق را برعهده داشته، همچنان نظارتی کمرنگ بر حریم دارد، باتوجه به وجود اراضی کشاورزی، اداره جهاد کشاورزی هم در بخشی از حوزه‌ها متولی حریم محسوب می‌شود، اگر در روستا کانالی وجود داشته باشد اداره مسیل‌ها و کانال‌ها هم بر آن بخش از روستا نظارت دارند، اداره راه و شهرسازی نیز به نوعی خود را مدعی نظارت بر راه‌های اصلی روستا می‌داند و اگر قرار باشد خدمتی به اهالی روستا انجام شود، بیش از ۱۰نهاد خود را مسئول نظارت می‌دانند و اهالی یا دهیاری برای کسب هرگونه مجوزی باید هفت‌خوان رستم را طی کند، اما اگر از آنان خواسته شود در راستای وظایفشان خدماتی درحریم انجام دهند، هیچ‌یک از نهادها پیشقدم نمی‌شود و نبود اعتبار و... را بهانه می‌کنند و بخشداری‌ها با پیگیری و مکاتبات بسیار زیاد باید استعلام‌های متعددی را دریافت کنند تا بتوانند خدماتی را در حوزه راه، برق، آب، بهداشت و درمان و... به اهالی روستاها ارائه دهند.» این مدیریت چندگانه زمینه را برای نبود یک پاسخگو در زمان‌های بحرانی فراهم کرده است. اسماعیلی می‌گوید: «متأسفانه وقتی قرار است فعالیتی در حریم روستا انجام شود همه نهادها خود را مسئول و متولی می‌دانند، اما وقتی در حریم مشکلی برای روستاییان ایجاد می‌شود هیچ‌کدام از ناظران گردن نمی‌گیرند و مسئولیت را متوجه دهیار و بخشدار می‌کنند، درحالی که ایجاد مدیریت یکپارچه و واگذاری صیانت از حریم برعهده یک نهاد قانونی تاحدقابل توجهی بار مشکلات حریم را کاهش می‌دهد.»
- بلاتکلیفی اهالی
از دیگر پیامدهای نبودن مدیریت یکپارچه در حریم شهرری، سردرگمی ساکنان حریم در پیگیری خواسته‌هایشان است. «مرتضی باقری» از اهالی غنی‌آباد است. او می‌گوید: «در هر کوچه غنی‌آباد یک کارگاه جمع‌آوری ضایعات فعالیت می‌کند، اما دهداری وظیفه جمع‌آوری آنها را بر گردن شهرداری می‌اندازد و شهرداری منطقه۲۰ ما را به دهداری ارجاع می‌دهد.»
«سمیه کرمی» ساکن روستای «اشرف‌آباد» است و می‌گوید: «شبکه توزیع برق روستا فرسوده است. آب آشامیدنی بی‌کیفیت روستا مرتب قطع می‌شود و مخابرات خط تلفن جدید به اهالی نمی‌دهد. به هر جا هم مراجعه می‌کنیم، می‌گویند حل این مشکلات در حوزه مسئولیت و اختیارات ما نیست.» پاسخ «حسین توکلی کجانی» معاون استاندار تهران و فرماندار ویژه شهرستان ری به مثنوی هفتاد من مشکلات و دغدغه‌های اهالی حریم شهرری کوتاه و مختصر است. او می‌گوید: «اگر لزوم مدیریت یکپارچه حریم را بپذیریم، چه نهادی باید متولی مدیریت بر حریم باشد؟ شهرداری این وظیفه را بپذیرد یا فرمانداری؟» این اظهارنظر روشن می‌کند برای حل مشکلات حریم شهرری باید چشم‌انتظار روزی باشیم که نهادهای متولی مدیریت حریم شهرری و به‌ویژه فرمانداری شهرری و مدیریت شهری منطقه۲۰ ساماندهی حریم شهرری را به‌صورت جهادی در سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهند و با ایجاد تفاهم بر سر مدیریت حریم، اهالی این محدوده را از پیامدهای چندگانگی مدیریت حریم حفظ کنند.