همشهری آنلاین_ راحله عبدالحسینی: ببینی بچه‌های دیگر مدرسه می‌روند و شاگرد اول می‌شوند اما کودک ۷ ساله تو مهارت بستن‌بند کفش‌هایش را ندارد و چند کلمه بیشتر ادا نمی‌کند. والدینی که فرزند اوتیسم دارند با مشکلات ریز و درشتی دست به گریبانند. اوتیسم بیماری اختلال رشد با طیف گسترده است. طوری که می‌تواند نشانه‌های ۲ بیمار اوتیسمی نیز شبیه هم نباشد. در این میان آموزش و بالابردن آگاهی افراد جامعه و در وهله نخست والدین می‌تواند مهم‌ترین راهکار برای تعامل با کودکان اوتیسم باشد. منطقه ۲ برای تحقق شعار «تهران، شهری برای همه» در ایجاد فضاهای شهری برای کودکان اوتیسم پیشگام شده و به‌عنوان منطقه دوستدار کودکان اوتیسم نام گرفته‌است. در گفت‌وگو با کارشناسان این حوزه با زیرساخت‌های لازم برای تحقق منطقه دوستدار کودکان اوتیسم بیشتر آشنا می‌شویم.
توسعه پایدار در شهری اتفاق می‌افتد که همه اقشار آن به خدمات و امکانات دسترسی داشته باشند. معابر برای معلولان مناسب‌سازی شده باشد و سالمندان در امنیت و آرامش کامل بتوانند در محیط‌های تفریحی حضور داشته باشند. در چنین شهری حتماً کودکان اوتیسم هم با آرامش در کنار خانواده‌های خود به سینما و گردش می‌روند و در بوستان‌ها بازی می‌کنند. شهرداری منطقه ۲ گام نخست برای رسیدن به این توسعه پایدار را برداشته و با همراهی و همکاری انجمن اوتیسم، خدمات لازم برای بهره‌مندی کودکان اوتیسم از خدمات آموزشی و تفریحی در منطقه را فراهم می‌کند. برای تحقق این امر، مناسب‌سازی فضایی به مساحت ۱۱۸ مترمربع در فاز ۲ بوستان نهج‌البلاغه متناسب با شرایط کودکان اوتیسم، همکاری و حمایت از مدرسه اوتیسم فرشتگان آسمان، اختصاص بخشی از سرای محله دریا برای اجرای برنامه‌های آموزشی و اختصاص ساختمانی برای اقامت سرای والدینی که برای دوره درمان به تهران مراجعه می‌کنند از اقدامات پیش رو شهرداری منطقه است.
- بوستان، سینما، رستوران
«نرگس سرداری» کارشناس شبکه دوستدار اوتیسم در انجمن اوتیسم ایران، وضعیت کودکان اوتیسم برای تردد در جامعه را این‌طور توضیح می‌دهد: «کودکان اوتیسم در طیف‌های مختلف به نور زیاد یا صدای بوق حساسیت نشان می‌دهند و آزار می‌بینند. وقتی می‌گوییم جامعه‌ای دوستدار کودک اوتیسم است یعنی کودکان بدون اینکه با شنیدن این صداها بی‌قرار شوند بتوانند در مراکز مختلف جامعه حضور پیدا کنند.» سرداری درباره زیرساخت‌هایی که منطقه را به منطقه دوستدار کودکان اوتیسم تبدیل می‌کند می‌گوید: «در بوستان کودکان اوتیسم ضمن رعایت نکات ایمنی، حوضچه آب یا جایی برای شن‌بازی مناسب هست. بوستان نباید کنار جاده یا جایی که کودکان بی‌واسطه با خیابان مرتبط شوند قرار گرفته باشد. سالن سینما می‌تواند یک روز در اختیار خانواده‌هایی که کودک اوتیسم دارند، با نور و صدای مناسب برای بچه‌ها باشد. بچه‌ها در سالن سینما بتوانند آزادانه خوراکی بخورند یا راه بروند. رستوران مناسب برای بچه‌های اوتیسم جایی است که محیط ایمنی برای تردد بچه‌های اوتیسم داشته باشد و غذای مناسب رژیم غذایی آنان را ارائه کند. با رعایت این زیرساخت‌ها بچه‌های اوتیسم می‌توانند از خانه بیرون بیایند و در جامعه‌ای که دوستدار آنان شده است حضور داشته باشند.»
- ارتقای فرهنگ در جامعه دوستدار کودکان اوتیسم
«شهر و محله دوستدار کودکان اوتیسم ایده خوبی است. اما زمانی به نتیجه مطلوب می‌رسد که گامی برای شناخت این کودکان برداشته‌شود و دیگر در شهر شاهد نگاه‌های متفاوت به این کودکان نباشیم.» این را «علی کاظم‌زاده» پدر «محمد» می‌گوید. محمد یکی از بچه‌های مبتلا به اوتیسم هم‌محله‌ای ماست. کاظم‌زاده ادامه می‌دهد: «مشکل ما خانواده‌ها بیشتر فرهنگی است. مردم خیلی کم با این بیماری آشنا هستند. نمی‌دانند در برخورد با یک کودک اوتیسم چه باید بکنند. به همین دلیل مثل یک معلول ذهنی با او برخورد می‌کنند. امیدوارم زودتر این نگاه اصلاح شود و آگاهی جامعه بالاتر برود. برای‌اینکه این امر محقق شود باید شهروندان از طریق برنامه‌های آموزشی، بیلبوردها و دیگر ابزار آموزشی با بیماری اوتیسم کاملاً آشنا شوند. کودکان اوتیسم در شهر دوستدار کودکان اوتیسم باید علاوه بر اینکه تحت پوشش بیمه درمانی قرار می‌گیرند بتوانند از خدمات شهری از جمله اتوبوس و مترو رایگان استفاده کنند. بچه‌های اوتیسم به کاردرمانی و گفتاردرمانی مستمر و خانواده بچه‌های اوتیسم نیز به حمایت نیاز دارند. در شهر دوستدار کودکان اوتیسم می‌شود بخشی از برنامه فرهنگسراها و مراکز فرهنگی به بازی درمانی، کاردرمانی و گفتاردرمانی برای بچه‌ها اختصاص پیدا کند.» پدر محمد هنر را یکی از بهترین سرگرمی‌های دوستداشتنی برای بچه‌ها اوتیسم می‌داند و می‌گوید: «هنر بهترین عرصه رشد و پرورش برای بچه‌های اوتیسم است. هنر سرگرمی فوق‌العاده‌ای برای محمد است. به نقاشی خیلی علاقه دارد و تا به حال چند نمایشگاه نقاشی برگزار کرده. ۲ نمایشگاهش هم در برلین و کپنهاک بود.» هنردرمانی به کمک محمد آمده و توانایی و استعداد او را شکوفا کرده است. پدر محمد می‌گوید: «بچه‌های اوتیسم در برقراری ارتباطات کلامی و اجتماعی با دشواری‌های زیادی روبه‌رو هستند. بعضی‌ها توانایی استفاده از گفتار برای برقراری ارتباط را ندارند. اما بچه‌های اوتیسم از درک بصری بسیار بالایی برخوردارند. این به بسیاری از آنان کمک می‌کند تا برای تجسم خاطرات و بیان ایده‌هایشان از طریق طراحی یا نقاشی یا هر هنر دیگری موفق‌تر باشند.»
- طراحی بوستان مطابق شرایط بچه‌ها باشد
«زهرا رضایی» کارشناس مسئول اوتیسم بهزیستی استان تهران می‌گوید: «افراد دارای اختلال طیف اوتیسم محرکات حسی را به گونه‌ای متفاوت دریافت و پردازش می‌کنند. به این معنی که دارای جست وجوگری حسی یا گریز حسی هستند. یعنی دچار کند حسی و بیش از حد نیازمند تحریک هستند یا دچار بیش حسی هستند و از تحریک حسی فرار می‌کنند.» رضایی درباره چگونگی استفاده از وسایل بازی در بوستان مناسب‌سازی شده برای کودکان مبتلا به اوتیسم می‌گوید: «برای این بچه‌ها که دریافت حسی کندی دارند وسایلی مانند ترامپولین مناسب است. همچنین تاب وسیله‌ای خیلی خوب و دوستداشتنی در زمین بازی به شمار می‌رود. به شرطی که کف زمین بازی با فوم پوشیده شده و برای بچه‌ها کاملاً ایمن باشد.» رضایی درباره برخی از حساسیت‌های کودکان اوتیسم می‌گوید: «بعضی از بچه‌های اوتیسم به نور حساس هستند و برخی به صدا. به این دلیل از محرکات دیداری و شنیداری اضافی در محیط بوستان نباید استفاده شود. این بچه‌ها ممکن است در اثر تحریک محیطی و مشکلات در حس عمقی سرشان را به دیوار یا کف بکوبند. به همین دلیل باید دیواره یا کف زمین بازی کاملاً ایمن باشد. بوستان یا فضایی که برای بچه‌های اوتیسم در نظر گرفته می‌شود بهتر است نشان‌گذاری شود. مثلاً خط آبی به سرویس بهداشتی منتهی می‌شود. خط زرد به آبخوری می‌رسد و خط قرمز به زمین‌بازی. برای آموزش بچه‌های اوتیسم بهتر است که همیشه شروع و پایان وجود داشته‌باشد. از درهای الکترونیکی که به‌طور خودکار باز و بسته می‌شوند استفاده نشود. سرویس‌های بهداشتی در نزدیک‌ترین محل به فضای بازی و حتی در چند جای بوستان تعبیه شود تا در مواقع لزوم به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند. البته در نگاه کلی بوستان این کودکان از کودکان دارای رشد عادی جدا نباشد. بلکه محیطی فراهم شود که همه کودکان کنار هم به بازی و تفریح بپردازند و محیطی با حداقل محدودیت برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مهیا شود. با این عنوان که مثلاً این بوستان برای بچه‌های مبتلا به اوتیسم مناسب‌تر است یا بچه‌های اوتیسم هم می‌توانند از این بوستان به راحتی استفاده کنند. عنوان بوستان مخصوص این کودکان حضور کودکان عادی را در آن محدود می‌کند و با فرهنگسازی در این خصوص تطابق ندارد.» به گفته او بهترین حالت برای‌اینکه بوستانی برای کودکان اوتیسم طراحی شود استفاده از نظرات کارشناسان مطلع این حوزه است.